Дворян оясы
«Дворян оясы » — рус язучысы И. С. Тургенев 1856-58 елларда язган, 1859 елда «Современник» журналында беренче тапкыр дөнья күргән роман.
Персонажлар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Фёдор Иванович Лаврецкий (әнисе үлде - Глафира апасы тәрбияләде). Иван Петрович (Фёдорның әтисе) - апасы белән, аннары ата-анасы белән яшәгән, аннары ананың хезмәтчесе Маланья Сергеевнага өйләнгән).
- Глафира Петровна (Фёдорның апасы) - өйләнмәгән хатын, характеры буенча ул чегән әбисенә охшаган.
- Петр Андреевич (Фёдорның бабасы, гади дала барины; Федорның бабасы кырыс, әдәпсез кеше иде, әбисе үч алучы чегән иде, иреннән ким түгел).
- Сергей Петрович Гедеоновский, дәүләт киңәшчесе, ялагайланучы һәм алдаучы.
- Мария Дмитриевна Калитина, бай җир хуҗасы, тол хатын.
- Марфа Тимофеевна Пестова, Калитинаның апасы, өйләнмәгән хатын.
- Владимир Николаевич Паншин, камер-юнкер, махсус йөкләмәләр буенча чиновник (Лизаның кияве, Лиза Лаврецкийга гашыйк булгач, аны кире какты; Санкт-Петербургта искиткеч карьера ясады, "Владимир" орденын алды, Варвара Павловна Лаврецкая белән җылы мөнәсәбәтләр саклады.)
- Лиза һәм Леночка, Мария Дмитриевнаның кызлары.
- Кристофер Фёдорович Лемм, карт музыка укытучысы, немец.
- Лаврецкийның хатыны Варвара Павловна Коробина (Варенка) иренә француз белән хыянәт итте.
- Михалевич (Фёдорның дусты, студент, "энтузиаст һәм шагыйрь").
- Ада (Варвара һәм Фёдор кызы).
Роман сюжеты
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Романның төп герое - Фёдор Иванович Лаврецкий, Тургеневның үзенең күп үзенчәлекләренә ия булган дворян. Лаврецкий әтисенең өеннән ерак үскән, англофил әтисе һәм кечкенә чагында үлгән анасы улы, рәхимсез апасы белән гаилә поместьесендә тәрбияләнә. Тургеневның рәхимсезлеге белән танылган анасы тәрбияләгәнгә күрә, тәнкыйтьчеләр еш кына сюжетның бу өлешнең нигезен аның балачагында эзләгәннәр.
Лаврецкий укуын Мәскәүдә дәвам итә, һәм операда булганда, урыннарның берсендә чибәр кызны күрә. Аның исеме Варвара Павловна, һәм Федор Лаврецкий аңа мәхәббәтен белдерә һәм кулын сорый. Алар өйләнәләр һәм Парижга күчәләр. Анда Варвара Павловна салонның бик популяр хуҗасы була һәм аның даими кунакларының берсе белән роман башлый. Лаврецкий ялгыш Варвара Павловнага аның сөяркәсеннән язылган язманы укыган вакытта, хатынының романы турында белә. Якын кешенең хыянәтеннән аптырап, ул аның белән барлык элемтәләрне өзә һәм үзе тәрбияләнгән гаилә милегенә кайта.
Лаврецкий Рәсәйгә кайткач, туганы Мария Дмитриевна Калитина янына кунакка килә, ул ике кызы Лиза һәм Леночка белән яши. Лаврецкий шунда ук Лиза белән кызыксына, аның җитди табигате һәм православие диненә чын күңелдән бирелүе аңа зур әхлакый өстенлек бирә, гадәти Варвара Павловнаның кыланчылыгыннан аерылып тора. Тора-бара Лаврецкий Лизага бик нык гашыйк булуын аңлый һәм чит ил журналында Варвара Павловнаның үлеме турындагы хәбәрне укыгач, Лизага үзенең мәхәббәтен белдерә. Ул хисләренең җавапсыз түгеллеген белә - Лиза аны да ярата икән.
Кызганычка каршы, язмышның аяусыз ирониясе Лаврецкий белән Лизаның бергә булуына комачаулый. Мәхәббәтен игълан иткәннән соң, бәхетле Лаврецкий өенә кайта ... анда тере һәм исән аны фойеда көткән Варвара Павловнаны таба. Шулай итеп, журналдагы белдерү ялгыш булганы беленә.
Исән Варвара Павловнаның кинәт килеп чыгуе турында белгәч, Лиза ерак монастырьга барырга карар итә һәм калган көннәрен монахиня булып яши. Роман эпилог белән тәмамлана, аның эше сигез елдан соң бара, шуннан Лаврецкийның Калитиннар йортына килүе дә билгеле, анда ул шат яшьлекне таба: Лизаның абыйсы, олы сеңлесе Елена, аларның туганнары һәм дуслары. Анда, соңгы еллардан соң, өйдәге күп үзгәрешләргә карамастан, ул Лиза белән аралашуы аркасында бик истә калган кунак бүлмәсен күрә, фортепиано һәм өй алдындагы элек еш кына дус кызы белән очрашкан бакчаны күрә. Лаврецкий хатирәләре белән яши һәм шәхси трагедиясендә билгеле бер мәгънә, хәтта матурлык күрә. Уйларыннан соң, герой өенә кайта.
Соңрак, Лаврецкий Лиза монастырендә була, аны күрә, ләкин кыз аңа карамаска тырыша.
Экран адаптациясе
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Романны 1914нче елда В.Р.Гардин (төп рольләрдә Ольга Преображенская һәм Михаил Тамаров) һәм 1969нчы елда Андрей Кончаловский (төп рольләрдә Леонид Кулагин һәм Ирина Купченко) төшергән.
- 1965 елда романга нигезләнгән телевизион фильм Югославиядә төшерелә; режиссеры Даниэль Марусич.
- 1969-нчы елда романга нигезләнгән фильм ГДР телевидениесендә төшерелде; режиссеры Ганс-Эрик Корбшмидт.