3-нче армия (ЭККА)

3-нче армия (3А)
Гаскәрләр:	Коры җир гаскәрләре
Гаскәрләр ыругы:	җәяүле гаскәр
Оештырылган:	июль 1918
Таратылган:	гыйнвар 1920
Фронтлар составында:	Көнчыгыш фронт
Сәргаскәрләр
Рейнгольд Берзин Михаил Лашевич Сергей Меженинов Михаил Алафузо Михаил Матиясевич
Сугышчан хәрәкәтләр
Чехословак корпусы фетнәсе Пермь операциясе (1918—1919) Пермь операциясе (1919) Екатеринбург операциясе Чиләбе операциясе Петропавловск операциясе Омск операциясе

3-нче армия — Көнчыгыш фронт эчендәге хәрби берләшмә, 1918 елның июлендә оештырылган, 1920 елның гыйнварендә таратылган.

Армия эчендә

Армия эченә керделәр:

Командирлар

Сәргаскәрләр

• Рейнгольд Берзин (20 июля — 29 ноября 1918)

Сугыш хәрәкәтләре

Пермь операциясе (1919)

Кызыл армиясенең һөҗүме аның өчен уңышлы Сарапул-Воткинск операциясе тәмам булуыннан соң башланган; Василий Шоринның 2нче армиясе Көнгергә (һәм алга таба, Пермьгә) һөҗүмне башлаган, Сергей Межениновның 3нче армиясе исә Пермьгә төньяк-көнбатыштан һәм көнбатыштан һөҗумне башлаган.

21 июньдә 2нче армиясенең өлешләре Идел флотилиясе ярдәме белән Уса янында Чулманны кичтеләр һәм Көнгергә таба кузгалганнар. 29 июньдә кызылларның 21нче укчылар төмәне Көнгергә килеп җитә, бу акларда Пермь тирәсеннән тылдан һөҗүм куркынычын тудырган. Икенче көнне кызылларның 29нче укчылар төмәне (3нче армия) Пермь янында Чулманны кичте.

1 июльдә кызылларның 2нче армиясе Көнгерне алалар; шул ук көнне 3нче армия өлешләре Пермьгә бәреп керәләр.

Пермь операциясенең уңылшлы нәтиҗәсе Кызыл армиясенә киләчәктә Уралга һөҗүмне дәвам итәргә мөкинлек биргән.

Екатеринбург операциясе

Кызыл Армиянең һөҗүме Пермь операциясенең уңышлы тәмамланудан соң Дедюхин — Пермь — Көнгер — Кызылъяр сызыгыннан 5 июльдә башлана. Кызылларның 3-нче армиясе Чулман һәм Сөлил елгалар рубежында урнашканнар, ә 2-нче армиясе Сөлил һәм Караидел елгаларның субүләрне сугышып ала. 2-нче армиясенең туры һөҗүме акларның Удар корпусы тарафыннан кире кайтарыла. Шул вакытта кызылларның 28-нче укчылар төмәне (командир Владимир Азин) тау сукмаклары буенча аклар позицияләрне читләтеп үтәләр һәм арттан һөҗүм итәләр. 13 июльдә кызыллар Чиләбе — Екатеринбург тимер юлын кисәләр, ә 15 июльдә 3-нче армиянең частьләре Екатеринбургка керәләр.

20 июльгә 2-нче армия частьләре Югары Өфәле — Михайловский сызыгына чыгалар, ә 3-нче армия частьләре Түбән Тагилны, Түбән Тураны һәм Верхотурьены алалар. Себер армиясенең калган өлешләре Яулытора — Тубыл сызыгы кадәр чигенгәннәр.

Чиләбе операциясе

Кызыл Армиянең һөҗүме Златоуст һәм Екатеринбург операцияләрнең уңышлы тәмамланудан соң 17 июньдә башлана. Акгвардиячеләр кызылларны Чибәркүл — Иртәш сызыгында туктатырга тырышканнар, ләкин кызыллар шул оборона сызыгын өзәләр һәм Чиләбегә таба һөҗүм итәүен башлаганнар.

Аклар кызылларны Чиләбегә кертү, ә аннан соң шәһәрдә чолгап алу һәм тар-мар итү максаты белән үз гаскәрләрен яңадан төркемнәргә аералар һәм гаскәрне Чиләбе артына күчерәләр. 24 июльдә кызыллар Чиләбегә керәләр, ә 25 июньдә аклар каршы һөҗүмгә күчәтеләр. Аклар ике төркем белән һөҗүм иткәннәр: төньяк төркеме (командир — Сергей Войцеховский) һәм көньяк төркеме (командир — Владимир Каппель). Войцеховский төркеме Чиләбе — Екатеринбург тимер юлын кисә һәм 5-нче армиянең тылга чыга. Каппель төркеменең һөҗүме уңышсыз булган аркасында кызыллраны чолгап алуы уңышсызлыкка очрый. 29 июльдә — 1 августта узган кара-каршы алып барыла торган сугышларда 5-нче армиянең удар төркеме Войцеховский өзүен юк итә. 1 августта кызыллар гаскәрен яңадан төркемнәргә аералар һәм яңадан һөҗүмгә күчәләр. 4 августта кызыллар партизаннар белән бергәләп Троицкны алганнар һәм Троицк — Эткүл — Мияс — Бродокалмак сызыгына чыгалар.

Әдәбият

• Совет хәрби энциклопедиясе, сигезенче том, 449-нче бит.
• Гражданская война и военная интервенция в СССР. Энциклопедия. М.: Советская энциклопедия, 1983.
• Центральный государственный архив Советской армии. В двух томах. Том 1. Путеводитель. ЦГАСА, 1991 c. 277—281
• Савченко В. А. Двенадцать войн за Украину. — Харьков: Фолио, 2006.
• Иноятов X. Ш. Победа Советской власти в Туркестане. — М., 1978.

Искәрмәләр

Калып:Флаг РСФСР 1918

Русия ватандашлар сугышы дәвамындагы Кызыл Гаскәре

Фронтлар: Көнчыгыш | Көнбатыш | Каспий-Кавказ | Төньяк | Украина | Көньяк | Көньяк-Көнчыгыш | Көньяк-Көнбатыш фронт
Армиялар: 1-нче | 1-нче Украина | 2-нче | 2-нче Украина | 3-нче | 3-нче Украина | 4-нче | 5-нче | 6-нчы | 7-нче | 8-нче | 9-нчы | 10-нчы | 11-нче | 12-нче | 13-нче | 14-нче | 15-нче | 16-нче | Белорусия-Литва | Көнбатыш | Латвия | ЕКР Халык Революцион армиясы | Тамань | Төркестан
Атлы армиялар: 1-нче | 2-нче