Nagasaki
| Şähär
Nagasaki
yaponça 長崎市 
|
Nagasaki (yaponça 長崎市, tıñla - 'Nagasaki-si, tärcemä: ozın borın (mıs)) - Küsü utrawınıñ könbatışında urnaşqan Yaponiä üzäk şähäre. Nagasaki wiläyäteneñ idärä üzäge.
Mäydanı - 406,46 km², xalıq sanı 434 065 keşe, zur port.
Şähärdä Xärbi-diñgez arsenalı, universitet, Säwdä-sänäğät häm Sänğät muzeyları urnaşqan.
Kürenekle urınnan: Oura çirkäwe, Suwa sintoist ğibädätxänäse (XVI ğasır), Sofukuci buddist ğibädätxänäse , Meganebasi küpere (XVIII ğasır).
1945 yılnıñ 9 avgustında, irtänge säğät 11:02 AQŞ hawa köçläre Nagasaki şähärenä "Yuan" digän atom-töş bombasın taşlıy, näticädä 74 000 keşe xäzer ük häläk bula, 54 000 bina cimerelä, küp kenä keşe soñraq wafat bula, cir nurlanış belän yağulana.
Tarix[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
16 ğasırda samuray xakime Omura Sumitada Awrupa belän säwdä itsen öçen Nagasaki portına nigez sala, üze Omura xristianlıq qabul itä.
1570 yılda Nagasaki portı tözelä, 1571 yılda Portugaliä qorabı kilgänçe awıl barlıqqa kilä.
Omura Nagasaki östennän xakimiät iezuitlarğa tapşıra häm Rim şähärenä ilçelekne cibärä.
Nagasaki xristian missioner ber üzägenä äwerelä.
1584 yılda Yaponiäne berläşterüçe Toyotomi Hideyoşi Küsü utrawın basıp ala häm xristian ruxanilarına ildä torunı tıya. Nagasaki şähäre üzäk xakimiätenä buysına. Missionerlar qarşılığın bastırır öçen Nagasakidäge ürdä 26 xristian täregä qadaqlana.
Edo sögunatın urnaştırğannan soñ xristianlıqqa qarşı ezärläw arta.
1614 yılda xökümät böten ildä xristianlıqnı tıya.
1622 yılda Nagasakidä 55 xristian cäzalap üterelä, 16 çirkäw cimerelä.
1635 yılda yaponlılarğa ildän kitü tıyıla.
1636 yılda Yaponiä xökümäte barlıq awrupalılarnı Nagasakidän Decima yasalma utrawına küçerä.
1637 yılda Simabar xristiannar baş kütärüennän soñ, sögunat Awrupadan qorablar kilüen çikli.
1641 yılda Yaponiä xakimiäte Könbatıştan izolätsiä tärtiben urnaştıra, Nagasaki - berdänber aralaşu "täräzäse"nä äyländerä.
19 ğasırğa Nagasaki - Yaponiäneñ berdänber xalıqara portı, tik anda Qıtay hän Holland säwdagärläre belän säwdä itü röxsät itelä.
1859 yılda Nagasaki portı barlıq çit qorablar öçen açıla. Könbatış ilçelekläre 200 yıllıq xristianlıqqa tıyunı alıp çığarırğa ireşä.
1945 yılda AQŞ ğäskärläre Kioto şähärenä atom-töş bombasın taşlarğa niätlägän, läkin AQŞ xärbi ministrı Stimson qayçandır Kiotoda üz şirbät ayın uzdırğanğa kürä Kioto Nagasakigä alıştıra.
1945 yılnıñ 9 avgustında, irtänge säğät 11:02 AQŞ hawa köçläre Nagasaki şähärenä "Yuan" digän atom-töş bombasın taşlıy, näticädä 74 000 keşe xäzer ük häläk bula, 54 000 bina cimerelä, küp kenä keşe soñraq wafat bula, cir nurlanış belän yağulana.
Şähär klimatı[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Nagasaki klimatı | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kürsätkeç | Ği | Fev | Mar | Apr | May | İün | İül | Avg | Sen | Okt | Noya | Dek | Yıl |
| Urtaça maksimum, °C | 9,4 | 10,0 | 13,9 | 18,9 | 22,2 | 25,0 | 28,9 | 30,6 | 27,2 | 22,8 | 17,2 | 12,2 | 20,0 |
| Urtaça minimum, °C | 3,9 | 4,4 | 7,2 | 11,7 | 15,6 | 20,0 | 24,4 | 25,0 | 21,7 | 16,1 | 10,6 | 6,1 | 13,9 |
| Yawım-töşem norması, mm | 74 | 86 | 124 | 191 | 191 | 325 | 267 | 188 | 236 | 107 | 89 | 79 | 1957 |
Monı da qarağız[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Sıltamalar[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
