Википедия:Күчерү/Архив/2

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Күчерү/Архив/2 latin yazuında])

Дөм сүзеннән түгел, Дөма (рус. Дёма) исеменнән. Метрикаларда: иске тат. دما‎. --Ерней (обсуждение) 3 фев 2013, 14:24 (UTC)[җавап бирергә]

Дөма дигәнен элеккеге исемнәренә куеп була, тик бүген инде авылның бу исеме кулланылмый--Ilnur efende (обсуждение) 3 фев 2013, 14:30 (UTC)[җавап бирергә]

Мине мондый язылыш шикләндерә, этимологик яктан да, яңгырашы ягыннан да. Дёмадан Дөмә яки Дү(й)мә яки Ду(й)ма булыр иде. Тамыры өч хәрефтән артырга тиеш түгел — Дөм(+авыл) яки Дүм --Derslek (обсуждение) 3 фев 2013, 17:04 (UTC)[җавап бирергә]

Ахырда әлеф бар, шуңа күрә соңы хәреф а яки ә. Алайса Дөмә, чөнки икенчесе у яки ү булмас, вау хәрефе язылмаган. Риваятьтә — «Дума». Мазарлы авылы турында риваять. --Ерней (обсуждение) 5 фев 2013, 17:26 (UTC)[җавап бирергә]

Бәлкем вау урынына «даммә» генә куелып, машиналы язуда төшеп калдырылгандыр, ө булса ؤ хәрефе куелмас иде микән? Каян алдыгыз бу метриканы, интернетта юкмы, бик кызыклы әйбер.--Ilnur efende (обсуждение) 7 фев 2013, 17:25 (UTC)[җавап бирергә]

Метрикалар, алар бит кул белән язылган, басылган түгел. Интернетта юк. Бу 1889 елдагы Тамбов өлкәсе Тенишевка авылының мәчете метрика дәфтәре. Анда Кузнецк өязедәге ике пардан ике бала тудылар. Өч урында иске тат. دما‎ дип язганнар. --Ерней (обсуждение) 7 фев 2013, 19:50 (UTC)[җавап бирергә]
Мин каршы. Бу рус атамасы, татар түгел. --Ерней (обсуждение) 22 фев 2013, 17:33 (UTC)[җавап бирергә]
Мин каршы. Бу рус атамасы, татар түгел. --Ерней (обсуждение) 22 фев 2013, 17:33 (UTC)[җавап бирергә]
Риза--E737 (бәхәс) 15 ноя 2013, 05:27 (UTC)[җавап бирергә]

Кемлек (иҗтимагый фәннәр) мәкаләсенең тәрҗемәсе өстендә эшләгәндә, психологик кемлек билгеләмәсендә дөрес татарчасы ничек булачагын беленмәгән en:self-image төшенчәгә туры килдем. Башка таныш булган терминнардан аерыр өчен, аны вакытлыча үзбилгеләү дип сакладым. Психология өлкәсендә белем алганнарның киңәшләренә мохтаҗлыгым сизелә. Зур рәхмәт.--frhdkazan (бәхәс) 29 мар 2013, 13:05 (UTC)[җавап бирергә]

Советлар Берлеге мирасы термины Милли үзаң (ru:Национальное самосознание) термины йогынтысы астында, интервикида әлегә

буларак билгеләнгән төшенчәләрне

буларак үзгәртергә тәкъдим ителгән. Кабул ителсә, ru:Самосознание = Үзаңлылык? буларак (яки башкача) калырга, халыкара фәнни терминологиядә каршылыклары булмаса да, татар телендә әлегә дә кулланылып торучы

терминнарының рус телле игезәкләре белән булган бәйләнешне акылларыбызда үзгәртергә (өзәргә) туры киләчәк. Күчерү тәкъдиме турында фикерегез? Башка тәкъдимнәр?--frhdkazan (бәхәс) 13 апр 2013, 19:19 (UTC)[җавап бирергә]

