Абхазия мөселманнарының бердәм Диния нәзарәте

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Абхазия мөселманнарының бердәм Диния нәзарәте latin yazuında])
Абхазия мөселманнарының бердәм Диния нәзарәте
рус. Единое духовное управление мусульман Абхазии
офис:

Абхазия байрагы Абхазия / Сухум, Академик Сахаров ур., 5 (Сухуми мәчете)

Оешма төре:

бердәм дини оешма

Җитәкчеләр
Рәис

мөфти Тимур Дзыба

Нигезләү
мөселманнарының ирекле белдерүе

1996 ел

Абхазия юстиция министрлыгында теркәлү

2014 ел

https://islam-abkhazia.com

Абхазия мөселманнарының бердәм Диния нәзарәте (рус. Единое духовное управление мусульман Абхазии, ЕДУМА) ― өлешчә танылган дәүләт Абхазия территориясендә яшәүче мөселманнарның мөстәкыйль, дәүләтнеке булмаган дини ислам оешмасы. 1996 елда мөселманнарның ирекле белдерүе нәтиҗәсендә булдырылган. 2014 елның 11 сентябрендә Абхазия юстиция министрлыгында юридик зат буларак дәүләт теркәлүе узган (теркәлү таныкнамәсе АВ № 005045).

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Төп мәкалә: Абхазиядә ислам

Абхазия территориясенә ислам XVI гасырда Госман империясе хакимлеге вакытында үтеп кергән һәм XIX гасырга кадәр дәүләт дине булып торган.

Советлар заманы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Абхазиядә Советлар хакимияте урнашкач, ислам, гомумән, дәүләт структуралары тарафыннан дин буларак танылмый башлаган.

Совет Абхазиясенең соңгы мөфтиләренең берсе ― Гудаута районы Дурипш авылында яшәгән Арутан Шумаф улы Гицба (1881–1996) [1].

Яңа заман[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1996 елда Абхазия мөселманнарының ирекле белдерүе һәм Абхазиянең беренче (1994―2005) президенты Владислав Ардзинбаның(рус.) (1945―2010) турыдан-туры ярдәме белән Абхазия мөселманнары Диния нәзарәте, дини, мөстәкыйль, дәүләтнеке булмаган оешма буларак, оештырыла [2].

2003 елда үткәрелгән социологик сораштыру мәгълүматларына караганда, Абхазиядә яшәүчеләрнең 16 % ы үзләрен мөселман дип саный. Әмма, мөфти Тимур Дзыба раслаганча, Абхазиядә үзен мөселманнарга кертеп караучы, әмма динне начар белүче һәм барлык кануннарны үтәмәүче гражданнарның 25 % ы яши.

Президент Владислав Ардзинбаның 1995 елның 5 гыйнвары Указы белән мөселманнарның Корбан бәйрәме республиканың барлык халкы өчен эш көне булмаган көн дип танылган [2].

Рәисләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Абхазия мөселманнарының бердәм Диния нәзарәтен төбәктәге мәчетләрнең руханилары һәм дини җәмгыятьләр вәкилләре катнашкан съездда сайланучы мөфти җитәкли.

  • 2005 елның 20 мартында Сухумда Абхазия мөселманнарының беренче съезды үткәрелә, әлеге съездда илнең өр-яңа тарихында Абхазия мөселманнарының югары мөфтие итеп мөһаҗирләр нәселе ― Адил Габлиа (абх. Адил Габлиа (Тыҟәиҧа), 1931–2011) сайлана [3].
  • 2011―2017 елларда ― Салих (Станислав) Кварацхелия, Сухуми мәчетенең имамы.
  • 2017 елдан ― мөфти Тимур Дзыба.

Мәчетләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Төп мәкалә: Сухуми мәчете
Абхазия мөселманнарының бердәм Диния нәзарәте урнашкан Сухуми мәчетенең урам яктан күренеше

Абхазия Республикасында Гудаута һәм Сухум шәһәрләрендә ике мәчет бар (дөресрәге, гыйбадәт йортлары, чөнки архитектура ягыннан аларны мәчетләр дип атап булмый). Әлеге биналар Абхазия хөкүмәте тарафыннан тулы кыйммәтле мәчетләр төзелгәнче кулланып тору өчен тапшырылган [4]. Россия һәм Кавказ төбәкләре мөселманнарының финанс ярдәме белән мәчет янәшәсендәге йортларны сатып алып, Сухуми мәчетен зурайту эше дәвам итә.

Басма орган[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

2007 елдан Абхазия мөселманнарының бердәм Диния нәзарәте басма органы ― рус телендә «Баракят» (Бәрәкәт) газетасы чыга.

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. Чакветадзе Г. В. Конфессиональные аспекты этнической культуры народов современной Абхазии. — Карачаевск-Сухум: КЧГУ — ИНОА, 2009, стр. 90
  2. 2,0 2,1 Владислав Ардзинба: «…не забывайте, что я тоже мусульманин». ВКонтакте(рус.)
  3. Скончался глава Духовного управления мусульман Абхазии Адиль Габлия. Портал-Credo.Ru, 03.07.2011(рус.)
  4. Для 150–200 абхазских мусульман «превыше всего апсуара и наша родина – Абхазия». Республика Абхазия (Сухум), 03.06.2006(рус.)