Елизавета Литвинова
| Елизавета Литвинова | |
|---|---|
 | |
| Туган | 21 сентябрь 1845[1] Тула, Россия империясе[2] |
| Үлгән | 1919[3][4] |
| Ватандашлыгы | Россия империясе |
| Әлма-матер | Эсвичрә федераль технология институты һәм Берн университеты[5] |
| Һөнәре | математик, педагог, учитель средней школы, гимназии, биюграф |
Елизавета Федоровна Литвинова (кыз фамилиясе Ивашкина[6]; 21 сентябрь 1845, Тула — 1919) — рус математигы, педагог һәм фәнне популярлаштыручы[7] .
Биографиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Литвинова Екатерина Федоровна 1845 елның 21 сентябрендә Тула губернасында дворян гаиләсендә туган. Башлангыч белемне Санкт-Петербург хатын-кыз урта мәктәбендә ала. 1866 елда Елизавета Виктор Литвиновка кияүгә чыга, ул Софья Ковалевскаяның ире В. О. Ковалевскийнан аермалы рәвештә аңа Европага шундагы университетларда уку өчен барырга рөхсәт итми. Математик белемне Петербургта А.Н.Страннолюбский җитәкчелеге астында ала, ул София Ковалевскаяның остазы булган[8].
1872 елда, ире үлгәннән соң, Литвинова Цюрихка китә, анда политехник институтка укырга керә[9]. 1873 елда император Александр II указ чыгара, анда Россия империясеннән Цюрихта белем алган барлык хатын-кызлар да туган ягына кайтырга тиеш, югыйсә аларга нәтиҗәләр белән очрашырга туры киләчәк, диелә. Литвинова Указга каршы килүчеләрнең берсе иде. Ул укуын дәвам итә, 1876 елда Цюрихта бакалавр дәрәҗәсен ала, ә 1878 елда Берн университетында доктор дәрәҗәсен алып, Людвиг Шлефли җитәкчелеге астында «Решение проблемы отображения» темасына докторлык диссертациясе яклый[10]. 1897 елда Брюссельдә халыкара хатын-кыз конгресында катнашкан дүрт Россия делегатының берсе була[9].
Карьерасы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Россиягә кайтып, Литвинова 1873 елдагы указны санга сукмаган өчен университетта эш таба алмый. Хатын-кызлар урта мәктәбендә укытучы булып эшли, С.В.Ковалевская, борынгы грек философы Аристотель, сәясмән һәм җәмәгать эшмәкәре Фрэнсис Бэкон һ.б. кебек билгеле кешеләр турындагы биографик мәкаләләр язу белән килемен тулыландыра. 35 ел уку эчендә фәлсәфә һәм математика укыту практикасы буенча 70 артык мәкаләләр яза.
Пенсиягә китә, һәм, башка ихтималлыклар буенча, Февраль һәм 1917 елгы Октябрь революциясен апасы белән Россиядә каршылый. Е.Ф. Литвинованың вафат датасы ачык билгеле түгел: бәлки, 1919 елда Петроградта ачлык вакытында вафат була, башка фаразлар буенча, 1921 яки 1922 елда вафат була.
Әсәрләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Даламбер, его жизнь и научная деятельность / С портр. Даламбер, грав. в Лейпциге Генном. — СПб., 1891. — 80 с., 1 л. фронт. (портр.) — (Жизнь замечательных людей. Биографические библиотека Ф. Павленков)
- Ф. Бэкон. Его жизнь, научные труды и общественная деятельность. — СПб., 1891.
- Джон Локк, его жизнь и философская деятельность — СПб., 1892. — 77 с.
- С. В. Ковалевская: (Женщина-математик): Ул жизнь и учебная деятельность: Биогр. очерк / С портр. С. В. Ковалевской, грав. в Лейпциге Генном. — СПб., 1894. — 92 с. — (Жизнь замечательных людей. Биографические библиотека Ф. Павленков)
- Кондор, его жизнь и деятельность, научная и политическая. — СПб: дип. т-ва «Обществ. польза», 1894.
