Горки (Казан)

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Горки (Казан) latin yazuında])
Горки
Сурәт
Дәүләт  Россия
Административ-территориаль берәмлек Казан
Карта
 Горки Викиҗыентыкта

ГоркиКазан шәһәренең Идел буе районындагы иң эре «йокы» районнарының берсе. Кабантау атамасы да очрый.

Территориаль урнашу, чикләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Горки торак районы Казанның көньяк өлешендә, Идел буе районы территориясендә урнашкан. Горки аерым административ-территориаль берәмлек статусына ия булмаганлыктан, әлеге торак районның төгәл чикләре юк. 1970—1990 елларда барлыкка килгән 14 күпкатлы торак микрорайон Горки территориясе булып тора.

Горкиның төньяк чиге Танк боҗрасыннан төньяк-көнчыгыш юнәлештә танк урамы буйлап, аннары көньяк-көнчыгыш юнәлештә Рихард Зорге урамы буйлап турыдан-туры сызык белән уза.

Территориаль бүлекчәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Горки торак районы Совет чорында Горки-1, Горки-2 һәм Горки-3 торак массивлар дип аталган өч территориаль бүлекчәдән тора. Алар арасындагы чик Җиңү проспекты һәм Рихард Зорге урамы буенча уза.

Төзелеш планнары нигезендә, әлеге торак массивларның һәркайсы берничә микрорайоннан тора (барлыгы 14):

  • Горки-1: 1 нче, 2 нче, 3 нче, 4 нче, 5 нче һәм 6 нчы микрорайоннан тора;
  • Горки-2: 7 нче, 8 нче, 9 нчы, 10 нче һәм 11 нче микрорайоннан тора;
  • Горки-3: 7А, 8А һәм 9А микрорайоннан тора.

Исем[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Горки торак районы аның янәшәсендәге Горки бистәсеннән (элеккеге авыл) үз исемен ала. Соңрак авылга, буталу килеп чыкмасын өчен, Иске Горки исеме бирелә.

2000 еллар башында, «Горки» метро станциясен төзү һәм аннан соң ачу сәбәпле (2005 ел), аңа карата һәм бөтен торак районга карата татар телендәге «Таулык» дигән исемне кулланырга омтылалар.

Горки исеменнән ясалмалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Горки төзелеше планы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Булачак Горки торак районы 1969 елгы Казанның Генераль планы картасында (картаның фрагменты).

Казанның көньяк-көнчыгыш өлешендә Горки эре торак районының барлыкка килүе Ленинград шәһәрләрне проектлау институты (Ленгипрогор) белгечләре тарафыннан проектланган, алар 1965—1968 елларда 1969 елда расланган Казанның Генераль планын эшләгән[1].

Әлеге документ нигезендә, яңа торак зоналарны урнаштыру шәһәрнең җиде район территориясендә каралган: Төньяк Заречье, Юдино, Көнбатыш Заречье, Көнчыгыш Заречье, Үзәк, Төньяк-Көнчыгыш һәм Көньяк-Көнчыгыш.

«Көньяк-көнчыгыш районга элеккеге Танкодром һәм Горки бистәсенең төзелә торган территорияләре кертелгән. Алга таба аңа Татар фәнни-тикшеренү авыл хуҗалыгы институты, авыл хуҗалыгы институты уку хуҗалыгы һәм җиләк-җимеш питомниклары совхозының 1000 гектарга якын җире кушылачак. Яңа торак массивлар тәмамланган архитектура ансамбльләрен тәкъдим итүче үзенчәлекле комплекслар рәвешендә проектланган. Торак йортларның сәнгать ягыннан гәүдәләнешле төркемнәре, җәмәгать биналары яшеллекләрнең күплеге һәм искиткеч табигать шартлары белән гармонияле ярашып, югары эстетик таләпләргә җавап бирәчәк»[2].

Казан. Горки торак районының перспектив планы (1970—1980 еллар )

Совет чорында Горки төзелеше (1970—1991 еллар)[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1 нче микрорайон төзелешенә әзерлек барышында Иске Горки бистәсенең төньяк-көнчыгыш өлешендә 1 нче, 2 нче, 3 нче һәм 4 нче Калининград урамнарының төньяк участокларында урнашкан бер катлы йортлар сүтелә. Микрорайон төзелеше 1970—1974 елларда башкарыла. Бу чорда биредә 20дән артык күпкатлы торак йорт төзелгән, аларның күбесе 1-467 серияле биш катлы «хрущёвка» панельләрен тәшкил иткән. Карбышев һәм Профессор Камай урамнары буйлап кына тугыз катлы дүрт панель йорт торгызганнар.

1970 еллар башында 2 һәм 6 микрорайон төзелеше башланган. 2 нче микрорайон төзелеше барышында тугыз катлы панельле һәм кирпечле йортлар активрак төзелә башлый, әмма алар аның территориясе периметры буенча гына урнашкан, шул ук вакытта эчке киңлек, нигездә, 1-464 һәм 1-467 серияле биш катлы панельле «хрущёвка»га бирелгән.

