Чәчәк (авыру)

Чәчәк
Зыян китерә	кеше
Саклык белгечлеге	инфектология[d]
Симптомнар	артык талчыгу[d], тимгел, баш авыртуы, Эч авыртулары, рвота[d], волдырь[d], Пустула[d], бизгәк[d] һәм рубец[d]
Диагностика юллары	физикальное обследование[d], электронный микроскоп[d] һәм passive hemagglutination test[d]
Дәвалануда кулланыла торган дару	Метисазон[d] һәм Тековиримат[d]
Кеше эчендә иң кечкенә инкубацион дәвер озынлыгы	7 тәүлек
Кеше эчендә иң зур инкубацион дәвер озынлыгы	17 тәүлек
Анатомик урнашуы	зона кожи[d]
Генетик бәйләнеш	WDR92, ZNF827, MNAT1, MAMLD1[d], TIMELESS, KCND3[d], COL4A4[d], RAB14, PHEX[d], LTBP1, UBE2D2[d], LPP, PTCHD1, DIP2C, ATP8A1[d], SGK1, DAPK1, DYNC1I1, DNAH3, DAB1[d], BCO2, ARHGAP10, GFRA3, PRR16, COL1A2[d], MTHFD2L[d], SLC15A1, COL28A1, RAB6B, DCHS2, XKR4, RFT1, CNTN5, GRIN2B[d], DAGLA, BCAS3, CAMKMT[d], SLC4A5, SLC6A20, MEX3C, PDE4D, Blk[d], MKX, ZHX2, SPIRE1, GREM2, CSMD1, RUNX1[d], RASAL2, IL5RA[d], PRKCQ, CYP2C8[d], UNC13C, CACNA2D3[d], RAB10 һәм BCR[d]
Гамәлдән чыгу датасы	1978
Нинди веб-биттә тасвирланган	cdc.gov.tw/Disease/SubIndex/r-efSTx60KilIEf_MlwknA
Ташучы хайван	кеше
WordLift сылтамасы	data.medicalrecords.com/medicalrecords/healthwise/smallpox
ICD-9-CM	050.9 һәм 050
ICPC 2 идентификаторы	A76
NCI Thesaurus идентификаторы	C35027
Чәчәк Викиҗыентыкта

Чәчәк авыруы — кеше һәм хайваннарда була торган йогышлы авыру. Ул агулану, бизгәк тоту, тиредә һәм лайлалы тышчаларда үзенчәлекле бетчәле-үлекле тимгелләр барлыкка килү белән үзенчәлеке. Тимгелләр ахырда шадрага әйләнәләр.

Чәчәккә каршы вакцинация табу

Бу авырудан меңнәрчә балалар һәм олы кешеләр үлгән, терелгәннәре гомерләре буена чәчәк шадрасы белән ямьсезләнгәннәр, сукыр яки чукрак калганнар. Табиблар бу куркыныч авыру белән көрәшү юлларын белмәгәннәр. Инглиз табибе Э.Дженнер игътибар белән эпидемияләрнең үтүен күзәткән. Ул эпидемия вакытында авыру кешеләр арасында яшәгән, авыруны тәрбияләгән бик күп кешеләрнең үзләре авырмыйча калуларын очраткан. Бу кешеләрдән сорашып, аларның кечкенә чагында чәчәк белән авырып, соңыннан терелүләре турында белгән. Шулай итеп, элек кеше чәчәк белән авырган булса, ул киләчәктә инде бу авыру белән авырмаячак. Күрәсең, бу кешедә авыру вакытында ниндидер агуга каршы матдәләр барлыкка килә, дигән фикергә килгән Дженнер. Дженнер бала канына чәчәк белән элек авырган кеше канын күчереп карарга булган. Бу сынауны сигез яшьлек Джон исемле малай өстендә үткәрергә була. Джонның кулына табиб тирән булмаган эз (җәрәхәт) ясаган һәм элек чәчәк белән авырган хатыннан алынган кан тамызган. Алты көннән соң Джон авырый башлаган. Тырналган эз кызарган, шешкән һәм малай кызыша башлаган. 3 көннән соң Джон терелгән.

Бу уңыштан соң, Дженнер тагын да кыюрак тәҗрибә ясый. Бер айдан соң Джонга икенче прививка ясаган. Инде ул тырнап ясалган җәрәхәткә чәчәк белән каты авыручының бер тамчы үлеген керткән. Ләкин бу юлы инде Джон, берни булмагандай, рәхәтләнеп чабып, уйнап йоргән. Димәк, беренче прививкадан соң авыруны җиңел генә үткәрү, Джонны каты авырудан саклап калган.

Бу авыруны тудыручы микробларның үрнәкләре лабораторияләрдә генә саклана.

Кызыклы фактлар

• Чәчәккә каршы вакцинация турында белешмәлекнең татар теленә тәрҗемәсе 1811 елда Казандагы Азия матбагасы цензоры Ибраһим Хәлфин катнашында бастырыла.

Моны да карагыз

• Әр-Рази