Персия - ул үзе үк Борынгы Иран синонимы, чөнки заманында шундый дәүләт булган, ләкин анда фарсылардан башка халыклар да яшәгән. М-н Македонский греклары барысын бергә мидиялеләр дип атыйлар, ә алары - аерым халык булганнар. Derslek (бәхәс) 14 ноя 2013, 08:08 (UTC)[җавап бирергә]

Дөньяда Иранны 1935 елга кадәр Персия дип йөртелә. Татар телендә, хәтта Идел буе Болгары дәүләтендә шушы ил вәкилләрен фарсылар дип йөрткәннәр. Фарсы сүзе чыганагы: баш төбәге - Персида (Фарсыда), һәм беренче башкаласы Персеполь (Фарсы каласы).

Иран сүзе урта фарсы телендә сүзеннән Erānšahr һәм авест теленнән Airyānam Xšaθram (Арийләр патшалагы) килеп чыккан. Сез әйтәсез анда фарсылардан башка милләтләр яшәгән, шулай ук арийләрдән башка да бүтән халыклар торган. Иран (үзгәртелгән Арий Иле) һәм Фарсы иле иң зур кабиләгә туры килә.

Дөрес әйткәнчә Иран Erānšahr сүзеннән формалашкан. Шушы мәгълүмәтне мәкаләмдә телгә алам. Ләкин рус һәм инглиз телендә Древняя Персия ешрак дип йөртәләр.

Татар телендә дә шушы милләт вәкилләрен фарсылар дип ешрак йөртәләр.

Искәрмәгез мөһим, уйларга кирәк.--Kitap (бәхәс) 14 ноя 2013, 11:14 (UTC)[җавап бирергә]

Шушы мәкалә Ахәменид идарә иткән чорга багышланган (Ахәменид - дөрес әйтелеше, алман телендә дә шулай: анда ае диграф) - борынгы Иран тарихы иң төп дәвере ләкин аның белән чикләнмәгән, шуңа күрә мин Ахәменид Дәүләте - Axämenid Däwläte исеменә күчергә тәкъдим итәм. Ничек уйлыйсыз, сез риза мы? --Kitap (бәхәс) 14 ноя 2013, 11:57 (UTC)[җавап бирергә]

  • Мәкалә драматург турында, шуңа күрә мәкалә мулла кушмаган псевдоним исемен йөртә. Ләкин Әмир Камалиев күбрәк Академия театры артисты буларак билгеле. - Derslek (бәхәс) 2 гый 2014, 18:22 (UTC)[җавап бирергә]

- Derslek (бәхәс) 24 гый 2014, 04:24 (UTC)[җавап бирергә]

Википедия - ул энциклопедия, димәк төшенчәләрне аңлатучы терминнар турында мәкаләләр җыентыгы, сүзлек тә, татарлаштыру проекты да түгел.
  • коллективлаштыру = хәрби коммунизм чорында, большевикларның эшчәнлерәк кешеләрдән (мәс. кулаклар) малларын көч белән тартып алу һәм үз контроленә күчерү (үз тормышын оештыры алмаган, икътисади аң булмаган гади эшче яки люмпен пролетарийларга таратабыз дигән шигаре астында).
  • күмәкләштерү = объединить (по общему желанию или без сопротивления).
Русия һәм шулай ук татарлар тарихына карасак, бу чор бик фаҗигале булган - шундый шартларда "күмәкләшергә теләмәүләре аркасында" күпме байлар һәм интеллигенция үтерелгән, сөргенгә җибәрелгән яки илдән качырга мәҗбүр булганлыгын беләбез. Ягъни, бу феноменны күмәкләштерү дип атау сәяси феномен, халыкның игътибарын башкага тарту торышлыгы. Татнетта ике сүзе дә очрый әлбәттә, тик коллективлаштыру күбрәк кулланыла һәм күбрәк кеше өчен таныш термин. Димәк мәкалә исемен сайлаганда анарга өстенлек бирү урынлы булыр дип уйлыйм. - frhdkazan (бәхәс) 24 гый 2014, 06:43 (UTC)[җавап бирергә]
Коллективизация = большевиклар сценарие буенча оештырылган национализация: малларны хуҗаларыннан тартып алу, большевиклар оештырган кеше төркемнәренә тапшыру, элекке хуҗаларын исә репрессияләү.

