Madrid

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Madrid latin yazuında])
İspaniä däwläteneñ başqalası
Madrid
ğäräpçä Mäcirit
Madrid küreneşläre
Gerb
Gerb
Gerb
İl
İspaniä
Koordinatalar 40°24′ т. к. 3°41′ кб. о.HGЯO
Mer (Alkald) Anna Mariä Botella Serrano
Nigezlände 927
Berençe telgä alu 939
Elekkege isemnär Mäcirit
Mäydan 607 km²
Märkäz bieklege 667 m
Räsmi tel İspan
Xalıq sanı 3 273 049 keşe (2010)
UTC UTC+1
Telefon kodı +34 91
Poçta indeksı 28001-28080
Räsmi säxifä http://www.munimadrid.es/
[[Файл:|300px|Madrid (Җир)]]

Madrid (исп. Madrid [maˈðɾið]) - İspaniä däwläteneñ başqalası häm iñ zur şähäre. Şulay uq isemdäş töbägeneñ başqalası.

Xalıq sanı - 3,273 mln. keşe (2010).

İspaniäneñ iñ zur iqtisadi, säyäsi, mädäni üzäge.

Pireney yarımutrawınıñ üzägendä urnaşa.

Madrid aglomeratsiäse mäydanı 1,2 meñ km².

21 idärä rayonınnan tora.

Tarix[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

İsem çığışı[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Patşa sarayı häm Sabatini baqçaları
Madrid üzäk mäçete

Şähär çığışı berniçä yuramaları bar:

  • 1) Madrid süze ğäräp süzennän kilep çığa (гарәп. مجرا‎ — su çığanağı). Ğäräpçä "mäyrä" - su çığanağı, çişmä, "mäyer-it" - tulı su çişmäse".

Madrid şähäre ğäräplär tarafınnan 927 yılda Mawritan kirmäne bularaq nigezlängän.

939 yılda Mäcerit iseme astında telgä alına.

  • 2) Ğäräplärgä qädär Magerit (iske ispança: urman üsentese) dip yörtelgän.
  • 3) Borınğı riwäyätlär buyınça antik qaharmanı Okniy Tiberian ulı tarafınnan nigezlängän.

Ğäräp däwere[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Läkin iñ ışanıçlı häm abbruylı çığanaq buyınça şähär ğäräplär salınğan Mäcirit kirmäne tiräsendä üskän.

932 yıldan soñ Älqasba kirmäne, "mädinä" - toraq kvartalınnan ayırım tözelgän.

Rekonkistadan soñ[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Rekonkista (yañadan buysındıru) waqıtında 1085 yılda Alfonso IV patşası ğäräp Mäcirit şähären yawlap alğan.

1561 yılda Filipp II patşası Madrid şähäre Valiadolid urınına patşalıq başqalası itep yasağan.

1561 yılğa qädär ğäräplär häm ispannar arasında mönäsäbätlär üzgärüçän bulğan, suğişlar yış bulğan.

Karl V Gabsburg idärä itkän çorda şähärdä 100 meñ keşe torğan.

1734 yılda iske sarayı yanıp betä. Anıñ urınında Yaña Patşa Sarayı "Palacio Real" tözelgän.

1808 yılda Napoleon ğäskärläre şähärne yawlap alğannar.

1808 yılda Madridta buysındıruçılarğa qarşı zur kütäreleş bulğan, läkin ul qatı bastırılğan.

Azatlıq köräşe näticäsendä 1808-1814 yılda Madrid azat itelä.

Ferdinand VII patşası häm İzabella II patşabikäse idärä itkän çorda Madrid bik üskän.

İspaniä Watandaşlar suğışı[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1936-1939 yılda İspaniä Watandaşlar suğışı waqıtında respublikaçıları tarafınnan şähär saqlanuı suzılğan.

1939 yılnıñ martında Franko ğäskärläre şähärne yawlap alğan.

Fransisko Franko höcüme näticäsendä şähärgä zur zıyan kiterelgän.

1975 yılda Franko diktatorı ülgännän soñ İspaniä täxetenä Xuan Karlos I utıra.

