Беланджонг баганасы
Беланджонг баганасы шулай ук Бланджонг баганасы яки Бланджонг язмасы (Индонезия телендә: Prasasti Blanjong), Балида Санурның көньяк даирәсендә Беланджонг гаванендә безнең эраның 914 елында куелган багана.
Багана Бали Вармадэва династиясенең беренче патшасы Шри Кесари Вармадэва тарафыннан куелган булган һәм анда патша утрауда сугыш кампаниясен тасвирлый. Ул Беланджонг (Бланджонг) Гыйбадәтханәсендә урнашкан, анда ул саклана һәм еш бизәлә һәм өлешчә тугъры тукыма белән каплана. Багана бары тик 1932 елда ачылган булган,[1] һәм башта табылган урынында калган булган.
Тел һәм Дата[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Язма Һинд Санскрит телендә дә, Борынгы Бали телендә дә Нагари язмасын да Борынгы Бали язмасын да (ул Бали телен дә, Санскрит телен дә язу өчен кулланыла) кулланып язылган.[2] Пре-Нагари язмасында Борынгы Бали теле багананың бер ягында, шул ук Паллавадан килеп чыккан борынгы Ява язуы (шулай ук Кави язмасы дип атала) икенче якта .[3][4]
Багана Һинд Шака эрасы белән , 835 “Шака” елының Пһалгуна аеның артучы яртысының ('saptāmyāṁ sita') җиденче көне белән даталана, ул Луи-Шарль Дамэ исәпләгәнчә безнең эраның 914 елының 4 февраленә карый.[5][6]
Эчтәлеге[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Бланджонг багана язмасы В.Ф.Штуттерһайм тарафыннан нәшер ителгән булган,[7] аның транслитерациясен Роэлоф Горис кабатлаган[8] түбәндәгечә кебек Луи-Шарль Дамэ төзәтмәләре исәпкә алынган булган.[5][6] Кызганычка каршы, язманың шуның кадәресе зыян күргән ки, текст мәгънәсенең ачык мәгънәсенә ирешергә авыр. Дефислар укып булмаслык хәрефләргә ишарә итә, түгәрәк җәяләр фараз ителгән хәрефләргә ишарә итә һәм икеләтә авышлы сызыклар бүлек билгесе булып тора. Юрама укулары өчен, S Штуттерһайм укуына ишарә итә (1934),[7] һәм D Дамэ укуына ишарә итә (1947).[5]
Транслитерация[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
A ягы (Борынгы Бали һәм Санскрит телләре, Нагари язмасы)[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1. śākabde śara-vahni-mūrti-gaṇite māse tathā phalguṇe (sārā) - - -
2. - (rā) - (taki) nasva(kṣā) - rādhāyajihitivārovinihatyavairini - h- ṅ(s) -
3. - - (hī) - (ja)vampuraṅ [S: siṅhadvāla, D: siṅhārccala] pure(nika) - i - ya - - ta - - t -
4. - - // (śa) [S: –, D: 835] vulan phalguṇa - - - - śrī kesarī - - -
5. - - - raḥ di gurun di s(u)val dahumalahaṅ musuḥdho - ṅka - (rana) - - - (tah)di kutarā -
6. nnata - (tabhāja) - kabudhi kabudhi//
B ягы (Санскрит теле, Борынгы Бали язмасы)[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1. sva - - raṭapratāpamahi - (h) - - ścodayaḥ dhvastārāti tamaścayo (buga)na
2. - samārggaraṅgapriyaḥ padmoboi - (āṣa)seravirabūdhā(ś)ā - - naḥkṛtiḥ vālidvīpa -
3. - (bhayebhīrovi) - - - (bhe)ri - na(bhū)pa(śa) (śi)nā(r)ā(g)atva - -
4. [укырга мөмкин түгел]
5. [укырга мөмкин түгел]
6. [укырга мөмкин түгел]
7. [укырга мөмкин түгел]
8. - - - - (śa) - (maśaṅśuta) - - -
9. - - - - (śepra)yātandīśārssyannantāriṣṛ u- - -
10. - - // (vija)yarka(ṇḍantaraṇḍ)antā(pe) kabhājobhṛśam // yenā e
11. - - - - nbhidyā(ṣaṭa)laṅvidhāyuṅgurubhiḥ sarrundhyaśatrūnyudh(i)
12. maha - ha(dv)iparāgrevairimahibhujā(ṅ) ṣṛjutaraḥkamp- - -
13. - ndre(th)a r(amajasa)ptā - ptiḥ samasta-sāmantādhipatiḥ śrī kesarī varmma(deva) - - -
Интерпретация[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Язма каты зыян күргән, шулай итеп текстның күпчлегенең ачык мәгънәсен аңлап булмый. Бу расламаларның галимнәрнең хәзерге интерпретацияләреннән текстта тәфсилләп расланган мәгълүматны аңлау өчен әһәмиятле. Бу патша (adhipatiḥ) A.4 һәм B.13 исемен Шри Кесари Варма (дэва) язып куйган беренче мәгълүм булган Бали язмасы.[8][4] Исемнең дэва өлеше ташта ачык пәйда булмый, әмма бу соңрак Бали язмаларында Вармадэва титулының киң кулланышында нигезләнгән фараз итү.