- frhdkazan (бәхәс) 24 гый 2014, 13:18 (UTC)[җавап бирергә]

Талау һәм репрессияләү сәясәтенә берничә дәлил - Коллективизация в СССР мәкаләсеннән цитаталар:
* 7 ноября 1929 года в газете «Правда» № 259 была опубликована статья Сталина «Год Великого перелома»: «Наличие материальной базы для того, чтобы заменить кулацкое производство, послужило основой поворота в нашей политике в деревне… Мы перешли в последнее время от политики ограничения эксплуататорских тенденций кулачества к политике ликвидации кулачества как класса». Эта статья признана большинством историков отправной точкой «сплошной коллективизации».
* Реальная ситуация в стране, однако, была далеко не такая оптимистичная. Как полагает российский исследователь О. В. Хлевнюк, курс на форсированную индустриализацию и насильственную коллективизацию «фактически вверг страну в состоя­ние гражданской войны». На селе насильственные хлебозаготовки, сопро­вождавшиеся массовыми арестами и разорением хозяйств, привели к мятежам, количество которых к концу 1929 года исчислялось уже многими сотнями. Не желая отдавать имущество и скот в колхозы и опасаясь репрес­сий, которым подверглись зажиточные крестьяне, люди резали скот и сокращали посевы.

Нәтиҗә: кулак = собственник, ликвидиция кулачества как класса = бу собственникны мал-милкеннән талау, ягъни репрессия. Кешеләрне үз йортлардан чыгарып, ерак үстерелмәгән районнарга күчерү - өстәмә бер дәлил. - frhdkazan (бәхәс) 26 гый 2014, 14:14 (UTC)[җавап бирергә]

- Derslek (бәхәс) 26 гый 2014, 11:52 (UTC)[җавап бирергә]

[Google эзләү машинасындагы текст] / [Табылган мәкалә] [хәл]

[татарлар "алкалы хоккей" site:ru] = 29 +
[Татарлар "шайбалы хоккей" site:ru] = 6
[Татар "алкалы хоккей" site:ru] = 1090 +
[Татар "шайбалы хоккей" site:ru] = 312
[Татарстан "алкалы хоккей" site:ru] = 1230 +
[Татарстан "шайбалы хоккей" site:ru] = 255
[Казан "алкалы хоккей" site:ru] = 1150 +
[Казан "шайбалы хоккей" site:ru] = 200

Татар википедиясендә без шәхесләргә чын, урыслаштыручылар такмаган исемнәрне кушуны хуп күрәбез. - Derslek (бәхәс) 17 фев 2014, 10:41 (UTC)[җавап бирергә]

Катгый Каршы. Виктор Ан үзе исемен сайлады, бу хәзерге рәсми исеме, җитмәсә һәрбер вики-телендә шулай да язылган. --Kitap (бәхәс) 17 фев 2014, 10:57 (UTC)[җавап бирергә]

Каршы, рәсми исеме--Ilnur efende (бәхәс) 18 фев 2014, 19:28 (UTC)[җавап бирергә]

Qarşı, räsmi iseme. 안현수, latinça An Xön Su/An Xyun Su häm kirillça Ан Хён Су transkriptsiälären Виктор Ан mäqäläsenä yünältü bularaq buldırdım. - frhdkazan (бәхәс) 19 фев 2014, 06:47 (UTC) [[]][җавап бирергә]

