Алатыр
| Алатыр | |
| рус. Алатырь | |
| Байрак[d] | Илтамга[d] |
 |  |
 | |
| Нигезләнү датасы | 1552[1] |
|---|---|
| Рәсми тел | чуаш теле һәм рус теле |
| Дәүләт |
 Россия |
| Нәрсәнең башкаласы | Алатыр районы һәм Алатыр өязе[1] |
| Административ-территориаль берәмлек | Чуашстан |
| Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы | Сура[1] һәм Алатыр[1] |
| Халык саны | 11 086 (1897)[2] |
| Ир-ат халкы | 4818[1] |
| Хатын-кыз халкы | 5172[1] |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 130 метр |
| Сәгать поясы | Мәскәү вакыты һәм UTC+03:00 |
| Мәйдан | 41,7 км² |
| Почта индексы | 429820–429828 |
| Рәсми веб-сайт | gov.cap.ru/main.asp?govid=56(рус.) |
| Беренче язма телгә алу | 1552 |
| Җирле телефон коды | 83531 |
 | |
 Алатыр Викиҗыентыкта | |
Алатыр (чуаш. Улатӑр, рус. Алатырь, эрз. Ратор ош) — 1552 елда нигезләнгән Чуашиядә урнашкан шәһәр, Алатыр районының административ үзәге.
Халык саны — 41 552 кеше (2010).
География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шәһәр Сыры сул ярында, Сырыга Алатыр елгасы кушылу урыны янында урнашкан. Шәһәрнең территориясе 41,7 км².
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Алатыр 1552 елда телгә алына. Ләкин аңа кадәр дә нигезләнүе ихтимал. Россия Империясендә Алатыр чуаш һәм мордва халыкларының милли аң үзәкләренең берсе булып торган. Чуаш үзаңы барлыкка килгән Сембер каласының форпосты дип тә әйтеп була.
1925 елның 20 июлендә Сембер губернасы составыннан Чуаш АССР составына күчерелгән.[3]
Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| 1897[4] | 1931[5] | 1939[5] | 1959[6] | 1979[7] | 1989[8] | 2002[9] | 2010[10] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 12 209 | ~22 700 | ~29 800 | 36 900 | 45 300 | 47 600 | 43 161 | 41 552 |
Милли состав: чуашлар — 2,9%, руслар — 85,1%, мордва — 8,5%.[11]
Икътисад[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Кайчандыр Алатыр Чуашиянең иң алдынгы сәнәгать үзәкләренең берсе булса, Советлар Союзы таркалганнан соң икътисады какшый, тик соңыннан үз сәнәгатен кире торгыза алмый.
Югары уку йортлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- И.Н. Ульянов исемле Чуаш дәүләт университетының филиалы
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Алатырь // Энциклопедический словарь / мөхәррир И. Е. Андреевский — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1890.
- ↑ Алатырский уезд // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1905. — 956 бит
- ↑ Из истории административно-территориального устройства и государственных учреждений дореволюционной и Советской Чувашии(үле сылтама)
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=1361
- ↑ 5,0 5,1 http://www.mojgorod.ru/chuvashsk_r/alatyr/index.html
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg2.php
- ↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/svod.xls
- ↑ 2002 ел сан алу базасы
Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Администрация г. Алатырь(рус.)
- Информационно-справочный портал города Алатырь 2012 елның 6 июнь көнендә архивланган.(рус.)
- Алатырь в энциклопедии «Мой город»(рус.)
- Фотоальбом г. Алатырь(рус.)
- Фотографии Алатыря(рус.)
- Редкие фотографии Алатыря и алатырцев 50-х--80-х гг. XX в. 2008 елның 1 май көнендә архивланган.(рус.)
- Герб и флаг г. Алатырь(рус.)
 | Шәһәрләр: Чабаксар | Алатыр | Канаш | Кузлаука | Мария Посады | Яңа Чабаксар | Чуел | Шөмерле | Ядернә
Районнар: Алатыр | Әлек | Батыр | Урнар | Епрәч | Канаш | Кузлаука | Комсомол | Красноармейски | Кызыл Чутай | Мария Посады | Муркаш | Порецкое | Ормар | Чуел | Чабаксар | Шомырша | Шөмерле | Ядернә | Ялчык | Янтык |  | |