Бали утравына караган ачык мәгълүмат бар, ул Vāli-dvīpa (B.2) дип атала. b һәм v алмашуы Бали эпиграфиясендә еш очрый. Язмада шулай ук "Сингһадвала сарае" (siṅhadvāla-pure, A.3) искә алына, аны күп галимнәр иртәрәк Бали язмаларында Сингһамандава сарае белән тәңгәл китерәләр. [9]
Язма шулай ике урында дошманнарга каршы хәрби экспедицияләрнең уңышы турынды сөйли: Гурунда һәм Сувалда (A.5). Бу урын атамалары бераз аңлаешсыз. Штуттерһайм алар яр буе утрауларына карый дип фараз иткән, Гурун мөгаен Нуса Пенидага карый.[7] Горис I Ваян Ардиканың цитатасын китергән "Гурунның Ломбок икәнелегенә ышанган һәм Сувалны Гианьяр регентлыгында Сукватидан көньякта Кетевел пляжы дип интерпретацияләгән".[10] Башкалар болар Малуку Утраулары кебек ераграк урыннар дип фараз иткәннәр, әмма бу расламаның нәрсәдә нигезләнгән булуы ачык аңлаешлы түгел.[3] Прингл телләр һәм язмалар кушылмасы язманың максаты асаба Бали халкына сөйләү түгел, ә көч һәм абруй символы буларак куелу дип фараз иткән.[3]
Безнең эраның 884-939 еллар Бали язмаларын гомумән өйрәнгән Франция тарихчысы Джордж Коеде буенча:
"Бу язмалар Явадан бәйсез булган Һинд-Бали җәмгыятен ачыклый, ул утрау өчен хасиятле диалектны кулланган һәм бер үк вакытта Буддизмны һәм Шиваизмны практикалаган. Жорж Коеде.[11]
Кайберәүләр Бланджонг баганасы Балиның Үзәк Явада Санджайя династиясе белән бәйләнешләре булуына шәһадәт булып тора дип фараз итә.[12] Шулай да, язмада Ява патшалары турында тәфсилле аңлатма юк.
Шри Кесари Балида Махаяна Буддачылык хөкүмәтен нигезләү өчен хәрби экспедицияне җитәкләгән Шайлендра Династиясенең Буддачылык патшасы булган дип фараз ителә.[13][14] Шулай да язманың үзендә шуны аңлату өчен тәфсилле шәһадәт юк.
Кесариның өч башка язмасы мәгълүм, бу я утрау эчендә конфликтлар булган, я Шри Кесариның хөкеме утрау эчендә үзәкләшкән булуын фараз итәргә мөмкинчелек бирә.[3]
Галерея[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
-
Багана өстендә язма өлеше. -
Беланджонг гыйбадәтханәсендә Беланджонг баганасына алып баручы аллея. -
Белангджонг гыйбадәтханәсендә Беланджонг баганасын саклау өчен читән белән уратылган урын.
Шулай ук карарга мөмкин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Билгеләмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Bali handbook with Lombok and the Eastern Isles Liz Capaldi, p. 98
- ↑ Haer, p. 275
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 A short history of Bali by Robert Pringle p. 46
- ↑ 4,0 4,1 The people of Bali Angela Hobart p. 141
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Louis-Charles Damais (1947) Études balinaises: I. La colonnette de Sanur p. 127
- ↑ 6,0 6,1 Louis-Charles Damais (1959) "Ouvrages d'Études Indonésiennes", Bulletin d'École française d'Extrême-Orient, 49, 2, pp. 685-686.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 W.F. Stutterheim (1934) "A newly discovered pre-nagari inscription on Bali". Acta Orientalia, XII, pp. 126-32
- ↑ 8,0 8,1 Roelof Goris (1954) Prasasti Bali Masa Baru: Bandung. p. 64-65
- ↑ A.J. Bernet Kempers (1991) Monumental Bali: Introduction to Balinese Archaeology & Guide to the Monuments. Berkeley, Singapore: Periplus Editions. p. 35-36 [1]
- ↑ I Wayan Ardika (2015) "Blanjong: An Ancient Port Site in Southern Bali, Indonesia" in Form, Macht, Differenz: Motive und Felder ethnologischen Forschens, edited by Elfriede Hermann, Karin Klenke, Michael Dickhardt (Universitätsverlag Göttingen). p. 253 [2]
- ↑ Georges Coedès (1968) The Indianized States of Southeast Asia, edited by Walter F. Vella, translated by Susan Brown Cowing. Canberra: Australian National University Press. p. 129
- ↑ Andy Barski, Albert Beaucort and Bruce Carpenter, Barski (2007). Bali and Lombok. Dorling Kindersley, London. [[Махсус:Китап чыганаклары/[[[{{{lc}}}|просмотр]]] [[{{fullurl:{{{lc}}}|action=edit}} править]] [[{{fullurl:{{{lc}}}|action=history}} история]] [[{{fullurl:{{{lc}}}|action=watch}} следить]] [обновить]|ISBN 978-0-7566-2878-9]]. p. 45
- ↑ Bali handbook with Lombok and the Eastern Isles by Liz Capaldi, Joshua Eliot p. 98 [3]
- ↑ Bali & Lombok Lesley Reader, Lucy Ridout p. 156