Донбасс сугышы
Донбасс сугышы | |||
Төп низаг: 2014 елгы Украинада Россия яклы протестлар | |||
2014 елның 15 июле хәленә низаг территориясе | |||
Дата | |||
---|---|---|---|
Урын | |||
Сәбәп |
— Украина карашы: Россия тарафыннан сепаратив омтылышларны кабызу, Россия тарафыннан Украинага каршы хәрби агрессия[1][2] | ||
Халәт |
Низаг дәвам итә | ||
Көндәшләр | |||
| |||
Сәргаскәрләр | |||
| |||
Яклар көчләре | |||
| |||
Югалтулар | |||
| |||
Гомум югалтулар | |||
| |||
Донбасс сугышы яки Украина көнчыгышында кораллы низаг я Украина ватандашлар сугышы — бер яктан, үзләре тарафыннан игълан ителгән Донецк һәм Луганск халык җөмһүриятләре идарә иткән җирле талпачылар һәм чит илләрдән, күпчелектә Россия Федерациясеннән, килгән иреклеләр, икенче яктан, Украина кораллы көчләре, Украина ЭЭИ һәм чик буе хезмәте оешмалары, Украина иминлек хезмәте, милли гвардиясе, территориаль саклану батальоннары катнашуы белән Украина көнчыгышында баручы хәрби хәрәкәтләр. Низагта Россия Федерациясе хәрби оешмаларының катнашуы да бар дип фаразлана. Кайбер украин сәясәтчеләре тарафыннан Рус-украин сугышы я 2014 елның Ватан сугышы дип тә атала.[28][29] Башка телләрдә (мәсәлән, инглизчә, төрекчә, әзәричә, датча, французча, латышча, литовча) Донбасс сугышы дип атала.
Низагның башлану датасы булып 2014 елның 7 апреле санала — нәкъ шул көнне Украина президенты в. б. Александр Турчинов көч операциясе башлавы турында игълан иткән.[30]
Украина хакимияте үз гамәлләрен «ТКО» («террорчыларга каршы операция») дип, Россия яклы көчләр һәм Россия җитәкчелеге исә аларны «җәзалау операциясе» дип атыйлар.
Алтарих
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Евромәйдан вакыйгалары Януковичка көндәшләрне яклаган Көнбатыш Украина һәм Янукович торышы көчле булган Россия яклы Көньяк-көнчыгыш Украина арасында каршылыкны кискенләштергәннәр.
Украина буйлап тәгәргән массакүләм протестлардан соң (моның белән бер үк вакытта протестчылар канунсыз рәвештә административ биналарны басып алганнар) каршылык тагын да көчәеп киткән.
Февраль аенда Киев каршылыгы Украинада хакимият алышынуга китергән. 22 февральдә Югары Радасы чираттан тыш президент сайлауларны 25 майда үткәрергә карар итә. Президент вазифаларын башкаручы булып Александр Турчинов сайланыла, 27 февральдә яңа Министрлар Кабинеты оештырыла.
Евроинтеграциягә курсны игълан иткән яңа хакимият көнбатыш, үзәк һәм төньяк төбәкләрдәге халкының хуплавын алса да, Көньяк-көнчыгышта яңа хакимиятнең беренче гамәлләре, аның тарафыннан украин милли оешмаларга ярдәм күрсәтү ризасызлыкны һәм массакүләм протест чараларны кузгаткан. Донбасста яңа хакимиятнең көндәшләре Евромәйдан тарафдарлары гамәлләренә охшаш тактикасын кулланганнар: дәүләт оешмаларыныкы биналарны камау һәм басып алу, Россия[31] яки җирле җөмһүриятләр[32] байракларын күтәрү. Яңа хакимиятнең көндәшләре Украинаны федеральләштерү һәм рус телен дәүләт теле дәрәҗәсенә күтәрү турында таләп иткәннәр.[33]
Евромәйдан нәтиҗәсендә хакимияткә килгән Украин хөкүмәте бу вакыйгаларны сепаратизм күренешләре һәм милли иминлеккә куркыныч дип игълан иткәннәр. Украинаның яңа җитәкчеләре Көньяк-көнчыгыштагы чуалышларны көч белән басып алуга юлны алганнар; 12 мартында Украина Милли гвардиясе торгызыла.
