Айыысыт
| Айыысыт | |
| Җенес | хатын-кыз |
|---|---|
Айыысы́т (Саха телендә:Айыыhыт), яки Айысы́т, — сахаларда яклаучы, бала һәм йорт хайваннары токымы бирүче Алиһәләрнең гомуми атамасы. [1] Охшаш мәгънәдә еш Иэйиэхсит исеме дә кулланыла. Айысыт иң олы айыы Илаһлары санына керә. Моннан кала, Кроме того, Айысыт дип саха мифологиясендә аерым югары дәрәҗә Алиһәне атыйлар. Ул бала табуга һәм йөкле хатыннарга ярдәм итә. Айысыт — шулар хөрмәтенә кымыз бәйрәме оештырылган Алиһәләрнең берсе.
Айыысыт Алиһәсе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Айысыт көнчыгыш күктә тора һәм аннан яктылык ореолы белән уратылган бай киендерелгән олы хатын яки бия кыяфәтендә иңә. Ул бала тапканда пәйда була, йөкне уңышлы итеп чыгарырга ярдәм итә, туган баланы алкышлый һәм бала тапкан хатынның өен туганнан соң өченче көнгә калдырып китә. Кешенең Айысыты җәйге кояш таң ату ягында урнашкан.
Шулай ук мөгезле терлек айыысыты — Исэгэй айысыт бар, ат үрчү айыысыты — Джёсёгей тойон һәм Киенг Киели-Балы тойон, этләрнең һәм төлкеләрнең — Норулуйа[2]. Нэлбэй айысыт бала табуның яклаучысы булып тора[2]. Ат малының Айыысыты кышкы кояш таң ату ягында, ә мөгезле терлек айыысыты — җир астында урнаша.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Айысыт // Мифологический словарь / Гл. ред. Е. М. Мелетинский. — М.: Советская энциклопедия, 1990. — С. 31. — 672 с. — ISBN 5-85270-032-0.