Иван Касаткин

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Иван Касаткин latin yazuında])
Иван Касаткин
Туган 23 март (4 апрель) 1880[1][2], 5 апрель 1880(1880-04-05)[3][4] яки 24 март (5 апрель) 1880[4]
Кострома губернасы, Россия империясе
Үлгән 19 апрель 1938(1938-04-19) (58 яшь), 13 май 1938(1938-05-13)[1][4] (58 яшь) яки 21 апрель 1938(1938-04-21)[2][3] (58 яшь)
Мәскәү, СССР
Үлем сәбәбе утлы коралдан ату ярасы[d][4]
Күмү урыны «Коммунарка» ату полигоны[d]
Ватандашлыгы Россия империясе
 СССР
Һөнәре язучы
Сәяси фирка Россия социал-демократик эшчеләр фиркасе

Иван Михайлович Касаткин ( 30 март [11 апрель1880, Барановица авылы, Кологривский оязе, Кострома губернасы - 19 апрель яки 21 апрель 1938, Мәскәү ) - рус совет язучысы, Чека хезмәткәре.

Биография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Иван Михайлович Касаткин Кострома өлкәсенең (хәзерге Кологривский өлкәсе, Кострома өлкәсе ) Барановица авылында, крестьян гаиләсендә туа. 9 яшендә ул акча эшли башлый, 13 яшендә укырга өйрәнә. 14 яшеннән ул Генрих Ягода белән таныша.

1899 елда ул Санкт-Петербургка күченә, слесарь, шофер ярдәмчесе булып эшли, җир асты түгәрәкләренә йөри. 1902 елда ул К.К.Случевскийдан шигырь язырга өйрәнә. Шул ук елны ул Россия социал-демократик эшчеләр фиркасенә кушыла, революцион эшчәнлеге өчен берничә тапкыр төрмәдә һәм сөргендә була.

1904-нче елда, Түбән Новгород шәһәрендә җир асты полиграфия оешмасын оештыра ( Г. Ягода әтисенең фатиры булган йортта; яшь Генрих аның эшендә катнаша. 1907 елда ул үзенең беренче хикәясен бастыра. 1907-1908 елларда Касаткин "Судоходец", "Нижегородский листок" газеталарында 30 кыска хикәя, очерк һәм шигырь бастыра.

1908 елдан ул Максим Горький белән хат языша. Горький Касаткинның әдәби язмышында җанлы катнаша. Ул аңа матди ярдәм күрсәтә, уку түгәрәген тәкъдим итә, хикәяләр өчен темалар бирә, уларны үзгәртә. Горький тәкъдиме белән Касаткинның хикәяләре "Знание" ширкәтенең "Заветы", "Просвещение" җыентыкларында басылып чыга. Касаткин белән Горький арасындагы хатлашу 100гә якын хатны үз эченә ала. Шәхси танышу 1914 елда Мәскәүдә була.

1914 елда Касаткин Санкт-Петербургка күченә. 1916 елда, Е.П.Пешкова тәкъдиме буенча Көнбатыш фронтта ятимнәр һәм качакларның балаларын җыю отрядын җитәкли һәм аларны Мәскәүгә китерә. Аның катнашуы белән 18 приют һәм 43 ашханә оештырыла. Революциядән соң ул Совет институтларында төрле постларда эшли.

1917 елның ноябрендә Минск советы рәисе К. И. Ландер белән очраша. 1918 елның язында Касаткин Мәскәүгә кайта. Губерна палаталарын РСФСР Дәүләт контроле Халык комиссариаты бүлегенә үзгәртеп кору буенча инспектор (Халык комиссары К.И. Ландер) була. 1918 елда Түбән Новгородта шартлаткыч матдәләр заводын тикшерү буенча махсус бирем үти.

Бөтенрусия Үзәк Башкарма комитеты нәшриятына җитәкчелек итә. 1919 елда В. Воровский белән бергә Дәүләт нәшриятына нигез сала, аның беренче редколлегиясе әгъзасы, аннары әдәби-сәнгать бүлеге мөдире була. РСФСР Халык комиссариаты әдәби бүлегенең әдәби-сәнгать коллегиясе рәисе; өч ай дәвамында Балтыйк буе илләре һәм Украина аша Ленин пропаганда поезды белән сәяхәт итә.