6 нчы микрорайон төзелешендә тугыз катлы панель һәм кирпеч йортлар төзү активрак кулланылган. Рихард Зорге урамы буенда мондый йортлар ике өзелеш линиясен тәшкил итә (1974—1985 елларда төзелгән), 1-464 һәм 1-467 серияле биш катлы «хрущёвка» панельләрен тулысынча яшерә[3][4].

Горки торак районының төзелеше спутник рәсемдә (1974 елның 31 марты)

Советлардан соңгы чорда Горки төзелеше (1991 елдан)[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1990—2000 еллар башында Хөсәен Мәүлетов һәм Академик Парин урамнары янындагы 5 нче микрорайонның көньяк өлешендә, нигездә, ун һәм ундүрт катлы кирпеч йортлар төзелә[5].

8А микрорайонында республикада беренче «соципотека» йорты (Дубравная урамы, 11) барлыкка килә. Аны тапшыру тантанасы 2006 елның 13 июлендә М. Ш. Шәймиев катнашында уза[6][7].

Советлардан соңгы чорда Горки торак районы территориясендә төрле юнәлештәге зур объектлар төзелә. Аерым алганда, 2000 еллар башыннан алып берничә эре форматлы сәүдә үзәге («Сити Центр» сәүдә комплексы, «Проспект» сәүдә үзәге, «Олимп» сәүдә үзәге) төзелә. 2013 елгы XXVII Бөтендөнья җәйге Универсиадага әзерлек барышында шәһәр территориясендә һәм якын-тирәдә берничә спорт корылмасы, Универсиада авылының торак һәм административ биналар комплексы төзелә, шулай ук юл-транспорт инфраструктурасы модернизацияләнә.

Шәһәр җәмәгать транспорты[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шәһәр җәмәгать транспорты Горкида 1972—1973 елларда, «Горки—Айдинов урамы» 32 нче автобус маршруты җибәрелгән вакытта барлыкка килә.

1976 елда бирегә беренче трамвайлар (11 һәм 12 нче маршрутлар) һәм троллейбуслар (8 нче маршрут) йөри башлый.

1977 елда Горки Казанның башка өлешләре белән 8 автобус, 2 трамвай һәм бер троллейбус маршрутлары белән бәйле була[8].

1987 елның июнь аенда әлеге торак районга бара торган автобус маршрутларының саны 14 (шул исәптән 3 транзит), трамвай — 3, троллейбус маршрутлары — 2 кадәр арткан[9][10].

2005 елда Горки метрополитен аша шәһәр үзәге белән транспорт элемтәсен ала.

2018 елның августына Горки Казанның башка өлешләре һәм шәһәр яны 20 автобус (шул исәптән 14 транзит), 2 трамвай, 4 троллейбус (шул исәптән 3 транзит) маршрутлары, шулай ук метрополитенның Үзәк линиясе белән бәйле була.

Парклар, скверлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Горки торак районы территориясендә бер парк («Калейдоскоп» балалар паркы), дүрт сквер (Дан скверы, Д. М. Карбышев исемндәге сквер, «Чыршы шәһәрчеге» скверы, Академик Парин урамындагы сквер), бер урман-парк зонасы (Сандугачлык) урнашкан.

Шәһәр территориясе чикләренә шулай ук ике эре табигый урман-парк зонасы тоташа: төньяктан — «Горки-Әмәт урманы» паркы, көньяктан — «Дубрава» урман паркы. Танк һәм Хөсәен Мәүлетов урамнары киселешендә, 18 нче номерлы шәһәр клиник хастаханәсе территориясендә Кедрлар паркы урнашкан.

Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. Валеева Д. (2016-03-15). Как архитекторы планируют будущее Казани. 4 концепции развития города. ИНДЕ: интернет-журнал о жизни в городах Республики Татарстан. 2020-09-09 тикшерелгән.
  2. Остроумов В. П. Казань. Очерки по истории города и его архитектуры. — Казань: Издательство Казанского университета, 1978. — С. 257. — 296 с.
  3. Вид на улицу Рихарда Зорге и 6-й микрорайон (автор фото: Александр Данилович) (1975). 2020-09-10 тикшерелгән.
  4. Район Горки строится (автор фото: Евгений Логвинов) (Апрель 1980). әлеге чыганактан 2019-06-22 архивланды. 2020-09-10 тикшерелгән.
  5. Вид на 5-й микрорайон и Деревню Универсиады с высоты птичьего полёта. Студия воздушной фотографии (2013).
  6. Лебедев А. Счастья вам, новоселы с Дубравной! 2018 елның 23 ноябрь көнендә архивланган. // Республика Татарстан : газета. — 2006. — 14 июля.
  7. Минтимер Шаймиев: «Готов быть судимым за ликвидацию ветхого жилья, но принародно». Реальное время (28 апреля 2015). әлеге чыганактан 2020-10-01 архивланды. 2021-01-30 тикшерелгән.
  8. Казань. Туристская схема. Это Место. Москва: Главное управление геодезии и картографии при Совете Министров СССР (1977).
  9. Казань. Схема пассажирского транспорта. Это Место. Москва: Главное управление геодезии и картографии при Совете Министров СССР (1988).
  10. История казанского транспорта — Википедия

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]