Вакыйгалар үсеше
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Беренче көннәр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Россия яклы активистлар тарафыннан Донецк һәм Харковь халык җөмһүриятләрне һәм 11 майда Кырым үрнәге буенча референдумны үткәрмәкче булу турында игълан итүеннән соң Украина президенты вәкаләтләрен башкаручы Александр Турчинов көнчыгыш өлкәләрдә террористларга каршы көч операциясе башлау турында боерык чыгара.[30]
8 апрельдә украин хакимиятләре Харковьны үз контроленә кайтарганнар.[34] 10 апрелендә ДХҖ битәкчесе Денис Пушилин үз гаскәре булдыру турында игълан итте.[35]
12 апрельдә Россия яклы активчылары төркеме Славянскига уңышлы һөҗүмне ясаганнар. Шәһәрне алу үзе кансыз булды, әмма икенче көнне шәһәр тирәсендәге атышуларда беренче һәлакләр булганнар. Шу ук көнне талпачылар үз контрольга Артёмовск[36] һәм Краматорск[37] ины алганнар, шәһәр шураларының биналары өстендә ДХҖ байрагы урнаштырылганнар.
13 апрель көнне Енакиево[38], Макеевка[39] һәм Мариуполь[40] шәһәрләрдә җирле милитсәнең бернәрсә дә эшләмәвендә шәһәрләрдә ДХҖ хакимияте урнаштырылган.
14 апрельдә ДХҖ көчләре контроленә Горловка[41], Харцызск[42], Ждановка һәм Кировское[43] күчкән.
13 апрельдә Украина президенты вәкаләтләрен башкаручы Турчинов талпачыларга катгый таләпне белдергән: алар 14 апрельнең сәгать 9сенә дәүләт органнарныкы биналарны бушатырга тиеш булганнар, югыйсә, көч операциясе башланачак.[44] Турчинов таләбе таләп кире кагылган.
Украин хәрбиләренең һөҗүме
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]15 апрельдә украин хәрбиләре Славянск һәм Караматорск тирәсендәге аэропорт өстендә контрольны кайтарганнар.[45] Икенче көнне украин хәрби техникасы Краматорскига керде, алты хәрби десант машинасы экипаж белән Донецки талпачылар ягына күчте.[46] Шул ук көнне талпачылар Мариупольдәге эчке гаскәрләр өлешен басып алуга керештеләр, әмма ул уңышсызлыкка очраган.[47]
ДХҖ киңәйтүе
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]16 апрель — 1 май дәвамында ДХҖ байрагын Новоазовск (16 апрель),[48] Северск (18 апрель)[49], Комсомольское, Старобешево (19 апрель)[50][51], Красноармейск һәм Родинское (1 май)[52] шәһәрләре күтәргәннәр.
ЛХҖ игълан итүе
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]28 апрельдә Луганскида Луганск Халык Җөмһүрияте булдыру турында игълан ителде.[53] 29 сендә талпачылар өлкә дәүләт идарәсе һәм өлкә прокуратурасы бинасын басып алдылар, милитсә митингчылар ягына күчте.[54] 30 апрельдә Алчевски шәһәр шурасы өстендә Россия байрагы күтәрелгән.[55]
24-25 апрельдә Славянск өчен бәрелешләр кызып киткәннәр, алар барышында талпачылар берничә блокпостны калдырганнар; каршы һөҗүм барышында талпачылар беренче украин боралакны атып төшергәннәр. Уңышсызлыкка очрап, миллигвардиячеләр шәһәрен камалышка аларга карар иткәннәр.[56] 2 майда украиннар яңадан басыпу алуны башлаганнар. Алар өч боралакны югалтканнар, әмма кайбер стратегик әһәмиятле биеклекләрне яулаганнар.
