Ай тотылган төндә (пьеса)
| Ай тотылган төндә | |
| Нигезләнү датасы | 1963 |
|---|---|
| Атама | Ай тотолған төндә |
| Сәнгать формасы | театр пьесасы[d] |
| Жанр | трагедия[d] |
| Нәрсәнең нәшере яисә тәрҗемәсе | Илгиз Кәримов |
| Автор | Мостай Кәрим |
| Әсәр яки аның атамасы теле | башкорт теле |
| Чыгару датасы | 1963 |
Ай тотылган төндә — язучы һәм драматург Мостай Кәримнең 1963 елда язылган пьесасы.
Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Мостай Кәримнең «Ай тотылган төндә» — («В ночь лунного затмения») трагедиясе 1963 елда язылган һәм эпилог белән 3 бүлектән тора.
Беренче тапкыр пьеса Өфедә Башкорт академиягә драма театрында (режиссеры — Шәүрә Мортазина) 1964 елда куелган.
Пьесаны башкорт теленнән рус телене Яков Козловский тәрҗемә иткән.
Сюжеты[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Пьесада вакыйгалар Башкортстанда XVII гасырда бара. Борыңгы башкорт ыруы белән, ире һәлак булганнан соң, бай хатын "Тәңкәбикә идарә итә". Тәңкәбикә гаиләсендә аның кече улы Ишморза, уртанчы улы — Акъегет, олы улы — Юлморза яши. Акъегет - гүзәл Зөбәрҗәт белән никахлашкан, ә Юлморза Шәфәкъкә өйләнгән. Хәрби хезмәттә Юлморза һәлак була.
Ыруда шушындый йола үтәгәннәр — хатынлы олы улы һәлак булган очракта, туганы тол катынга өйләнә. Шәфәкне Акъегет алырга тиеш була, ә Зөбәрҗәтне 11 яшьлек Ишморзага бирергә тура киләчәк.
Йолага тиешле Акъегетне Шәфәкъкә өйләндерәләр, ә Зөбәрҗәтне Ишморзага кияүгә бирәләр. Зөбәрҗәт һәм Акъегет меңгелек законына буйсынырга теләмиләр һәм аларны куалар. Алар, ай тотылуы тамамланганын, аннары караңгы вакытлар да беткәнен белдереп, «ай яктысына» китәләр, һәм аларның тормыш юлы дәвам итә.
Нәсел йолаларын һәм халык холык-гадәтләрен кабул итмәү пьесаның драматик низаг нигезен тәшкил итә. Автор укучыны, көндәлек кешелек кимәлләрен аңларга кирәк, ата-бабаларыбызның холык-гадәтләренә сукырларча иярү трагедиягә китерергә мөмкин дигән фикергә китерә.
Сәхнәләштерү[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Төп мәкалә: Ай тотылган төндә (спектакль)
- Төп мәкалә: Ай тотылган төндә (фильм)
Пьеса 100-гә якын театр сәхнәсендә куела, шул исәптән Мәҗит Гафури исемендәге Башкорт академиягә драма театрында, Арыслан Мөбәрәков исемендәге Сибай башкорт дәүләт драма театрында (1966), Г. Камал исемендәге Татар дәүләт театрында һ. б.
«Ай тотылган төндә» трагедиясе буенча балет, опера куела.[1]. 1978 елда Свердловск киностудиясендә «Ай тотылган төндә» нәфис фильмы төшерелә.
Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- М. Кәрим. Ай тотылган төндә. Пьеса. Уфа. 1965.
- Харисов Ф. «Ай тотылган төндә» операсы һәм трагедиясе турында // Башкортстан укытучысы. 2004. № 5.
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- М. Кәрим. Ай тотылган төнлә, пьеса
- В Башкирском театре драмы состоится тамагы золотой день легендарной постановки «В ночь лунного затмения» 2014 елның 30 октябрь көнендә архивланган.
- «Ай тотылган төнлә». 2014 елның 30 октябрь көнендә архивланган. «Коммунизм байрагы» 1978 елның 15 апрелендә