- Н. И. Лобачевский. Его жизнь и учёная деятельность — СПб.: дип. П. П. Свойкина, 1895. — 79 б.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ https://www.livelib.ru/author/462584-elizaveta-litvinova
- ↑ 2,0 2,1 https://books.google.cat/books?id=FlxsBgAAQBAJ
- ↑ https://www.agnesscott.edu/lriddle/women/litvin.htm
- ↑ NUKAT — 2002.
- ↑ математика гаиләбелеме — 1997.
- ↑ Елизавета Литвинова - биография, список книг, отзывы читателей - Readly.ru.m.readly.ru.Дата обращения: 23 апреля 2021.
- ↑ Математическое образование.Литвинова Елизавета Федоровна / Авторы, персоны / Указатели // Библиотека Mathedu.Ru.Библиотека Mathedu.Ru.Дата обращения: 23 апреля 2021.
- ↑ Lib.ru/Классика: Литвинова Елизавета Федоровна. Е. Ф. Литвинова: биобиблиографическая справка.az.lib.ru.Дата обращения: 23 апреля 2021.
- ↑ 9,0 9,1 Коблиц, 2005
- ↑ Литвинова Елизавета Федоровна.www.directmedia.ru.Дата обращения: 23 апреля 2021.
Библиография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Koblitz, A. H. {{{башлык}}}(ингл.). — AWM Newsletter. — Т. 14. — № 1.
- Koblitz, A. H. {{{башлык}}}(ингл.). — Т. 79. — № 2. — С. 208—226. — ISSN 0021-1753. — DOI:10.1086/354696
- Björk, J. E. Sonja Kovalevsky: Her life and professorship at Stockholm(ингл.) / edited by. Albeverio, S., Elander, N., Nirrie Everitt W., Kurasov, P.. — Springer, 2002. — (Operator Methods in Ordinary and Partial Differential Equations). — ISBN 978-3-0348-9479-1.
- Marilyn, O., Harvey, J. Litvinova, Elizaveta Fedorovna (1862-1919?)(ингл.). — Routledge, 2003. — (A: The Biographical Dictionary of Women in Science). — ISBN 9781135963422.
- Koblitz, A. H. Elizaveta Fedorovna Litvinova(ингл.) / edited by. Bettye Anne Case, Anne M. Leggett. — Princeton University Press, 2005. — P. 54—59. — (Complexities: Women in Mathematics). — ISBN 0-691-11462-5.
- Bettye Anne Case, Anne M. Leggett. Complexities: Women in Mathematics(ингл.). — 2005. — ISBN 978-0691114620.
- Valkova, O. {{{башлык}}}(ингл.). — Т. 23. — № 1. — С. 136—165. — ISSN 0369-7827. — DOI:10.1086/591872
- Colbois, B., Riedtmann, C., Schroeder V. Société Mathématique Suisse(ингл.) / Swiss Mathematical Society 1910–2010. — 2010. — ISBN 978-3037190890.
- Koblitz, A. H. Science, Women and Revolution in Russia(ингл.). — Routledge, 2013. — ISBN 90-5702-620-1.
- Renate, T. Aller Männerkultur zum Trotz": Frauen in Mathematik und Naturwissenschaften
- Коблиц А. Х. Елизавета Фёдоровна Литвинова = Elizaveta Fedorovna Litvinova (1845-1919?)(ингл.) / под ред. Гринштейна, С. и Пола Дж. Кэмпбелла. — Нью-Йорк: Greenwood Press, 1987. — P. 129–134. — (Женщины-математики: биобиблиографический справочник). — ISBN 978-0-313-24849-8.
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Елизавета Федоровна Литвинова (инг.) в проекте «Математическая шәҗәрә»
- «Елизавета Литвинова», биографии женщин-математиков на сайте Колледжа Агнес Скотт[en]
- Wege von Frauen: Mathematikerinnen in der Schweiz (PDF)
- Kurzbiografie bei Agnes Scott
- Kurzbiographie auf lib.ru
- Elizaveta Federovna Litvinova 2021 елның 29 апрель көнендә архивланган. Epigenesys, 2017. [Consulta: 14 octubre 2018].
- http://biblioclub.ru Литвинова Елизавета Федоровна электронные книги, биография. 2021 елның 23 апрель көнендә архивланган.