Şähär klimatı[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Madrid klimatı
Kürsätkeç Ği Fev Mar Apr May İün İül Avg Sen Okt Noya Dek Yıl
Absolüt maksimum,  °C 19,9 22,0 26,0 30,1 34,3 38,4 39,5 40,0 37,0 30,0 22,7 18,6 40,0
Urtaça maksimum, °C 9,7 12,0 15,7 17,5 21,4 26,9 31,2 30,7 26,0 19,0 13,4 10,1 19,4
Urtaça temperatura, °C 6,1 7,9 10,7 12,3 16,1 21,0 24,8 24,4 20,5 14,6 9,7 7,0 14,6
Urtaça minimum, °C 2,6 3,7 5,6 7,2 10,7 15,1 18,4 18,2 15,0 10,2 6,0 3,8 9,7
Absolüt minimum, °C −10,1 −9,1 −5,1 −1,6 0,6 4,4 8,5 9,2 4,0 −0,4 −3,4 −9,2 −10,1
Yawım-töşem norması, mm 37 35 26 47 52 25 15 10 28 49 56 56 436

Şähär rayonnarı[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Madrid rayonnarı xaritası.
  1. Centro: Palacio, Embajadores, Cortes, Justicia, Universidad, Sol.
  2. Arganzuela: Paseo Imperial, Acacias, Chopera, Legazpi, Delicias, Palos de Moguer, Atocha.
  3. Retiro: Pacífico, Adelfas, Estrella, Ibiza, Jerónimos, Niño Jesús.
  4. Salamanca: Recoletos, Goya, Fuente del Berro, Guindalera, Lista, Castellana.
  5. Chamartín: El Viso, Prosperidad, Ciudad Jardín, Hispanoamérica, Nueva España, Pza. Castilla.
  6. Tetuán: Bellas Vistas, Cuatro Caminos, Castillejos, Almenara, Valdeacederas, Berruguete.
  7. Chamberí: Gaztambide, Arapiles, Trafalgar, Almagro, Vallehermoso, Ríos Rosas.
  8. Fuencarral-El Pardo: El Pardo, Fuentelarreina, Peñagrande, Barrio del Pilar, La Paz, Valverde, Mirasierra, El Goloso.
  9. Moncloa-Aravaca: Casa de Campo, Argüelles, Ciudad Universitaria, Valdezarza, Valdemarín, El Plantío, Aravaca.
  10. Latina: Los Cármenes, Puerta del Ángel, Lucero, Aluche, Las Águilas, Campamento, Cuatro Vientos.
  11. Carabanchel: Comillas, Opañel, San Isidro, Vista Alegre, Puerta Bonita, Buenavista, Abrantes.
  12. Usera: Orcasitas, Orcasur, San Fermín, Almendrales, Moscardó, Zofio, Pradolongo.
  13. Puente de Vallecas: Entrevías, San Diego, Palomeras Bajas, Palomeras Sureste, Portazgo, Numancia.
  14. Moratalaz: Pavones, Horcajo, Marroquina, Media Legua, Fontarrón, Vinateros.
  15. Ciudad Lineal: Ventas, Pueblo Nuevo, Quintana, La Concepción, San Pascual, San Juan Bautista, Colina, Atalaya, Costillares.
  16. Hortaleza: Palomas, Valdefuentes, Canillas, Pinar del Rey, Apóstol Santiago, Piovera.
  17. Villaverde: San Andrés, San Cristóbal, Butarque, Los Rosales, Los Ángeles (Villaverde).
  18. Villa de Vallecas: Casco Histórico de Vallecas, Santa Eugenia.
  19. Vicálvaro: Casco Histórico de Vicálvaro, Ambroz.
  20. San Blas: Simancas, Hellín, Amposta, Arcos, Rosas, Rejas, Canillejas, Salvador.
  21. Barajas: Alameda de Osuna, Aeropuerto, Casco Histórico de Barajas, Timón, Corralejos.

Din[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Xristianlıq[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Katolitsizm[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Protestantlıq[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Pravoslavie[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

İslam[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Sıltamalar[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]