7 майда миллигвардиячеләр, ДХҖ тарафдарын кысрыклап, Мариуполь шәһәр шурасы бинасын үз контроленә алганнар; әмма берничә сәгать узгач, талпачылар бинаны кайтарып алалар. 9 майда миллигвардиячеләр кабат Мариупольга һөҗүм иткәннәр, ул талпачылар тарафыннан кире кагылган. 13 июньдә «Азов» батальоны, украин хәрбиләре белән берлектә, шәһәрне ДХҖ талпачылардан чистартылган.
25 майда фетнәчеләр Украина гаскәриләре урнашкан Донецки аэропортына һөҗүм итәләр. Украина хәрби артиллериясе һәм авиациясе ярдәме белән фетнәчеләр зур югалтулар белән чигенәләр. «ДХҖ» рәсми рәвештә генә Россиягә утыздан артык мәет озаткан.Груз 200 Шул очрактан соң Россия ватандашларының үлем очраклары турындагы хәбәрләр җәмәгатьчелеккә башка ирештерелми.
Референдумнар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]11 май көнне ДХҖ һәм ЛХҖ контроле астындагы булган территорияләрдә үзбилгеләнү турында референдумнар уздырылганнар. Бюллетеньнәрдә рус һәм украин телләрендә бердәнбер сорау (Сез Донецк/Луганск Халык Җөмһүриятенең дәүләт мөстәкыйльлеге турында яклысызмы?) һәм ике җавап варианты булган: «Әйе», «Юк».
Референдумнар нәтиҗәләре шундый булганнар: оештыручылар сүзләренчә, өлкәләрнең икесендә дә килү күрсәткече 75% тәшкил иткән; тавыш бирүчеләрнең күпчелеге дә дәүләт мөстәкыйльлеген яклаганнар (Донецк өлкәсе — 89,1%, Луганск өлкәсе — 96,2%). А. Турчинов белдерүенчә, референдумнарда тавыш бирүчеләрнең 24 һәм 32 процент гына катнашкан.[57] Украина хөкүмәте алдан ук рефендумнарны канунсыз дип таныган.
Июнь бәрелешләре
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]2 июньдә украин хәрбиләре Луганскига һавадан һөҗүмне ясаганнар.[58] 5 июньдә талпачылар чик буе пунктларын басып алуга керештеләр.[59] 8 июньдә Изварино чик буе авылы янында бәрелешләр булган.[60] 12 июньдә Кременная[61], Снежное[62] һәм Макарово[63] тирәсендә кораллы бәрелешләр булганнар.
14 июньдә Луганск тирәсендә украин очкычы бәреп төшерелгән, 49 кеше һәлак булды.[64]
14-15 июньдә украин гаскәре Счастье шәһәрен яулаган.[65] Сугыш хәрәкәтләре Луганскидан 10 км төньякка таба күчерелгәннәр.
19 июньдә сугыш хәрәкәтләре Кызыл Лиман һәм Ямполь тирәсендә булганнар.[66]
23 июньдә Донецкида солых сөйләшүләрне башлау шартлары турында консультацияләр узган, алар барышында яклар 27 июньгә кадәр утны туктату турында килешкәннәр.[67] Утны туктату режимы ике яктан да бозылган.[68][69]
Июль бәрелешләре
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]5 июльдә талпачылар камалган Славянскидан Краматорскига чигенгәләр.[70] Славянск артыннан ук талпачылар Краматорскины, Дружковканы һәм Константиновканы бушатканнар. 6 июльдә украиннар Артёмовскины алалар.[71]
10 июльдә Северск шәһәре украин хәрбиләре контроленә күчкән.[72]
11 июльдә Зеленополье тирәсендә талпачылар «Град» залп уты реактив системсын кулланып, украин гаскәрләрен тупка тотканнар. 19 кеше һәлак булды, 93 кеше яраланган.[73]
16 июльдә талпачылар Степановка[74], Мариновка[75][76][77] һәм Амвросиевка[78] янында һөҗүмгә күчкәннәр. Мариновка янында талпачылар Россия-Украина чигенә кадәр 1,5 километр гына барып җитмәде; нәтиҗә буларак талпачылар украин көчләренең көньяк төркемен камалышка алганнар диярлек.
