Алатыр

Алатыр
	Алатыр
	рус. Алатырь
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	1552
Рәсми тел	чуаш теле һәм Рус теле
Дәүләт	Россия; Россия империясе; СССР; Рус дәүләте
Нәрсәнең башкаласы	Алатыр районы һәм Алатыр өязе
Административ-территориаль берәмлек	Чуашстан
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Сура һәм Алатыр
Халык саны	11 086 (1897)
Ир-ат халкы	4818
Хатын-кыз халкы	5172
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	130 метр
Сәгать поясы	Мәскәү вакыты һәм UTC+03:00
Мәйдан	41,7 км²
Почта индексы	429820–429828
Рәсми веб-сайт	gov.cap.ru/main.asp?govid=56(рус.)
Беренче язма телгә алу	1552
Җирле телефон коды	83531
	Алатыр Викиҗыентыкта

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Алатыр (мәгънәләр) битенә күчегез.

Алатыр (чуаш. Улатӑр, рус. Алатырь, эрз. Ратор ош) — 1552 елда нигезләнгән Чуашиядә урнашкан шәһәр, Алатыр районының административ үзәге.

Халык саны — 41 552 кеше (2010).

География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Алатырдагы XX гасыр йорты

Шәһәр Сыры сул ярында, Сырыга Алатыр елгасы кушылу урыны янында урнашкан. Шәһәрнең территориясе 41,7 км².

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Иоанн Предтечи чиркәве (1703)

XIX гасырда салынган йорт

Алатыр 1552 елда телгә алына. Ләкин аңа кадәр дә нигезләнүе ихтимал. Россия Империясендә Алатыр чуаш һәм мордва халыкларының милли аң үзәкләренең берсе булып торган. Чуаш үзаңы барлыкка килгән Сембер каласының форпосты дип тә әйтеп була.

1925 елның 20 июлендә Сембер губернасы составыннан Чуаш АССР составына күчерелгән.^[3]

Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1897^[4]	1931^[5]	1939^[5]	1959^[6]	1979^[7]	1989^[8]	2002^[9]	2010^[10]
12 209	~22 700	~29 800	36 900	45 300	47 600	43 161	41 552

Милли состав: чуашлар — 2,9%, руслар — 85,1%, мордва — 8,5%.^[11]

Икътисад[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Кайчандыр Алатыр Чуашиянең иң алдынгы сәнәгать үзәкләренең берсе булса, Советлар Союзы таркалганнан соң икътисады какшый, тик соңыннан үз сәнәгатен кире торгыза алмый.

Югары уку йортлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

И.Н. Ульянов исемле Чуаш дәүләт университетының филиалы

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Алатырь // Энциклопедический словарь / мөхәррир И. Е. Андреевский — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1890.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q656"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q22680698"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4065721"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892884"></a>
↑ Алатырский уезд // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1905. — 956 бит
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q22680701"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q656"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892463"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a>
↑ Из истории административно-территориального устройства и государственных учреждений дореволюционной и Советской Чувашии
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=1361
↑ ^5,0 ^5,1 http://www.mojgorod.ru/chuvashsk_r/alatyr/index.html
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg2.php
↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/svod.xls
↑ 2002 ел сан алу базасы

Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Алатыр өязе

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Администрация г. Алатырь(рус.)
Информационно-справочный портал города Алатырь(рус.)
Алатырь в энциклопедии «Мой город»(рус.)
Фотоальбом г. Алатырь(рус.)
Фотографии Алатыря(рус.)
Редкие фотографии Алатыря и алатырцев 50-х--80-х гг. XX в.(рус.)
Герб и флаг г. Алатырь(рус.)

[_8670ac9c22c01d51-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Алатырь // Энциклопедический словарь / мөхәррир И. Е. Андреевский — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1890.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q656"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q22680698"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4065721"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892884"></a>

[_f2108e87bd53fa36-2] Алатырский уезд // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1905. — 956 бит
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q22680701"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q656"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892463"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a>

[3] Из истории административно-территориального устройства и государственных учреждений дореволюционной и Советской Чувашии

[4] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=1361

[mojgorod-5] 5,0 ^5,1 http://www.mojgorod.ru/chuvashsk_r/alatyr/index.html

[6] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php

[7] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php

[8] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php

[9] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg2.php

[10] ttp://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/svod.xls

[11] 2002 ел сан алу базасы

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]