Сәбәпләр: Ур Капка - Перекоп, тәрҗемәсе "ворота во рву", ров - Ур, кырымтатарча - Ор. --Kitap (бәхәс) 27 мар 2014, 08:31 (UTC)[җавап бирергә]

Georgia исеменнән. Төрки дәүләте түгел. --Ерней (бәхәс) 1 май 2014, 20:51 (UTC)[җавап бирергә]

frhdkazan (бәхәс) 8 май 2014, 08:25 (UTC)[җавап бирергә]

Кузгалткыч бер сүзлектә дә юк. Ә оригиналь терминнар ясау википедия кагыйдәләре белән тыела. Тәкъдим итәм: йөрткеч (сүзлекләрдә бар) яки мотор (интернациональ сүз) белән алыштырырга. --Derslek (бәхәс) 21 май 2014, 19:10 (UTC)[җавап бирергә]

Казакъ-викидә Қозғалтқыш дип аталган, шуңа күрә Кузгаткыч дип атадым. Ләкин тәкъдимегез күбрәк ошый (йомшакрак, кыскарак), җитмәсә бу сүз күп сүзлектә таптым. Килешәм.--Kitap (бәхәс) 21 май 2014, 19:17 (UTC)[җавап бирергә]

  • Мин дә аны казакчадан калька итеп аңладым, чөнки гугл эзләве 0 вариант бирде. Аннары, сез бу мәкаләне булырга тиешле 1000 мәкаләгә нисбәтле тамга куйдыгыз. Алай түгел, анда эчке янулы йөрткеч турындагы мәкалә керә.

Фәлистыйн → Фәлистин[вики-текстны үзгәртү]

Гәзитләрдә, китапларда тик Фәлистин дип йөртелә, эзләгечтә (Яндекс, Гугл) тик "Фәлистин" очрый торган исем.--Kitap (бәхәс) 30 июл 2014, 10:19 (UTC)[җавап бирергә]

Псевдоним - авторның чын исеме урынына кулланыла торган яшерен исем, тәхәллүс - кеше исеменә ялгана торган кушымча.

« Нисба араб. نسبة‎‎, или тахаллус — указание на дополнительный признак, обычно заканчивается на -и.
»

Мәс., Габдрәхим ибн Усман ибн Сармаки ибн Крым Утыз-Имәни исеменең соңгы өлеше - нисбә яки тәхәллүс булып тора. Псевдонимнар мисалы: Шут, Демьян Шәркый, Г.Юлай (Гариф Гомәр), Сәнәкбай, Кылычбай (Сәйфи Кудаш), Мәргән, Каплан (Нәкый Исәнбәт), Сакалтай (Сәгыйть Агиш), Ганкәбут (Исмәгыйль Рәмиев), Күлекәй, ЧН (Төхфәт Ченәкәй) (Чаян (журнал) мәкаләсеннән). - Derslek (бәхәс) 28 окт 2014, 06:29 (UTC)[җавап бирергә]

  • Шушы сорауда мин эксперт булмыйм, ләкин сүзлектә түбәндәге мәгълүматны таптым: тәхәллүс - сущ. ист. 1. тахаллус, фамилия или псевдоним по месту рождения (писателя, учёного и т. п.) 2. освобождение (от обязанностей, от официальной части

какого-л. мероприятия) 3. окончание вступления, вступительной части

    • Минемчә тәхәллүс турында аерым мәкалә барыбер булырга тиеш, чөнки татар-болгар тарихында шактый күп тәхәллүсле исемнәр (мәсәлән Болгари, Сараи һ.б.) бар. Ләкин чыннан да тәхәллүс - ул псевдонимның аерым төре (туу җире буенча кушамат), бәлки псевдонимга кушамат сүзе якынрак, ләкин ул "прозвище" булып санала. Татарчалыштыру сәясәте буенча миңа тәхәллүс һәм кушамат сүзләре күбрәк ошый, ләкин тәхәллүс - псевдонимның бер төре генә... --Kitap (бәхәс) 28 окт 2014, 11:18 (UTC)[җавап бирергә]