21 июльдә украин хәрбиләре танклар куллануы белән Донецкины басып алуга керештеләр. Сугыш хәрәкәтләре вокзал һәм аэропорт тирәсендә барганнар.[79] Шул ук көнне украин хәрбиләре Рубежное, Дзержинск һәм Соледар шәһәрләрен үз контроленә ала. 22 июльдә талпачылар Северодонецк, Лисичанск, Кировск һәм Попасная шәһәрләрен калдырганнар.[80] 23 июльдә талпачылар Лисичанскины вакытлыча кайтарганнар, ләкин 25сендә алар кире чигенгәннәр.
Август бәрелешләре
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]24 август көнне Россиянең танклар һәм артиллерия белән ныгытылган регуляр гаскәрләре ике тарафтан чикне узып, Украина гаскәренең артлары буйлап һөҗүм иткәннәр.[81] Төп юнәлешләр: Донецкига көньяк тараф, шәһәрне камалыштан алу өчен һәм Азак диңгезе буендагы Новоазовск. Иловайск шәһәрчеге янында Украина гаскәрләренең зур төркеме камалышта калган һәм тар-мар ителгән. Һөҗүмнән соң Луганск һәм Донецки камалыштан алынган. Көньякта һөҗүм Мариупольга җитмичә туктап калган.
5 сентябрьдә, Минск шәһәрендә, низаг яклары, шул исәптә Россия вәкилләре, утны туктату турында килешүне имзалаганнар.[82] Килешү нәтиҗәсендә әсирләр белән алмашу каралган. Әсирлеккә төшкән Россия гаскәриләре һәм фетнәчеләр, бер яктан, Украина хәрбиләре, икенче яктан азат ителелергә тиеш булган.
2015
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]18 гыйнвар көнне, Украина президенты киңәшчесе Юрия Бирюковның белдерүе буенча, украин гаскәре террористларга каршы операциянең актив өлешен яңадан башлады.
2016
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Шулай ук карагыз
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ Порошенко не исключает Третью мировую войну - Видео
- ↑ Киев обвиняет Кремль в разжигании сепаратизма на Востоке Украины
- ↑ Russia Has Already Invaded Ukraine: Strobe Talbott, The Huffington Post (18 August 2014). «"They have already invaded Ukraine. I find it maddening and incomprehensible how governments and the media keep talking about the possibility, the danger, the threat of Russia invading. Russia invaded Ukraine early in the spring.[...] Russia has been the force behind, and on the ground, with the separatists in eastern Ukraine."»
- ↑ Ukraine gets new evidence of Russian soldiers fighting on its turf (PHOTOS), Kyiv Post (21 August 2014). 22 август 2014 тикшерелде.
- ↑ NATO condemns Moscow's aid convoy, says Russian artillery firing at Ukrainian army, The Washington Post (22 August 2014). 22 август 2014 тикшерелде.
- ↑ Ukraine accuses Russia of invasion after aid convoy crosses border (22 August 2014). 22 август 2014 тикшерелде. 2014 елның 22 август көнендә архивланган.
- ↑ Russia Moves Artillery Units into Ukraine, NATO Says, The New York Times (22 August 2014). 22 август 2014 тикшерелде.
- ↑ Чыганакка җибәрү хатасы: Неверный тег
<ref>
; для сносокREUeuada
не указан текст - ↑ Депутат Госдумы: Путин не может остановиться, иначе его назовут слабаком : Новости УНИАН (25 April 2014). 3 май 2014 тикшерелде.
- ↑ Washington has evidence of Russia's readiness to supply new weapons to separatists in Ukraine, Kyiv Post (25 July 2014). «"We have evidence that Russia is firing artillery from within Russia to attack Ukrainian military positions"»
- ↑ Russians Yearning to Join Ukraine Battle Find Lots of Helping Hands, The New York Times (9 June 2014).
- ↑ 12,0 12,1 Pro-Russia rebels plead for troops as Ukrainian army advances, Toronto Star (3 August 2014).
- ↑ U.S. releases images it says show Russia has fired artillery over border into Ukraine, The Washington Post (27 July 2014).
