Амһара теле

	Амһара теле ;
Үзисем:	አማርኛ /amarɨɲɲa/
Илләр:	Хәбәшстан ; АКШ ; Судан ; Сомали ; Эритрея ; Канада ; Швеция ; Йәмән ; Алмания ; Джибути ; Норвегия ; Мисыр
Рәсми халәт:	Хәбәшстан
Күзәтүдә тора:	Imperial Academy (Ethiopia)
Сөйләшүчеләр саны:	~25 млн
Классификация
Төркем:	Афразия макрогаиләсе Семит телләре көньяк семит төркеме хәбәш төркемчәсе
Язу:	эфиопское письмо[d]
Тел кодлары
ГОСТ 7.75–97:	амх 040
ISO 639-1:	am
ISO 639-2:	amh
ISO 639-3:	amh

Амһара теле, амхар теле (үзатамалары አማርኛ «Amarəñña») — Афразия телләре(ингл.)татар. макрогаиләсенең семит телләренә(ингл.)татар. керүче тел. Амһара халкының туган теле. Хәбәшстанның дәүләт теле (Федераль Хөкүмәтнең эшче теле булып тора^[2]). Көнкүрештә аралашу теле буларак, АКШта, Суданда, Сомалида, Эритреяда, Джибути, Мисыр, Норвегия, Алмания, Италияда амһара диаспорасында кулланыла. Хәбәшстанда сөйләшүчеләр ~23—25 млн кеше (2003, бәяләмә).

Афразия телләре. Семит телләре кишер сары төс белән бирелгән

Хәбәшстан гимны (1992) амһара телендә. Кулъязма

Fokker 50 очкычында амһара телендә የኢትዮጵያ «Эфиопия» дип язылган

Амhара телен заманча куллану: Coca-Cola шешәсенең этикеткасы: ኮካ-ኮላ (Кока-Кола)

Диалектлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Амһара телендә шартлы рәвештә бер-берсеннән аз аерылып торучы 3 диалект күрсәтелә: Шоа, Гоҗам, Гондар диалектлары.

Тел үзенчәлекләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

**Амһара язуы**
	ä	u	i	a	e	ə	o
ɦ	ሀ	ሁ	ሂ	ሃ	ሄ	ህ	ሆ
l	ለ	ሉ	ሊ	ላ	ሌ	ል	ሎ
ħ	ሐ	ሑ	ሒ	ሓ	ሔ	ሕ	ሖ
m	መ	ሙ	ሚ	ማ	ሜ	ም	ሞ
ɬ	ሠ	ሡ	ሢ	ሣ	ሤ	ሥ	ሦ
r	ረ	ሩ	ሪ	ራ	ሬ	ር	ሮ
s	ሰ	ሱ	ሲ	ሳ	ሴ	ስ	ሶ
ʃ	ሸ	ሹ	ሺ	ሻ	ሼ	ሽ	ሾ
qʼ	ቀ	ቁ	ቂ	ቃ	ቄ	ቅ	ቆ
b	በ	ቡ	ቢ	ባ	ቤ	ብ	ቦ
t	ተ	ቱ	ቲ	ታ	ቴ	ት	ቶ
ʧ	ቸ	ቹ	ቺ	ቻ	ቼ	ች	ቾ
χ	ኀ	ኁ	ኂ	ኃ	ኄ	ኅ	ኆ
n	ነ	ኑ	ኒ	ና	ኔ	ን	ኖ
ɲ	ኘ	ኙ	ኚ	ኛ	ኜ	ኝ	ኞ
ʔ	አ	ኡ	ኢ	ኣ	ኤ	እ	ኦ
k	ከ	ኩ	ኪ	ካ	ኬ	ክ	ኮ
x	ኸ	ኹ	ኺ	ኻ	ኼ	ኽ	ኾ
w	ወ	ዉ	ዊ	ዋ	ዌ	ው	ዎ
ʢ	ዐ	ዑ	ዒ	ዓ	ዔ	ዕ	ዖ
z	ዘ	ዙ	ዚ	ዛ	ዜ	ዝ	ዞ
ʒ	ዠ	ዡ	ዢ	ዣ	ዤ	ዥ	ዦ
j	የ	ዩ	ዪ	ያ	ዬ	ይ	ዮ
d	ደ	ዱ	ዲ	ዳ	ዴ	ድ	ዶ
ʤ	ጀ	ጁ	ጂ	ጃ	ጄ	ጅ	ጆ
g	ገ	ጉ	ጊ	ጋ	ጌ	ግ	ጎ
tʼ	ጠ	ጡ	ጢ	ጣ	ጤ	ጥ	ጦ
ʧʼ	ጨ	ጩ	ጪ	ጫ	ጬ	ጭ	ጮ
pʼ	ጰ	ጱ	ጲ	ጳ	ጴ	ጵ	ጶ
ʦʼ	ጸ	ጹ	ጺ	ጻ	ጼ	ጽ	ጾ
ƛʼ	ፀ	ፁ	ፂ	ፃ	ፄ	ፅ	ፆ
ɸ	ፈ	ፉ	ፊ	ፋ	ፌ	ፍ	ፎ
p	ፐ	ፑ	ፒ	ፓ	ፔ	ፕ	ፖ

Амһара телендә 7 сузык һәм 28 тартык аваз бар^[3]. Башка эфиосемит телләреннән, мәсәлән, Хәбәшстанның төньяк телләреннән, фонетикада ларингаль элементлар булмавы, лексикада кушит(ингл.)татар. элементларының күплеге белән аерыла.

Исем сүзтезмә ясаганда кушымчалар (бигрәк тә, төркем кушымчалары) актив кулланыла. Кушма сүзләр күп ясала. Башка семит телләреннән, мәсәлән, гарәп теленнән, борынгы яһүд теленнән һ . б. аермалы буларак, амһара телендә зат, токым (рус. порода) рудиментлары гына калган. Алар урынына фигыльләрдә юнәлеш (рус. залог) системасы үсеш алган. Фигыльләрдә аналитик формалар актив кулланыла. Синтаксис калыплашкан җөмләләрдән гыйбарәт, җөмләнең хәбәре иң соңгы сүз булып килә.

Хәзерге амһара теле Шоа диалектыннан XIX гасыр ахырында үсеш алып, интенсив рәвештә үсә.

Амһара телендә сөйләшүчеләр үзенчәлекле амһара авазларын белдерү өчен өстәмә билгеләр кертелгән, иҗекле хәбәш язуын(ингл.)татар. куллана. Язу сулдан уңга таба.

Амһара телендәге беренче язмалар («хәрби җырлар») XIV гасырдан билгеле.