Арча
Арча | |
---|---|
![]() | |
Ил | Россия |
Республика | Татарстан |
Муниципаль район | Арча районы |
Координатлар | 56°5'26"N, 49°52'35"E |
Башлык | Ильшат Нуриев |
Нигезләнгән | XIII гасыр |
Мәркәз биеклеге | 97 м |
Рәсми тел | русча, татарча |
Халык саны | 18 114 кеше |
Милли состав | татарлар, руслар, арлар һ.б |
Дини состав | Ислам, Христианлык һ.б. |
Сәгать кушагы | UTC+3 |
Телефон коды | 84366 |
почта индекслары | 84366 |
Арча (лат. тат. Arça, рус. Арск) — Татарстандагы шәһәр, Арча районының үзəгe.
Халык саны — 20 046 мең кеше (2016).
География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Казансу елгасында урнашкан, Казаннан төньяк-көнчыгышка таба 65 км ераклыкта тора. Казан — Ижау тимер юлының станциясе.
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Риваять буенча, Арча XIII гасырда Батый хан тарафыннан нигезләнә. Рус елъязмаларында Арча турында беренче мәртәбә 1497 елда мәгълүмат очрый.
1552 елда руслар тарафыннан алына, 1606 елдан — рус ныгытмасы. 1781 елдан — Казан калгайлыгы Арча өязе үзәге, 1796 елдан — өяз үзәге булмаган шәһәр.
1856 елда Арча шәһәрендә 2 чиркәү, 265 йорт һәм 30 лавка (кибет) булган.
1926 елда Арча шәһәр статусын югалта.
1920—1930 елларда — ТАССРның Арча кантоны үзәге, 1930 елдан Арча районы үзәге булып тора.
2008 елда Арчага шәһәр статусы кайтарыла.
Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1840[1] | 1866[2] | 1897[3] | 1926[4] | 1939[4] | 1959[5] | 1970[6] | 1979[7] | 1989[8] | 2002[9] | 2010[10] |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 551 | 1 338 | 1 228 | ~2 600 | ~5 200 | 7 519 | 9 329 | 11 376 | 13 938 | 17 211 | 18 114 |
Төп милләтләр:
- 1989 елгы җанисәп буенча: татарлар — 83,7%, руслар — 15,0%.
- 2002 елгы җанисәп буенча: татарлар — 88,2%, руслар — 10,7%.
Икътисад[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Кирпеч заводы, крахмал заводы, бәрәңге киптерү заводы, асфальт заводы, төзү материаллар комбинаты, мех фабрикасы, сөт комбинаты.
Мәгариф[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Арча педагогика көллияте
- Арча агросәнәгать һөнәри көллияте
Мәдәният[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Эрнест Дышаев (1938-2017), рәссам-карикатурачы.
- Ленар Сафин (1969), ТР транспорт һәм юл хуҗалыгы министры (2010 елның 22 апреленнән).
- Гөлнара Габдрахманова (1971), Татарстанның архив эше буенча дәүләт комитеты рәисе (2018 елның 4 маеннан). Татарстанның атказанган укытучысы (2016).
- Марат Гатин (1976), Россотрудничествоның Мисырдагы вәкиллеге башлыгы урынбасары.
Галерея[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Арча педкөллияте. «Әлифба» музее да шунда урнашкан
Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840
- ↑ Казан губернасы торак урыннары исемлеге, 1866
- ↑ Населенныя мѣста Россійской Имперіи въ 500 и болѣе жителей. Санктъ-Петербургъ, 1905.
- ↑ 4,0 4,1 http://www.mojgorod.ru/r_tatarstan/arsk/index.html
- ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2013-05-25