Галимә Рәхмәтуллина
| Галимә Рәхмәтулла кызы Рәхмәтуллина | |
|---|---|
| Туу датасы: | XIX йөзнең икенче яртысы |
| Туу урыны: | РИ |
| Үлем датасы: | XX йөз башы |
| Ватандашлык: |  Русия империясе→ |
| Эшчәнлек төре: | язучысы, шагыйрә, мәгърифәтче |
| Иҗат итү теле: | татар теле |
| Дебют: | "Яднамә", 1903.[1] |
Галимә Рәхмәтулла кызы Рәхмәтуллина (XIX гасырның икенче яртысы — XX гасыр башы) - мәгърифәтче, язучы, беренче татар шагыйрәләренең берсе.[2]
Иҗат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Галимә Рахматуллинаның тормышы турында аз билгеле. Ул үзе яшәгән вакытта басылган ике китап ярдәмендә билгеле. Беренче китап - 1903 елда Ырынбурда басылган зур булмаган шигырьләр җыентыгы. Җыентык «Яднамә» дип аталган.[3] Төрле чыганакларда төрле исемнәр күрсәтелә: «Аналарга яднамә»[4] яки «Яднамә (Хатын вә кызлар өчен)»[5][6]
Беренче Рәсәй инкыйлабыннан соң, цензура йомшарган вакытта, Галимә Рәхмәтуллина Казанда зур булмаган «Иҗмагъ ишеге» исемле хикәяләр җыентыгын бастырып чыгара алды.[7] Китабында көнчыгыш әдәбиятыннан файдаланып язылган бер хикәя урнаштыра. Вакыйгалар уйлап чыгарылган илдә бара. Хакыйкатьне эзләүче геройлар бөтен җирдә гаделсезлек һәм тигезсезлек белән очрашалар: социаль тигезсезлек һәм хакимиятнең гаделсезлеге, милли тигезсезлек һәм гендер тигезсезлек белән. Автор кешеләр чыгышлары һәм җенси буенча түгел, ә бу кешенең халык өчен эшләгән булуына карап фикер йөртергә чакыра: «Адәм балалары бердәй күрелеп, бәндә үзен башка милләтләрдән вә яки җенесләрдән артык күрмәсен. Мәгыйшәт, дөнья тереклегендә аларга якын, дус булсын... Нәсел аермасы вә җенес үзлеге игътибарга алынмасын. Мәгәр хезмәт ияләре йөзендә аларның күркәм сыйфатлары, ягъни иҗтиһат, ният, гамәлләре - халык файдасына хезмәтләре игътибарга алынмак лазим»[8]
Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Бурнашева З. Татар хатын-кызлары хәрәкәте тарихыннан.— Казан: Татар. кит. нәшр., 1971.— 35—37 б.;
- Гайнуллин М. Татарская литература XIX века.— Казань: Татар. кн. изд-во, 1975.— С.156—157; Татар энциклопедия сүзлеге.— Казан: ТЭИ, 2002.— 518—519 б.
- Шәймәрданов Р., Хуҗиәхмәтов Ә. Татар милли педагогикасы.— Казан: Мәгариф, 2007.— 83—84 б.
- Татар педагогик фикере антологиясе: ике томда. 1 т. (борынгы төрки чор – XX гасыр башы).– Казан: Татар. кит. нәшр., 2014. б. 311 ISBN 978-5-298-02383-2
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Яднамә (Хатын вә кызлар өчен).— Оренбург: Кәримов матб., 1903.— 14 б.
- ↑ Розалина НУРУЛЛИНА Ирек таңына ашкынып…//«Сөембикә», № 6, 2007.
- ↑ Яднамә (Хатын вә кызлар өчен).— Оренбург: Кәримов матб., 1903.— 14 б.
- ↑ Галимә Рәхмәтуллина 2022 елның 24 гыйнвар көнендә архивланган.//Татар әдәбияты тарихы, 2нче том.
- ↑ Сафиуллина Р. Р.Татар педагогик фикере антологиясе(үле сылтама)
- ↑ Яднамә кыз вә хатыннар өчен
- ↑ Иҗмаг ишеге.— Казан: Шәрәф матб., 1906.— 16 б.
- ↑ Галимә Рәхмәтуллина//ӨМЕТ ЙОЛДЫЗЫ. Гыйффәт туташ