Варлаам Аванесов
| Варлаам Аванесов | |
|---|---|
| Туган | 24 март (5 апрель) 1884 яки 9 сентябрь 1884[1] Кагызман, Карс өлкәсе, Кавказский край[d], Россия империясе[1] |
| Үлгән | 16 март 1930[1] (45 яшь) Мәскәү, СССР[1] |
| Үлем сәбәбе | туберкулез[1] |
| Күмү урыны | Новодевичье зираты[d][1] |
| Әлма-матер | Сүрих үнивирситите |
| Һөнәре | сәясәтче |
| Сәяси фирка | Советлар Берлеге коммунистик фиркасе[1] |
Варлаа́м Алекса́ндрович Аване́сов (Сурен Карпович Мартиросов/Мартиросян, 24 март (5 апрелб) 1884 — 16 март 1930) — совет дәүләт эшмәкаре, сыгышы буенча әрмән
Биографиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Көнбатыш Әрмәнстанда Карс өлкәсенең Кагизман шәһәрендә, крестьян гаиләсендә туган. Ул башлангыч белемне җирле мәхәллә мәктәбендә алган. 1896 елда, Төньяк Кавказга күченгәч, ул Ставрополь ирләр гимназиясенә керә.
Гимназист буларак, ул " Дашнакцутюн " әрмән партиясенә кушыла. 1901 елда ул "Дашнакцутюн" белән өзелә һәм Әрмәнстан социал-демократик партиясенә (Гнчак) кушыла, 1903 елда ул РСДРП-га (меншевиклар) күчә. 1905 - 1907 елларда ул Ставрополь, Краснодар һәм Новороссийск хәрби бүлекләрендә пропаганда эшләрен башкара. Эзәрлекләүләрдән саклану өчен, ул Фарсы гражданины Арменак Александрович Аванесянт паспорты белән Швейцариягә китә. Шул вакыттан алып ул В. А. Аванесов дип таныла. 1913 елда ул Цюрих университетының медицина факультетын тәмамлый, Мәскәүгә кайта һәм яшерен эшләрен алып бара. 1914 елдан - большевиклар партиясе әгъзасы.
1917 елның февраленнән - Мәскәү эшчеләр һәм солдатлар депутатлары Советының Башкарма комитеты Президиумы әгъзасы. 1917 елның сентябрендә ул Мәскәү Советының беренче большевик президиумы әгъзасы булды. Бөек Октябрь инкыйлабында катнаша, Петроград хәрби революция комитеты әгъзасы, Бөтенроссия Революция Комитетының матбугат һәм мәгълүмат бүлеге начальнигы. II Бөтенроссия Советлар съезында (1917) ул Бөтенрусия Үзәк Башкарма Комитеты (ВЦИК) әгъзасы итеп сайлана һәм Президиум әгъзасы ( 1919 елдан) һәм 2-6 чакырылыш Бөтенрусия Үзәк Башкарма Комитеты секретаре була.
1918 - 1921 елларда - РСФСР милли комиссариатында Әрмәнстан эшләре буенча комиссар . Аның җитәкчелегендә Әрмәнстан эшләре комиссариаты Русияга сыенган әрмән качакларына булышу буенча зур эш башкара. Совет Россиясенең күп шәһәрләрендә әрмән мәктәпләре, китапханәләр, театрлар, музейлар булдырыла, газеталар бастырыла. Ул "Төрки Әрмәнстан турында" ( 1917 ) декрет проектын эшләүдә актив катнаша.
1919 елның мартыннан - контр-революциягә һәм саботажга каршы көрәш буенча Бөтенроссия Гадәттән тыш Комиссия Коллегиясы әгъзасы. Август аеннан - ВЧК Махсус бүлеге начальнигының икенче урынбасары. А.И. Деникин гаскәре һөҗүм иткан вакытта Мәскәү өлкәсен саклау буенча өч кешелек комиссия әгъзасы була. 1920 - 1922 елларда - ВЧК коллегиясы әгъзасы һәм шул ук вакытта 1919 - 1924 - РСФСР дәүләт контроль Халык Комиссариаты коллегиясы әгъзасы, Эшче-Крестьян инспекциясе халык комиссары урынбасары. 1924 - 1925 елларда - СССРның тышкы сәүдә буенча халык комиссары урынбасары. 1922-1927 елларда - СССР Үзәк Башкарма комитеты әгъзасы. 1925 елдан - СССР халык хужалыгы Югары Советы Президиумы әгъзасы, һәм аңа халык хужалыгы Югары Советы Президиумы янында хәрби сәнәгать идарасын булдыру бурычы йөкләнә. Ул халык хужалыгы Югары Советының Баш инспекциясен беренче оештыручыларның берсе һәм башлыгы була, соңрак ул хисап бүлеген, аннары тәэмин итү секторын җитәкләй. Ул Кызыл Байрак ордены белән бүләкләнә.
Ул 1930 елның 16 мартында үлә. Көле Новодевичье зиратының колумбарийында күмелгән.
Совет танкеры «Варлаам Аванесов» аның хөрмәтенә аталган.
Библиография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Аванесов В. Статьи. Доклады. Материалы. — Ереван, 1985.
Карагыз шулай ук[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Энциклопедия секретных служб России / Автор-составитель А.И.Колпакиди. — М.: АСТ, Астрель, Транзиткнига, 2004. — С. 418-419. — 800 с. — ISBN 5-17018975-3.
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Аванесов, Варлам Александрович // Большая советская энциклопедия : в 66 т. (65 т. и 1 доп.) / гл. ред. О. Ю. Шмидт. — М. : Советская энциклопедия, 1926—1947.
- Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991
- Аванесов Варлаам Александрович // Деятели революционного движения в России : в 5 т. / под ред. Ф. Я. Кона и др. — М. : Всесоюзное общество политических каторжан и ссыльнопоселенцев, 1927—1934.
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 Әрмән совет энциклопедиясе / мөхәррир Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.