Валдай милли паркы
| Валдай милли паркы | |
| Нигезләнү датасы | 1990 |
|---|---|
 | |
| IUCN тарафыннан якланучы зоналар төркеме | ХТСБ II категориясе: милли парк[d] |
| Дәүләт |
 Россия |
| Әгъзалык | Человек и биосфера[d] |
| Мәйдан | 1585 км² |
| Рәсми веб-сайт | valdaypark.ru |
| Әһәмиятле урын | Валдай |
| URL биосферного заповедника ЮНЕСКО | unesco.org/mabdb/br/brdir/directory/biores.asp?code=RUS+34&mode=all |
 | |
 Валдай милли паркы Викиҗыентыкта | |
«Валдай» милли паркы Валдай калкулыгынның уникаль күл-урман комплексын саклау һәм бу юнәлештә ял үсеше өчен шартлар тудыру максаты белән 1990 елның 17 майында оештырылган
Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Археологик һәйкәлләр исемлегендә 82 объект бар - борынгы урыннар (б. э .д. VII-VI гасырлар), борынгы торак пунктлар, калкулыклар, абзарлар. Бында бакча һәм парк сәнгатенең 9 һәйкәле бар - парклар белән борынгы усадьбалар һәм XVII-XIX гасырларның архитектура һәйкәле һәм агач төзелече архитектурасының 22 иң кыйммәтле һәйкәле. Алар арасында - 1653 елда Валдай күленең Селвицкий утравында Бөтен Россия патриархы Никон тарафыннан оештырылган Валдай Иверский Богородица Святозерский монастыре; Валдайҙа Екатерина чиркәве - Россия архитекторы Н.А. Львовның ижаты (XVIII гасыр), анда Валдай тарихы музее һәм "Валдай кыңгырау" күргәзмәсе урнашкан. Валдай шәһәре —тарихи истәлекле урын, 1996 елда ул үзенең 500 еллыгын билгеләп үтә. Никольское авылында Россиядә беренче балык үрчетү заводы бар, фәнни балык үстерүгә нигез салучы В.П.Врасский (1829—1863). Россия Авыл хуҗалыгы җәмгыятенең алтын медале, шулай ук акклимитзациянең Париж җәмгыятенең медале белән бүләкләнде. Никольский балык үрчетү заводын тикшергән комиссия хисабы буенча, Мәскәү авыл хуҗалыгы җәмгыяте 1857 елның 16 ноябрендә узган чираттагы җыелышында түбәндәгеләрне билгели:» Врасский әфәндене файдалы хезмәтләренә карата хөрмәт белдереп, җәмгыятьнең чын әгъзасы итеп сайлап алырга, ә аның оешмасын, эчке эшләр һәм дәүләт милке министрлыгына җиткереп, аерым яклау астына алырга... " (Мәскәү җәмгыяте утырышы беркетмәсе, 1857)
Һәйкәлләрнең бер өлеше зур тарихи вакыйгалар белән бәйле. Биредә, Яжелбицадан ерак түгел, Батый ханының «Тәре Игнәче» дип аталган гаскәрләре, Новгород һөҗүменнән баш тартып, әйләнеп кайта. 1456 елда Түбән Новгород һәм Мәскәү арасында танылган «Яжелбицкий тынычлыгы» төзелә.
География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Милли парк Валдай калкулыгының төньяк өлешендә, Новгород өлкәсенең Окулово, Валдай һәм Демән районнары территорияләрендә урнашкан. Валдай паркы территориясендә 200 гә якын күл, 56 гектардан артык мәйданы булган 56 күл бар [1] .
Фауна[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Җир өсте умырткалыклары паркы фаунасының нигезен түбәндәге төрләр тәшкил итә: поши, кабан дуңгызы, аю, ак куян, бурсык, төлке, сусарлар, селәүсән һәм башка хайваннар: елга кондызы, чәшке, кама, су күсе, шулай ук барлык төрдәге үрдәкләр. Тавык отрядыннан иң күп боҗыр, суерлар, озаннар. Бөтен җирдә кабан дуңгызы, поши, куян-беләк, тиен, аю, кондыз һ.б. территориялә киң таралган. Парк территориясе буенча бүреләр киң таралган. Күлләр һәм парк елгалары төрле балык төрләренә бай: чуртан, корбан балыгы, шамбы, карабалык, табан балыгы, снеток, ряпушка, чабак, алабуга, шыртлака һәм башкалар.[2] .
| Россия Федерациясенең Кызыл китабына кертелгән төрләр | |
|---|---|
| Исем | Фәнни исем |
| Умырткасызлар | |
| Мнемосин | Parnassius mnemosyne |
| Гомуми аполло | Parnassius apollo |
| Кошлар | |
| Алтын бөркет | Аквила хризетосы |
| Зур бөркет | Аквила кланга |
| Европа кара төсле | Gavia arctica arctica |
| Елан | Circaetus gallicus |
| Острекатчер | Haematopus ostralegus |
| Гомуми соры кысу | Lanius экскубитор экскубитор |
| шаһин | Falco peregrinus |
| балыкчы карчыга | Пандион галия |
| Өке | Өке |
| Кара куян | Сикония нигра |
| Көньяк алтын пловер | Pluvialis apricaria apricaria |
Флора[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Үсемлек капламында чыршы, нарат һәм каен урманнары бар, Төньяк имәнлекләр белән карлыган, ясен, мораль булмаган үләннәр белән очраша; өске сазлыклар, коры болыннар бар.Вегетация каплавына чыршы, нарат һәм каен урманнары керә; төньяк имән урманнарында каз, көл, немораль үләннәр бар; күтәрелгән сазлыклар, коры болыннар бар. Паркның урман җирләре мәйданның 86% тәшкил итә. Чыршы өстенлек иткән үсемлекләр урман җирләренең 28%, каен - 36%, нарат - 17%, аспен - 3%, соры алдер - 16% били. Урманнарда 57 төр агач, шул исәптән 42 кыргый һәм 15 культуралы үсемлек үсә [2] .
| Россия Федерациясенең Кызыл китабына кертелгән төрләр | |
|---|---|
| Исем | Фәнни исем |
| Гөмбәләр | |
| Кораллы карабодай | Герций кораллоидлары |
| Лишайниклар | |
| Өпкә лобариясе | Лобария пульмонария |
| Ликиформ | |
| Ярым гөмбә күл | Isoetes lacustris |
| Ярты колак | Isoetes setacea |
| Ангиоспермалар | |
| Армерия гади | Армерия вулгарис |
| Чын кәкүк читеге | Кипр кальцеолусы |
| Липарис Лосель | Liparis loeselii |
| Гади кылыч үләне | Cladium mariscus |
| Балтыйк бармаклары | Дактилорхиза балтика |
| Яндырылган орхис | Орхис устулата |
| Орхис | Орхис милитарисы |
Туризм[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Валдай Милли Паркы - Россиянең иң зур шәһәрләренә - Мәскәүгә һәм Санкт-Петербургка якын булуы аркасында иң күп йөри торган паркларның берсе. Биредә танылган Валдай һәм Селигер күлләре урнашкан. Велье күлендә җәйге балалар экология лагере эшли.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Официальном сайте города Валдай Новгородской области. 2009-05-19 тикшерелгән.
- ↑ 2,0 2,1 Министерство природных ресурсов и экологии Российской Федерации. әлеге чыганактан 2009-12-18 архивланды. 2009-05-19 тикшерелгән.