Гиви Санадзе
| Гиви Санадзе | |
|---|---|
| Туган телдә исем | гөрҗ. გივი სანაძე |
| Туган | 30 июль 1929 Тбилиси, Кавказ арты Социалистик Федератив Совет Республикасы[d], СССР |
| Үлгән | 11 гыйнвар 2021 (91 яшь) |
| Ватандашлыгы |  СССР Гөрҗистан |
| Әлма-матер | Тбилиси дәүләт унивирситеты[d] һәм Институт физиологии растений им. К. А. Тимирязева РАН[d] |
| Һөнәре | биолог, ботаник |
| Эш бирүче | Тбилиси дәүләт унивирситеты[d] |
| Гыйльми дәрәҗә: | биология фәннәре докторы[d] (1968) |
Гиви Александрович Санадзе (1929-2021) - үсемлекләрнең биохимиясе һәм физиологиясе турында өйрәнүче Совет һәм Грузия галиме, биология фәннәре докторы (1968), профессор (1968), Грузия ССР Фәннәр академигы (1983). Грузия ССР Фәннәр академиясе вице-президенты - Грузия Милли Фәннәр Академиясе (1988-2000). Ул "Изопрен эффекты"н беренче булып ачучы (1957).
Биография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1929 елның 30 июнендә Грузия ССРында Тбилисида Сталин репрессияләре вакытында репрессияләнгән ботаника профессоры гаиләсендә туган.
1947-1952-нче елларда ул Тбилиси дәүләт университетының биология факультетында белем алган. 1949-нчы елда университетта укыган вакытта Г.А.Санадзе үсемлек органогенезында ультрафиолет нурларының ролен өйрәнгән өчен Бөтендөнья Союзы фәнни премиясенә лаек булган. 1959-нчы елда К.А.Тимирязев исемендәге үсемлекләр физиологиясе институтында аспирантура бүлеген тәмамлый.
1953 елдан Грузия ССР Фәннәр академиясенең Ботаника институтының Аллелопатия проблемалар лабораториясендә кече тикшерүче булып эшләгән вакытта үсемлек яфракларының углеводород бүлеп чыгаруын җентекләп өйрәнә. 1957-нче елда Г.А.Санадзе җитәкчелегендә яңа фәнни күренеш - яктылыкка бәйле рәвештә изопрен бүленеп чыгарылуы ачыла. 1964-1967 елларда К.А.Тимирязев исемендәге үсемлекләр физиологиясе институтында фотосинтез лабораториясендә фәнни хезмәткәр булып эшли.
1968 елдан Тбилиси дәүләт университетында үсемлекләр физиологиясе кафедрасы профессоры һәм фотосинтез проблемасы лабораториясе мөдире, 1983 елдан - үсемлекләр анатомиясе һәм физиологиясе кафедрасы мөдире булып эшен дәвам итә. Укытучы булуыннан тыш, ул 1976 нчы елда АКШка барып, Джорджия штаты Университетында һәм 1982 нче елда Массачусетс Технология Институтында изопрен бүленеп чыгу турындагы лекцияләр курсын алып бара.
1988-2000 елларда - Грузия ССР Фәннәр академиясе вице-президенты - Грузия Милли Фәннәр Академиясе [1] [2] [3].
Фәнни-педагогик эшчәнлеге һәм фәнгә керткән өлеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Г.А.Санадзеның төп фәнни-педагогик эшчәнлеге үсемлекләр физиологиясе һәм биохимиясе өлкәсендәге сораулар белән бәйле. Ул яктылыкка бәйле синтез һәм изопренны үсемлек яфраклары ярдәмендә бүлеп чыгару белән бәйле фотобиологик күренешләр өлкәсендә тикшеренүләр алып барган, нәтиҗәдә 1957 елда "изопрен эффекты" дигән күренешне ачкан. Г.A.Санадзе үзенең төп эшчәнлегеннән тыш, "Russian Journal of Plant Physiology" журналының редакция әгъзасы да булып тора.
1959 елда ул үзенең "Үсемлекләрнең үзгәрүчән органик матдәләр бүлеп чыгарулары" дигән тема буенча кандидатлык диссертациясен, 1968 елда биология фәннәре докторы дәрәҗәсе буенча докторлык диссертациясен яклый. Темасы - "Яктылык нәтиҗәсендә яфракларда биосинтез һәм изопрен бүленеп чыгу". 1968 елда ул СССРның Югары Аттестация Комиссиясе тарафыннан профессор академик титулына лаек булды. 1979 елда корреспондент әгъзасы итеп сайлана, 1983 елда - Грузия ССР Фәннәр академиясенең тулы әгъзасы булып тора. Г.А.Санадзе ике йөздән артык фәнни хезмәт язган, шул исәптән әйдәп баручы фәнни журналларда фәнни монографияләр һәм мәкаләләр бастырган [1] [3] [2].
Бүләкләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ 1,0 1,1 Академики АН Грузии // Национальная академия наук Грузии(груз.)(ингл.)
- ↑ 2,0 2,1 Имя Гиви Александровича Санадзе навечно вписано в историю биологии // Общество физиологов растений России
- ↑ 3,0 3,1 К 60-летию открытия академиком Г. А. Санадзе способности растений выделять изопрен // Общество физиологов растений России
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Всесоюзное ботаническое общество: Справ. / АН СССР ; Сост. В. А. Алексеев, О. Ф. Микрюкова, В. М. Смирнова. — Ленинград : Наука. Ленингр. отд-ние, 1978. — 253 с. — С.187