Эчтәлеккә күчү

Бәләбәй районы

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Бәләбәй районы latin yazuında])
Бәләбәй районы
баш. Бәләбәй районы
Байрак[d]
Нигезләнү датасы 20 август 1930[1]
Сурәт
Дәүләт  Россия
Башкала Бәләбәй
Административ-территориаль берәмлек Башкортстан
Сәгать поясы YEKT[d] һәм UTC+05:00
Халык саны 71 430 (1939)[2],
35 745 (1959)[3],
28 677 (1970)[4],
21 364 (1979)[5],
16 770 (1989)[6],
17 360 (2002)[7],
101 796 (2008)[8],
101 493 (2009)[9],
101 896 (2010)[10],
100 848 (2012)[11],
100 055 (2013)[12],
99 320 (2014)[13],
98 751 (2015)[14],
97 906 (2016)[15],
97 459 (2017)[16],
96 731 (2021)[17]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 388 метр
Нәрсә белән чиктәш Бишбүләк районы
Мәйдан 1911,2 км²
Рәсми веб-сайт belebey-mr.ru
Харита сурәте
Объектның күренешләре өчен төркем [d]
Карта
 Бәләбәй районы Викиҗыентыкта

һәм

Бәләбәй районы (рус. Белебеевский район) – Башкортстанга керүче муниципаль район. Административ үзәгеБәләбәй шәһәре Уфадан 180 км, шул ук районда урнашкан Аксаково тимер юл станциясенә кадәр 8 км.

1930 елның 20 августында Үзәк башкарма комитетының карары белән барлыкка килгән.

Бәләбәй муниципаль районы Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгынын уртасында, иң югары җирендә урнашкан. Мәйданы 1 869 км² тәшкил итә. Бәләбәй районы Туймазы, Ярмәкәй, Бишбүләк, Әлшәй, Дәүләкән, Бүздәк районнары белән чиктәш. Районның төп су артериясе Ык кушылдыклары Үсән белән Рә ялгалары. Районның 32%ын урманнар алып тора.

Районда 2023 елның башында 95852 кеше яшәгән.
85 авыл бар, иң эреләре: Аксаково (3 мең), Знаменка (2009 елда 2,03 мең кеше яши), Горький ис. Племзавод үзәге (1,21 мең), Баженово (1,17 мең), Үсән-Ивановское (0,92 мең), Мәтәүбаш (0,78 мең).

Халык саны
1939[2]1959[3]1970[4]1979[5]1989[6]2002[7]2008[8]2009[9]2010[10]2012[11]
71 43035 74528 67721 36416 77017 360101 796101 493101 896100 848
2013[12]2014[13]2015[14]2016[15]2017[16]2021[17]
100 05599 32098 75197 90697 45996 731

Район җирендә туган танылган кешеләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Районда Башнефть АҖҖ «кызлары» НГДУ «Октябрьскнефть» һәм «Ишембайнефть» НГДУлары 81 нефть тишемен хезмәтләндерә.

Төп җитештерүче предпприятиеләр: «Бәләбәй заводы «Автонормаль» ААҖ; ООО «Бәләбәй предприятиесе «Автодеталь» – 183,9% һәм «Бәләбәй заводы «Автокомплект». Ул ширкәтләрнең тотрклылыгы ТольяттидагыВАЗ») и ЧаллыдагыКАМАЗ») автомобиль төзү ширкәтләренә бәйле.

2010 елның 1 июленә Бәләбәй муниципаль районында авыл хуҗалыгы продукциясен 176 предприятие җитештерә, шул исәптән 1 дәүләт предприятиесе, 1 ААҖ, 14 ҖЧҖ, 3 авыл хуҗалыгы кооперативы, 120 игенче (фермер) хуҗалык һәм 37 хосусый эшмәкәр. Аларга 109 мең гектар авыл хуҗалыгы җирләре туры килә, аларның 58,8% – игеннәр.

2009 елда эре хуҗалыклар 35-39% продукция җитештергән, фермерлар – 6,6-8,7%, шәхси хуҗалыкларда – 58,4-52,3%.

Бәләбәй районында 37 мәктәп әлегә бар: 9 – төп, 23 тулы урта, 4 гимназия, 1 кичке мәктәп, 4 филиал (башлангыч). 9900 укучы. Гимназияләр – татар, башкорт, рус, чуаш гимназияләре. 21 мәктәп авылларда урнашкан.

9 милли мәктәпнең 5се – чуашныкы, икесе – татар-чирмешнеке (Мәтәүбаш мәктәбе, аларда төрле авыл балалары укый), 1 – чиста татар, 1 «татар-башкорт» мәктәбе.
Башлангыч һөнәри белемне алып була: һөнәри лицейларда – №№40, 46, 89.
Урта һәм югары һөнәри белем: медицина һәм педагогика көллиятләре, машина төзү техникумы, Бәләбәй механизация һәм авыл хуҗалыгын электрификацияләү машина төзү техникумы. Самар архитектура-төзелеш университетының филиалы.[18]

«Бәләбәй хәбәрләре». Иҗтимагый-сәяси газета. Оештыручылары: Бәләбәй шәһәр Советы, газета редакциясе. Башкортстандагы газеталар арасында иң борынгылардан санала, ул 1918 елдан башлап атнага 3 тапкыр чыга.[19]

  1. http://xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/component/content/article/2-statya/7404-belebeevskij-rajon
  2. 2,0 2,1 Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность наличного населения СССР по районам и городам
  3. 3,0 3,1 Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность наличного населения городов и других поселений, районов, районных центров и крупных сельских населенных мест на 15 января 1959 года по республикам, краям и областям РСФСР
  4. 4,0 4,1 Всесоюзная перепись населения 1970 года. Численность наличного населения городов, поселков городского типа, районов и районных центров СССР по данным переписи на 15 января 1970 года по республикам, краям и областям
  5. 5,0 5,1 Всесоюзная перепись населения 1979 года. Численность наличного населения РСФСР, автономных республик, автономных областей и округов, краев, областей, районов, городских поселений, сел-райцентров и сельских поселений с населением свыше 5000 человек
  6. 6,0 6,1 Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность населения СССР, РСФСР и ее территориальных единиц по полу
  7. 7,0 7,1 Всероссийская перепись населения 2002 года. Численность населения субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более
  8. 8,0 8,1 1.5. Численность населения республики Башкортостан по муниципальным образованиям на 1 января 2009 года
  9. 9,0 9,1 Оценка численности Республики Башкортостан постоянного населения на 1 января 2009-2016 годов
  10. 10,0 10,1 Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан
  11. 11,0 11,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года
  12. 12,0 12,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктовРосстат, 2013. — 528 бит
  13. 13,0 13,1 Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года
  14. 14,0 14,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года
  15. 15,0 15,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года — 2018.
  16. 16,0 16,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 годаМосква: Росстат, 2017.
  17. 17,0 17,1 Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
  18. http://www.belebey-mr.ru/?part_id=408,191
  19. Башкортстандагы вакытлы матбугатка елЪязма, archived from the original on 2015-09-15, retrieved 2011-08-17 

Шулай ук карагыз

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]