Алманиядә ислам

Файл:DITIB-Zentralmoschee Köln — April 2015-7489.jpg

2018 елда ачылган Кёльн үзәк мәчете

Алманиядә ислам (алман. Islam in Deutschland) — Алмания территориясендә ислам дине. Рәсми мәгълүматлар буенча, Алмания халкының (83 783 мең кеше) 5, 70 % ы (4 750 мең кеше) — Ислам дине тарафдары (2020)^[1]. 1960-елларда Алманиягә хезмәт миграциясе башлану һәм 1970 елдан сәяси качакларның берничә дулкыны килү аркасында, мөселманнар Алманиядә йогынтылы дини төркем хасил итә. Алманиядә төрекләр саны арта бара, шуңа күрә җирле Ислам җәмгыятьләре яңа мәчетләр төзүне таләп итә.

Демография

Алмания мөселманнарының күпчелеге (63,2 %) төрекләр. Пакистаннан, гарәп илләреннән, элекке Югославия республикаларыннан, Ираннан, Әфганстаннан күчеп килгән мөселманнар бар. Алар Берлинда һәм Көбатыш Алманиянең эре шәһәрләрендә яши. Көнчыгыш Алманиядә мөселманнар азрак. Соңгы вакыттта Баден-Вюртемберг, Һессен, Бавария, Төньяк Рейн-Вестфалиянең авыл җирлегендә яшәүче мөселман җәмгыятьләре дә барлыкка килгән. Мөселманнарның күпчелеге сөнниләр. Шигыйлар, әхмәдияләр дә бар.

Тарих

Алманиягә беренче мөселманнар XVIII гасырда Госманлы империясе белән дипломатик, хәрби һәм сәүдә мөнәсәбәтләре урнашкач киләләр.

Пруссия короле (1688—1740) Фридрих Вильгельм I(ингл.)татар. гаскәренең Великаннар гвардиясендә (алман. Riesengarde), күп илләрдән (Австрия, Россия империясе һ. б. ) җыелган озын буйлы гаскәриләр белән беррәттән, Госманлы империясе солтаны җибәргән уртачадан биегрәк буйлы мөселман солдатлар да хезмәт иткән^[2].

1745 елда Пруссия короле (1740—1786) Фридрих II(ингл.)татар. армиясендә мөселманнар (босниялеләр, албаннар, татарлар) хезмәт иткән округ оештырылган.

1760 елда босниялеләрдән торган мөселман корпусы оештырыла.

1798 елда Фридрих Вильгельм III(ингл.)татар. Берлинда беренче мөселман зираты ачарга рөхсәт бирә. Төрек солтаны (1861—1876) Габделгазиз I катнашы белән 1866 елда икенче зират (Türkischer Friedhof Berlin) ачыла.

1866 елда Берлинда Шәһитлек мәчете (төр. Şehitlik camii) төзелә^[3].

Беренче бөтендөнья сугышында Алмания империясе союздаш илләргә (Россия империясе, Бөекбритания, Франция) каршы җиһад өчен мөселман хәрби әсирләрен (һиндстанлылар, фарсылар, гарәпләр, татарлар, әфганстанлылар) җәлеп итәргә омтыла. Шул максат белән Берлинның көньягында мәчет барлыкка килә^[4].

Мәчет төзү тәкъдимен алман илчесе аркылы үзен дөнья мөселманнары җитәкчесе итеп исәпләүче, Россия империясе, Бөекбритания, Франциягә каршы җиһад игълан иткән Госман империясе солтаны (27 апрель 1909 – 3 июль 1918) Мәхмәт V (1844—1918) җиткерә. Алман ягы мәчет төзү идеясен хуплый. 1915 елның 5 атнасы эчендә 400 кеше намаз укый ала торган мәчет бинасы төзелеп бетә. Агачтан төзелгән мәчет өчен 45 000 рейх маркасы (алман. Reichsmark) тотыла.