Дөрес әйткәнчә Тәхәллүс сүзе псевдоним мәгънәсендә төрле гәҗитләрдә актив кулланыла инде:

  1. Гатаулла Сабиров Татарстанның Кама җирлегендә дөньяга килә. Артист үзенә Камский дигән тәхәллүс ( псевдоним) ала.

http://www.azatliq.org/content/article/24176460.html

  1. Казанда узачак “Музыкаль десант” проектына һәм исем-фамилия паспорттагы язу белән туры киләме, артистлар бит тәхәллүс яки шартлы исем ала http://www.azatliq.org/content/article/24271632.html
  2. Татарстан һәм Башкортстан якларында татар концертларына беркайчан да кытлык булмады Шуңа күрә мәрхүм әтиемнең исемен – Марсель дигән исемен үземә тәхәллүс итеп алдым http://www.azatliq.org/content/article/3544077.html
  3. Бәйге инде ничәнче ел рәттән “Татэнерго” ширкәте ярдәме белән оештырыла Барлык әсәрләр дә тәхәллүс белән тапшырылырга тиеш иде, жюри объектив булсын өчен... http://www.azatliq.org/content/article/24806712.html
  4. Николай Әсәнбай 1921 елда Бакалы районы Ахман авылында туа Утызынчы елларда әтисен кулак дип, авылдан сөрергә булалар Бакалы керәшене Николай үзенә Нәҗип дигән тәхәллүс ала http://www.azatliq.org/content/article/24381358.html
  5. һәм күп бүтән

Шактый зур кулланышы икән, шуңа күрә Тәхәллүс исемле мәкаләне калдырырга чакырам. Баштарак Псевдонимның тик географик төре - тәхәллүс хәзер инде гомуми төшенчәгә киңәйтелгән икән.--Kitap (бәхәс) 28 окт 2014, 11:35 (UTC)[җавап бирергә]

      • Камский тәхәллүскә туры килсә дә, чынында инде ул ерак бабайның сценик псевдонимыннан ясалган фамилия. Ә матбугатта кулланышны күрсәткән башка мисаллар үзләре ялгыш. Журналистлар сүзлекләрдә теркәлгән ялгыш мәгнәгә иярәләр. Әйтик кеше Николай урынына Нәҗип итеп йөртелергә теләгән икән, бу тәхәллүс тә, псевдоним да түгел, чыннан да күбрәк кушаматка охшаган. Әйтик минем күрше Габделхәй Гена исеменә эндәшә, ә бит ул язучы-артист түгел. - Derslek (бәхәс) 28 окт 2014, 12:28 (UTC)[җавап бирергә]
      • Сез биредә язасыз ике төшенчәгә дә берәр аерым мәкалә кирәк, ә мәкаләдә шушы ике төшенчәне «скрестить» итеп маташасыз, тәхәллүснең туры мәгнәсен искергән дип язып: [1]?--Derslek (бәхәс) 28 окт 2014, 12:36 (UTC)[җавап бирергә]

Сез нәрсә тәкъдим итәсез: өч аерым мәкалә - псевдоним, тәхәллүс, кушамат - булдырыргамы? Бәлки, өч төшенчә бер мәкаләгә берләштерергә, әгәр тәхәллүс сүзе хәзер псевдоним мәгънәсендә заманча китаплар, мәкаләләрдә актив кулланыла икән, димәк тәхәллүс исемле мәкалә Татвикидә дә булсын, псевдоним, тәхәллүс термины тарихын мәкаләдә тасвирлыйбыз, шушы тәкъдим.--Kitap (бәхәс) 28 окт 2014, 13:14 (UTC)[җавап бирергә]

