Доминикан монастыре (Таллин)

Доминикан монастыре
	Доминикан монастыре
Нигезләнү датасы	1246
Монашеский орден	Доминиканцы[d]
Дәүләт	Эстония
Административ-территориаль берәмлек	Таллин[d]
Урын	Ваналинн[d]
Багышланган	Екатерина Александрийская[d]
Мирас статусы	памятник архитектуры[d] һәм исторический памятник[d]
Рәсми веб-сайт	kloostri.ee/?1,5,31,2
	Доминикан монастыре Викиҗыентыкта

Изге Катаринаның Доминикан монастыре (хәзер — Латин кварталы) — Эстониянең иң борынгы католик монастыре. XIII гасырда хәзерге Түбән Таллин шәһәре (Ревель) территориясендә Изге Екатерина хөрмәтенә бертуган дингә өндәүче орден белән нигез салына. Монастырьның хәрабалары бүген Вена (Рус), Мунга һәм Мюйривахе урамнары арасында урнашкан.

Монастырьнең тарихы һәм сакланышы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

XIII гасыр башында хәзерге Эстониядәге җирне дания һәм алман тәре йөртүчеләре яулап ала. Шунда ук эстларны христианлаштыру башланды. 1219 елда Дания короле Вальдемар II белән бергә Таллинга Лундский Андреас әрхәрәе, Эстон Теодорик әрхәрәе, шулай ук тагын ике әрхәрәй җитәкчелегендә католик рухилыгы килә. Алар артыннан 1229 елда биредә монастырь салганнар. Дания һәм алман рыцарьлары таркалу сәбәпле, доминиканлыларга бу урыннан китәргә туры килгән.

1246 елда абыйлы -энеле вәгазьләүче Вышгородка әйләнеп кайта, ә 1260 елда Түбән Новгород шәһәренә күчәләр, анда чиркәү төзелә башлый, аның тирәсендә монастырьда үсеп чыга. Изге Екатерина чиркәве XVI гасырга кадәр төзелә.

Монастырь конвент йорты тибы буенча төзелгән — аның төп биналары периметр буенча Эчке галереядан ябык турыпочмаклы ишегалды төзегән: көньякта чиркәү, төньякта — рефекторий, көнбатышта — дормитория, көнчыгышта — капитул.

Доминикан монастыре башка монастырьлар белән бергә үсә, соңрак Таллинда барлыкка килгән һәм, гомумән, әрхәрәй үзәгендә (Төньяк Эстония аңа керә) нинди үсеш булган, Таллинга әверелгән чиркәү тормышы белән бергә үскән.

Доминикан монастыре монахлары Эстон телен өйрәнә, соңрак монастырь энеләре җирле халыктан чыккан һәм монастырь акрынлап Эстон мәдәнияте даирәсенә әйләнә.

Монастыре каршында укырга һәм грамотага өйрәтә торган мәктәп эшләгән. Әмма 1531 елгы янгыннан соң монастырь биналары файдаланылмаган инде (келәттән тыш), аның территориясендә акрынлап яңа йортлар төзегәннәр.

1525 елда төбәктә лютеран реформациясе үткәрелде. Доминиканлылар шәһәрдән куыла, ә аларның мөлкәте конфискацияләнә. Янгын нәтиҗәсендә Изге Екатерина чиркәве тулысынча янып беткән. Монастырь биналарының күп өлеше дә уттан зыян күргән, аларның калдыклары вакытлар узу белән җимерелгән.

1710 елда Таллин Россия шәһәренә әверелә, әкренләп католик җәмгыятенең тормышы яңадан торгызыла, ул 1799 елда рәсми статус ала. Нәкъ менә элеккеге Доминикан монастыре территориясендә Таллин католиклары нигезләнә. Монастырьда элеккеге аш өстәлендә католиклар гыйбадәт кыла башлаганнар.

Түбәндәге биналар сакланып калынган (тулы булмаган исемлек): капитул, чиркәүнең көнбатыш өлешендә ике портал, крипто, скрипторий. Шулай ук хәзинә итеп реформациядән соң үзгәртеп корылган келәт сакланып калган. Рефекторий 1845 елда Изге Петр һәм Павел (Таллин) католик соборына үзгәртелә. Чиркәүдән калган җыр-музыка залы, Хопнер йорты күзәтүе астында файдаланыла. XX гасырда гына барлыкка килгән Катарина тыкрыгындагы чиркәү диварында шәһәрнең бай кешеләре кабер ташлары беркетелгән.

Монастырьнең хәзерге торышы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Монастырьнең сакланып калган һәм реставрацияләнгән корылмаларын арендалаучылар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Бүген монастырьнең элеккеге территориясен түбәндәге оешмалар кулланалар:

"Мауритиус институты" ^[2]^[3](MTÜ) - коммерцияле булмаган предприятие, оешма хәрабалар буенча экскурсияләр үткәрә.
"Доминикан монастыре музее ^[4]" (эст. Dominiiklaste Kloostri Muuseum) — буенча монастырь театральләштерелгән кичке экскурсияләр тәкъдим итә.
"Хопнер йорты" ("Hopneri Maja") оешмасы 2014 елның июненнән башлап халык өчен Изге Екатерина чиркәве һәм клуатр монастырен бушлай ачты.

Башка Латин кварталын арендалаучылар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

"Катарина Гильдиясе" ("Katarina Gild") — Катарина тыкрыгында һөнәрчеләр һәм кул эшләре буенча коммерцияле булмаган ширкәт.
"Theatrum", SA - Лембита Петерсон шәхси театры, белем бирү эшчәнлеге белән шөгыльләнә^[5].

Монастырьнең сакланып калган милке[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Доминиканлыларның 1524 елда лютераннарның үч алуларын көтеп тормыйча, шәһәрдән качалар. Шуңа да карамастан, монастырь җимерелә. Әмма биналар берничә ел дәвамында - 1531 елгы янгын чыкканчы сакланган диярлек. Изге Екатерина чиркәвеннән ике алтарь сакланып калган, алар урта гасыр сәнгате музеенда (Нигулистта) куелган — берсе Бөрггедә Изге Лючия легендасы Черноголовның энесе остасы тарафыннан эшләнгән алтарь, икенче Дева Мария алтаре.

Шулай ук Совет юлчыларында монастырь китапханәсеннән кайбер китаплар сакланган дигән мәгълүмат бар. Сакланып калган биналар гына кыйммәткә ия, моның белән монастырь корылмаларының арендаторлары да куллана.

Риваять буенча, монастырьнең эчке ишегалларында һәр теләк чынга аша.