Чекада хезмәте[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1919 елның ноябрендә Генрих Ягода патронаты астында ул Чеканың Дәүләт идарәсе архивы начальнигы итеп билгеләнә, акгвардия архивларының трофейларын сүтү буенча эшли. Кубан-Кара диңгез һәм Тверь өлкәләрендә, Төньяк һәм Көньяк Кавказда, Дагыстан һәм Әзербайҗанда җирле ЧК һәм ревтрибуналларга тикшерү үткәрә. 1920 елның мартында ул мәгарифның халык комиссариаты линиясы буенча сарайлар һәм А.П.Чеховның йортын тикшереүдә катнаша; язучылар И.Шмелев, К.Тренев, Сергеев-Ценский һәм башкалар белән очраша. 1920 елның апрелендә ул ак офицерларны фильтрлауда һәм төрмәләрне бушатуда катнаша. 1920 елның август-сентябрь айларында Кавказ фронтының кыр бүлеге начальнигы иде.

1921-1922 елларда ВЧК-ДПУ үзәк аппаратында Мәскәү академия театрларының репертуарын тикшерә, дәүләт нәшриятында редактор булып эшли. 1920-1930 елларда Бөтенроссия крестьян язучылары берләшмәсендә оештыру эшләре белән шөгыльләнә. 1925-1935 елларда ул «Красная нива», «Колхозник», «Земля советская» журналларының мөхәррире. Совет чорында ул берничә хикәя генә яза. Роман идеясе тормышка ашмый. 1938 елның 31 гыйнварында кулга алына , апрельдә атып үтерелә[5].

Касаткин, нигездә, крестьян тормышыннан хикәяләр язган; аның проза теле гаҗәеп тәэсирле. Ул үзенең крестьян тормышы белән эчке бәйләнешен һәм крестьян тормышын чын мәгънәсендә белүен күрсәтә алды. Аның хикәяләре яхшы эшләнгән һәм гади композицияләрга төзелгән. Гамәл акрын үсә, үз эченә бик күп конкрет детальләр кертә. Шулай ук эпитетларга бай фраза да акрын борыла. Диалогларда халык теле чагыла, алар крестьян фикеренә туры китереп төзелә, сәнгать хисе тудырмый.

-Вольфганг Казак

Әсәрләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Лесная быль, 1916
  • Деревенские рассказы, 1925, переизд. 1967
  • Галчата, 1930
  • Так было. 1935

Басмалары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Собрание сочинений. В 3-х томах, 1928—1929.
  • Избранные рассказы. 1933, 1937, 1957.
  • Перед рассветом, 1977.
  • Мужик, 1991.

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Русские писатели, 1800—1917 : Биографический словарь / гл. ред. П. А. Николаев. — М. : Большая российская энциклопедия, 1992. — Т. 2 : Г—К. — С. 501. — 623 с. — (Сер. биогр. словарей: Русские писатели. 11—20 вв.). — 60 000 экз. — ISBN 5-85270-011-8. — ISBN 5-85270-064-9 (т. 2).
  • Казак В. Лексикон русской литературы XX века = Lexikon der russischen Literatur ab 1917 / [пер. с нем.]. — М. : РИК «Культура», 1996. — XVIII, 491, [1] с. — 5000 экз. — ISBN 5-8334-0019-8.
  • Бекедин П. В. Касаткин Иван Михайлович // Русская литература XX века. Прозаики, поэты, драматурги / Под ред. Н. Н. Скатова. — М.: ОЛМА-Пресс Инвест, 2005. — Т. 2: 3—О. — С. 164—167. — 719 с. — 5000 экз. — ISBN 5-94848-262-6.

Русская литература XX века. Прозаики, поэты, драматурги. Словарь / Под редакцией Н. Н. Скатова. Т. 2. ОЛМА-ПРЕСС Инвест, 2006, с. 164—166

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]