- ↑ CNN, "Ukraine: Photos show undercover Russian troops", by Arwa Damon, Michael Pearson and Ed Payne, 22 April 2014.
- ↑ Luhansk border guards provide OSCE with evidence of shelling of Ukrainian territory from Russia. Kyiv Post (8 August 2014). 26 August 2014 тикшерелгән.
- ↑ See[8][9][10][11][12][13][14][15]
- ↑ See[3][4][5][6][7][16]
- ↑ Russia Denies Smuggling Military Hardware into East Ukraine (21 July 2014).
- ↑ US releases satellite images 'proving' Russia is firing into Ukraine, RT (27 July 2014). 28 июль 2014 тикшерелде.
- ↑ Russian aid convoy into Ukraine called 'direct invasion', CNN (22 August 2014). 22 август 2014 тикшерелде.
- ↑ See[12][18][19][20]
- ↑ МВД Украины: задержан министр обороны «Донецкой народной республики» Игорь Какидзянов — Коммерсантъ, 7 МАЯ 2014
- ↑ Lenta.ru: Бывший СССР: Украина: Названа причина задержания «народного мэра» Славянска
- ↑ «Народный мэр» Славянска задержан ополченцами | РИА Новости
- ↑ Порошенко: на востоке Украины воюют российские офицеры. Русская служба Би-би-си (2014-07-14). 2014-07-14 тикшерелгән.
- ↑ 26,0 26,1 По данным ООН, число беженцев с Украины в Россию достигло 110 тысяч
- ↑ Госдеп США: Сообщения о многочисленных беженцах из Украины в Россию неверны
- ↑ Порошенко заявив, що учасники пікету під ВР не мають відношення до виборів 2014 елның 15 октябрь көнендә архивланган. // Преса України, 14.10.2014.
- ↑ Порошенко: зі Сходу прийшла війна // BBC Україна, 28.10.2014.
- ↑ 30,0 30,1 http://vesti.ua/strana/46250-turchinov-objavil-o-nachale-antiterroristicheskoj-operacii-na-jugo-vostoke-ukrainy
- ↑ http://interfax.com.ua/news/political/193629.html
- ↑ http://www.mk.ru/politics/2014/05/01/opolchentsyi-shturmuyut-prokuraturu-v-donetske.html
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2014-03-05, retrieved 2014-07-26
- ↑ http://www.gazeta.ru/politics/news/2014/04/08/n_6067397.shtml
- ↑ http://lenta.ru/news/2014/04/11/donbass/
- ↑ Над городским советом Артёмовска митингующие установили флаг «Донецкой республики» | Alfa News, archived from the original on 2014-04-13, retrieved 2014-07-26
- ↑ На здании горсовета Краматорска водружён флаг Донецкой республики. // RT (2014-04-12).
- ↑ Сепаратисты захватили городотдел милиции и горсовет в Енакиево
- ↑ В Макеевке захватили мэрию, archived from the original on 2014-08-12, retrieved 2014-07-26
- ↑ В Мариуполе захвачено здание городского совета
- ↑ В Горловке захватили милицию и водрузили российский флаг
- ↑ В Харцызске митингующие захватили мэрию
- ↑ Частью Донецкой Народной Республики стали Ждановка и Кировское | KP.UA, archived from the original on 2014-04-19, retrieved 2014-07-26
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2014-07-14, retrieved 2014-07-26
- ↑ http://lb.ua/news/2014/04/15/263265_mvd_kramatorske_zhertv_net.html
- ↑ http://vesti.ua/donbass/47860-pod-rossijskie-flagi-v-kramatorske-pereshli-ot-7-do-12-boevyh-mashin
- ↑ http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/04/17/7022736/
- ↑ Новоазовск поднял флаг Донецкой республики
- ↑ В Северск приехали вооружённые сепаратисты на БМД, но город остался под контролем властей // УНИАН от 18 апреля 2014
- ↑ Над Старобешево подняли флаги Донецкой Народной Республики и объявили награду за Коломойского // KP.RU
- ↑ Ещё два города встали под знамя Донецкой Республики. glagol.in.ua (2014-04-19). әлеге чыганактан 2014-10-06 архивланды. 2014-07-26 тикшерелгән.