Бу өч төшенчәгә килгәндә: Кушаматны (прозвище) кушалар, тәхәллүсне һәм псевдонимны исә сайлыйлар. Мәсьәләгә бәйле мәкалә исеменә килгәндә: бу бәхәс дәвамында соңгы ике сүзгә карата китерелгән мәгълүматлар нигезендә алар татар телендә баштарак төрле мәгънәләрне белдерү өчен кулланылса, бүгенге көндәге телдә исә синонимга әйләнде дип әйтергә була (моңа аерым бер бүлек багышлау урынлы булыр дип саныйм). Google мәглүматлары буенча, тәхәллүс отышлырак дип күренә: "тәхәллүс"=2570 кулланылыш (һәм күбесе әдипләргә багышланган мәкаләләрдә, танылган татар шәхесләрнең шәхси сайтларында, форумнарда һ.б.), "псевдонимы буенча/астында"~=3000 кулланылыш (тик русчалары да кергәли). - frhdkazan (бәхәс) 28 окт 2014, 18:36 (UTC)[җавап бирергә]
Нокта куяр өчен, абруйлы чыганакка мөрәҗәгат итәргә кирәк. Әгәр кемдә дә булса татарча «Әдәби сүзлек» табылса, бирегә языгыз. --Derslek (бәхәс) 7 ноя 2014, 17:55 (UTC)[җавап бирергә]

Төп мәкалә - «Наци Алмания» түгел (гарип калька), Өченче рейх. --Derslek (бәхәс) 7 ноя 2014, 17:51 (UTC)[җавап бирергә]

  • Бәлки Нацист Алманиясендә китапларны яндыру - Natsist Almaniäsendä kitaplarnı yandıru - әйбәтрәк булыр иде? Өченче Рейх - нацист Алманиясенең рәсми булмаган атамасы, үзисеме. Җитмәсә шушы яндырулар тик 1933 елда булган, шул вакытта башка илләр нацистлар тарафыннан басып алынмаган әле, Алмания Рейхка (димәк зур империягә) әверелмәгән әле. Шулай ук башка Викидә нәкъ Нацист Алманиясе сүзе мәкаләнең исемендә телгә алына. Шулай итеп, Natsist Almaniäsendä kitaplarnı yandıru -га күчерүне тәкъдим итәм.--Kitap (бәхәс) 7 ноя 2014, 18:46 (UTC)[җавап бирергә]
    • Нацист Алмания яки СССРда кабул ителгән Фашист Германиясе дип язу бик кискен яңгырый, чөнки бу - сугыш вакытында дошманга кулланылган атамалар. Өченче рейх яки das Dritte Reich тарихи күзлектән дөресрәк. - Derslek (бәхәс) 14 ноя 2014, 05:38 (UTC)[җавап бирергә]
  • Фашист Германиясе чыннан да дөрес түгел төшенчә, ләкин Нацист Алманиясе - дөрес атамасы, башка Викигә карыйк: мәкаләнең исеме - Nazi book burnings, Quema de libros por los nazis (1933), Nazisternes bogbrænding, Нацистичко спаљивање књига, Nasjonalsosialistenes bokbrenning яки Bücherverbrennung 1933 in Deutschland, Autodafés de 1933 en Allemagne, һәр мәкаләдә Нацист яки Алмания атамасы телгә алына, беркайда Өченче Рейх турында сүз бармый (Рейх турында буйсындырудан соң гына әйтеп була). Нацист Алманиясе кискен түгел, ә дөрес яңгырый, чөнки нацистлар хакимияттә булганнар бит. --Kitap (бәхәс) 14 ноя 2014, 09:56 (UTC)[җавап бирергә]
  • Китапның тышлыгын күрми торып, ышануы авыр. Татарстан милли китапханәсе Абдулхак Игебаев дип әйтә: 101 биттә.[3]

Әбделхак Игебаевка риза. --Әмир (бәхәс) 15 ноя 2014, 15:16 (UTC)[җавап бирергә]