Әхмәдияләр 1924 елда Берлинның Вильмерсдорф районында яңа таш мәчеткә нигез сала. 1928 елның апрелендә Вильмерсдорф мәчете төзелеп бетә.

1927 елда Берлинда мөселман җәмгыятьләренең үзәк архивы (хәзерге алман. Zentralinstitut Islam-Archiv-Deutschland) — алман телле төбәктә иң борынгы ислам учреждениесе — оештырыла.

1932 елда Бөтендөнья ислам конгрессы(ингл.)татар. мөселман балалары өчен уку йорты ачуга ирешә.

1961 елда хөкүмәт ил икътисадын күтәрү өчен чит илләрдән икътисади мөһаҗирләрне (гастарбайтерларны) җәлеп итә башлый.

Ислам агымнары

Алмания мөселманнары төрле агымнарга карый:

Сөнниләр 2,640,000^[5]
Әләвияләр 500,000
Шигыйлар 225,500
Әләвитләр 70,000
Әхмәдияләр 35,000
Суфичылык 10,000
Исмәгыйлиләр 1,900
Зәйдиләр 800
Гыйбадәиләр 270
Лахор әхмәдияләре 60^[6]

Сылтамалар

Islam in Deutschland (Алманиядә ислам). Informations-Portal zur politischen Bildung(алм.)
Ahmadiyya Muslim Jamaat Deutschland(алм.)

Искәрмәләр

↑ Muslim Population By Country 2020 2019 елның 1 сентябрь көнендә архивланган.(ингл.)
↑ Как Петр Первый прусскому королю Фридриху гигантов дарил(үле сылтама)(рус.)
↑ Şehitlik camii(алм.)(төр.)
↑ Matthias Lohre. Halbmond über Brandenburg (Бранденбург өстендә ярымай). Zeit Online, 11.12.2015(алм.)
↑ «Anzahl der Muslime in Deutschland nach Glaubensrichtung im Jahr 2015
↑ Der Tagesspiegel: Moschee in Wilmersdorf: Mit Kuppel komplett, 29 August 2001, Retrieved 27 January 2016

[1] Muslim Population By Country 2020 2019 елның 1 сентябрь көнендә архивланган.(ингл.)

[2] Как Петр Первый прусскому королю Фридриху гигантов дарил(үле сылтама)(рус.)

[3] Şehitlik camii(алм.)(төр.)

[4] Matthias Lohre. Halbmond über Brandenburg (Бранденбург өстендә ярымай). Zeit Online, 11.12.2015(алм.)

[5] «Anzahl der Muslime in Deutschland nach Glaubensrichtung im Jahr 2015

[6] Der Tagesspiegel: Moschee in Wilmersdorf: Mit Kuppel komplett, 29 August 2001, Retrieved 27 January 2016

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Аурупада ислам
Дәүләтләр	Австрия • Азәрбайҗан • Албания • Алмания • Андорра • Әрмәнстан • Беларусия • Бельгия • Болгария • Босния һәм Герцеговина • Бөекбритания (Англия, Төньяк Ирландия, Уэльс, Шотландия) • Греция • Гөрҗистан • Дания • Ирландия • Исландия • Испания • Италия • Казакъстан • Каратау • Кипр • Латвия • Литва • Лихтенштейн • Люксембург • Маҗарстан • Мальта • Молдова • Монако • Нидерланд • Норвегия • Польша • Португалия • Румыния • Россия Федерациясе • Сан-Марино • Сербия • Словакия • Словения • Төньяк Македония • Төркия • Украина • Финляндия • Франция • Хорватия • Чехия • Швейцария • Швеция • Эстония
Буйсынган территорияләр	Аланд утраулары • Гернси • Гибралтар • Джерси • Мэн утравы • Фарер утраулары • Шпицберген • Ян-Майен
Танылмаган һәм өлешчә танылган илләр	Абхазия • ДМҖ • ДХҖ • Косово • ЛХҖ • Көньяк Осетия • Таулы Карабаг • ТКТҖ