- ↑ В Красноармейске и Родинском сепаратисты штурмом захватили горотделы милиции - СМИ. TCH.ua (2014-05-01).
- ↑ http://lenta.ru/news/2014/04/28/lugansk/
- ↑ http://www.bfm.ru/news/256127
- ↑ http://slon.ru/fast/world/smi-soobshchili-o-zakhvate-gorsoveta-v-alchevske-1092952.xhtml
- ↑ http://www.unian.net/politics/911861-natsgvardiya-zablokirovala-vse-vyezdyi-v-slavyansk.html
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2014-05-15, retrieved 2014-07-26
- ↑ http://edition.cnn.com/2014/06/03/world/europe/ukraine-luhansk-building-attack/
- ↑ http://www.1tv.ru/news/world/260458
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2014-09-03, retrieved 2014-07-26
- ↑ Украинские военные отбили атаку ополченцев на часть ВСУ, archived from the original on 2014-07-19, retrieved 2014-07-26
- ↑ СМИ сообщили о вторжении российских танков в Украину, archived from the original on 2014-08-23, retrieved 2014-07-26
- ↑ Ополченцы сообщили о бое с армией под Луганском
- ↑ На борту сбитого ополченцами Ил-76 погибло не менее 49 человек, archived from the original on 2014-09-03, retrieved 2014-07-26
- ↑ http://ria.ru/world/20140615/1012085405.html
- ↑ http://www.mk.ru/politics/2014/06/19/v-sele-yampol-doneckoy-oblasti-idet-boy-s-primeneniem-tankov.html
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2014-07-14, retrieved 2014-07-26
- ↑ http://www.kp.ru/online/news/1775284/
- ↑ http://www.azatliq.org/content/4/25437353.html
- ↑ http://ria.ru/world/20140705/1014811926.html
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2022-02-15, retrieved 2014-07-26
- ↑ http://censor.net.ua/news/293343/pogranpunkt_chervonopartizansk_i_gorod_seversk_vzyaty_pod_kontrol_ukrainskoyi_armii
- ↑ http://www.mil.gov.ua/news/2014/07/11/vikonuyuchi-zavdannya-z-prikrittya-dilyanki-derzhavnogo-kordonu-v-luganskij-oblasti-zaginuli-vijskovosluzhbovczi-zbrojnih-sil-ukraini/
- ↑ Нацгвардия Украины: Ополченцы под Донецком перешли в наступление. Взгляд : деловая газета (16 июля 2014). 2014-07-16 тикшерелгән. “Наступление ведётся со стороны Саур-могилы и Степановки (Донецкая область). Огонь по позициям украинских силовиков ведётся с миномётов, танков и ПТУР, – заявили в Нацгвардии.”
- ↑ Под Мариновкой не утихают бои, боевики обстреляли несколько блокпостов. Украинская правда (2014-07-17). 2014-07-17 тикшерелгән.
- ↑ Нацгвардия Украины сообщила о наступлении ополченцев в Донецкой области. ИТАР-ТАСС (2014-07-16). 2014-07-17 тикшерелгән.
- ↑ Возобновился бой у КПП «Мариновка» на юге Донбасса, есть погибшие. РИА Новости (2014-07-17). 2014-07-17 тикшерелгән.
- ↑ Возле границы с Россией бой. Украинская правда (2014-07-16). 2014-07-17 тикшерелгән.
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2014-08-23, retrieved 2014-07-26
- ↑ http://lenta.ru/news/2014/07/22/leave/
- ↑ МВД Украины: вторжение России началось еще 24 августа
- ↑ http://vesti.ua/donbass/68415-v-minske-dogovorilis-ob-objavlenii-peremirija-na-donbasse-s-18-00
Тышкы сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- «Хәрби маркер» проекты 2014 елның 21 август көнендә архивланган.
- Мәскәүнең яшерен сугышы: Үлгән, ялланган, язмышлары билгесез татар-башкортлар