Тияк
| Тияк | |
|---|---|
 | |
| Ил | Россия |
| Координатлар | 46°18'29"тн, 47°59'29"кнч |
.jpg)
Тияк[1] (яки Бирге Тияк, Төяк, рус. Зацарево, йорт.тат. Аргы Тиек) — Әстерхан шәһәренә караган татар авылы, РСФСР Югары Советы Президиумы Указы белән Әстерханга 1957 елның 17 октябрендә кертелгән[2]. Авыл Иделнең сул ярында урнашкан.
Исеме[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Авылның русча исеме (Зацарево) Царев (Тиек) ерганагы артындагы авылның географик урынын чагылдыра.[3] Татарча атамасы да Тиек елгасы белән бәйле.
Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Авылны XVIII гасыр урталарында, яки XIX гасыр башында йорт татарлары нигезли. Шулай да, булачак авыл урынында 7 мең нугай татары яшәгән йорт булуын, 1579-1581 елларда Әстерханга килгән инглиз диңгезчесе Кристофер Бэрроу тасвирлый. Шул ук, торак пунктның XVII гасырда тынгысыз далалардан яңа урнашкан кешеләр белән тулылануын немец-голштинлы Адам Олеарий һәм фламандлы Корнелий де Бруин сурәтләгәннәр. Ә XVIII гасырда фәнни сәяхәтче С. Е. Гмелин да авылны искә ала[4].
Мәгърифәтче Габдрахман Гомәри 1893 елда Тияк бистәсендә «Низамия» мәктәбен, ә 1907 елда татар китаплары басмаханәсен ача.
1925 елдан 1928 елгача, бетерелгән Әстерхан губернасының Тияк районының административ үзәге. 1931 — 1957 елларда Түбән Идел краеның (1934 елдан — Сталинград крае, 1937 — Сталинград өлкәсе, 1943 — Әстерхан өлкәсе) Нариман районы административ үзәге.
Дин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Ак мәчет — Әстерхандагы бүгенге көнгә кадәр сакланып калган борынгы мәчет.[5] 2000 — 2008 елларда Татарстан ярдәме белән төзекләндерелә.
Тиякнең атаклы Яшел мәчете дә хәрәбәләргә әйләнгәч,[6] 2012 елда торгызыла башлый һәм 2022 елның 10 июнендә төзекләндерелеп ачыла.[7]
Халкы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1939 елгы Бөтен Союз җанисәбен алу буенча авыл халкын 4668 кеше тәшкил иткән[8].
- Милли составы (1939)[8]
| Милләт | Халык саны | Өлеше |
|---|---|---|
| Руслар | 1 658 | 35.5 % |
| Татарлар | 2839 | 60.8 % |
Шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Тияк бистәсендә язучы Басыйр Абдуллин үскән, биредә авыл мәдрәсәсен тәмамлаган.
- Язучы Габдрахман Минский Тияк мәдрәсәсендә белем алган.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Татар энциклопедиясе. Икрянин районы.
- ↑ Наримановский район. Историческая справка, Archived from the original on 2014-11-13, retrieved 2022-08-05
- ↑ Американская военная карта окрестностей Астрахани.
- ↑ Архивированная копия.
- ↑ О мечетях города Астрахани | Твоя родословная. rodoslovnaya.astrobl.ru. 2020-04-21 тикшерелгән.
- ↑ Әстерхан көндәлеге.
- ↑ В Астрахани после реконструкции открыли Зелёную мечеть.
- ↑ 8,0 8,1 Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей.