Ненец автономияле округы

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Ненец автономияле округы latin yazuında])
Ненец автономияле округы
рус. Ненецкий автономный округ
мориори Ненэцие автономной округ’
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 1929
Сурәт
Рәсми исем Ненецкий округ һәм Ненецкий национальный округ
Рәсми тел рус теле һәм ненец теле
Гимн Гимн Ненецкого автономного округа[d]
Дәүләт  Россия[1]
Башкала Нарьян-Мар
Административ-территориаль берәмлек Архангельск өлкәсе[2]
Сәгать поясы MSD һәм Европа/Мәскәү[d][3]
Геомәгълүматлар Data:Russia/Nenets.map
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы губернатор Ненецкого автономного округа[d]
Хөкүмәт башлыгы Александр Витальевич Цыбульский[d]
Халык саны 44 389 (2021)[4]
Административ бүленеше Котып аръягы районы[2] һәм Городской округ «Город Нарьян-Мар»[d][2]
Нәрсә белән чиктәш Архангельск өлкәсе, Коми Республикасы, Төмән өлкәсе һәм Ямал-Ненец автономияле бүлгесе
Кулланылган тел ненец теле, Хант теле һәм силкүп теле
Бүләкләр
Халыклар Дуслыгы ордены Хезмәт Кызыл Байрак ордены
Мәйдан 176 700 ± 1 км²
Харита сурәте
Тема җәгърафиясе география Ненецкого автономного округа[d]
Җаваплы Архангельск өлкәсе
Рәсми веб-сайт adm-nao.ru(рус.)
Номер тамгасы коды 83
Карта
 Ненец автономияле округы Викиҗыентыкта

Не́нец автоно́мияле о́кругы (рус. Ненецкий автонмный округ, нен. Ненёцие автономной ӈокрук) — Россия Федерациясенең төньяк-көнбатышта урнашкан субъекты (Архангельск өлкәсе составында).

Административ үзәге — Нарьян-Мар.

География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чиктәшлек[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Округта тундра күренеше
Як Россия субъекты
Төньяк-көнчыгыш Ямал-Ненец автономияле округы
Көньяк Коми Республикасы
Көньяк-көнбатыш Архангельск өлкәсе

Ненец автономияле округы Көнбатыш Европа тигезлегенең төньякта, күбесенчә Поляр түгәрәге аръягында урнаша, Ак, Баренц һәм Кара диңгезләр белән юыла.

Рельеф — күбесенчә тигезле.

Еллгаларның иң зрусы — Печора, монда да аның тамагы урнаша.

Утраулар — Колгуев, Вайгач.

Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Субарктик; округның төньякта - аркткик климаты. Гыйнварның урта температурасы -12...-22 °C, июльнең — +6...+13 °C

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

V—XIII гасырларда монда билгеләнмәгән печера (ненецча — сиртя) кабиләсе торган. Ненецлар бу җирләргә безнең эраның икенче меңъеллыкта килделәр. Бу вакытта да, Новгород ягыннан руслар килә; Новгородның хакимияте тулысынча 14-15 гасырларда урнаштырылган. 1478 елдан, Новгород җимерелгәннән соң, хәзерге Ненец АО территориясе Мәскәү дәүләтенә күчте.

1500 елында Семён Курбский хәрби экспедициясе Пустозерск крепостен салган. Бу шәһәр гасырлар дәвамында Мезеньнан Уралга кадәр административ һәм сәүдә үзәге булган.

XVIII гасыр ахырыннан - ХХ гасырның башында хәзерге НАО территориясе Архангелск губерниянең Мезень һәм Печора өяз составына кергән иде.

1929 елда Төньяк край составында Ненец (Самоед) милли округы барлыкка килде.

1940 елда Воркута посёлогы Ненец АО-дан Коми АССР-га тапшырыла; 1954 елда округ составына Колгуев утравы тапшырылган.

1977 елда исемен Ненец автономияле округына алыштыра.

Демография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Халык саны: 41 546 (2007)
    • Шәһәр халкы: 27 147 (64,6 %)
    • Авыл халкы: 14 872
    • Халык тыгызлыгы — 0,2 чел./км²
    • Ирләр: 20 504 (49,5 %)
    • Хатыннар: 21456 (50,5 %)
  • Урта яшь: 31,5 лет

Милли состав[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1939 җанисәбе 1959 җанисәбе 1970 җанисәбе 1979 җанисәбе 1989 җанисәбе 2002 җанисәбе 2010 җанисәбе [5]
ненецлар 5602 (11,8 %) 4957 (10,9 %) 5851 (15,0 %) 6031 (12,8 %) 6423 (11,9 %) 7754 (18,7 %) 7504 (18,6 %)
коми 6003 (12,6 %) 5012 (11,0 %) 5359 (13,7 %) 5160 (10,9 %) 5124 (9,5 %) 4510 (10,9 %) 3623 (9,0 %)
руслар 32 146 (67,5 %) 31 312 (68,8 %) 25 225 (64,5 %) 31 067 (65,8 %) 35 489 (65,8 %) 25 942 (62,4 %) 26 648 (66,1 %)
украиннар 1402 (2,9 %) 2068 (4,5 %) 1224 (3,1 %) 2596 (5,5 %) 3728 (6,9 %) 1312 (3,2 %) -
белоруслар 334 (0,7 %) 506 (1,1 %) 290 (0,7 %) 650 (1,4 %) 1051 (1,9 %) 426 (1,0 %) -
башкалар 2130 (4,5 %) 1679 (3,7 %) 1170 (3,0 %) 1714 (3,6 %) 2097 (3,9 %) 1602 (3,9 %) 2524 (6,3 %)

Торак пунктлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ненец автономияле округының эре торак пунктлары

Шәһәр Халык саны Торак пункт Халык саны


Нарьян-Мар

1 Нарьян-Мар 21 658 11 Великовисочное 544
2 Искателей 6 881 12 Каратайка 544
3 Красное 1 519 13 Амдерма 541
4 Несь 1 368 14 Харута 538
5 Нельмин Нос 916 15 Тельвиска 454
6 Ома 763 16 Бугрино 454
7 Хорей-Вер 739 17 Коткино 372
8 Түбән Пёша 718 18 Оксино 339
9 Индига 632 19 Шойна 300
10 Усть-Кара 574 20 Лабожское 250
2010 елның җанисәбе буенча


Административ-территориаль бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Нарьян-Мар
  • Поляр түгәрәге аръягындагы (Заполярный) район

Шулай ук карарга мөмкин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]