Иван Орахелашвили
| Иван Орахелашвили | |
|---|---|
 | |
| Туган | 10 июнь 1881 Кутаиси[d], Кавказ наместниклыгы[d], Россия империясе |
| Үлгән | 11 декабрь 1937[1] (56 яшь) |
| Җефет | Орахелашвили, Мариам Платоновна[d] |
| Белем | Император тыйб-хирургия академиясе[d] һәм С. М. Киров исемендәге хәрби-медицина академиясе[d] |
Иван (Мамия, Мамиа) Дмитриевич Орахелашвили ( гөрҗ. მამია დიმიტრის ძე ორახელაშვილი ; 29 май (10 июнь) 1881, Кутаиси өлкәсенең Шорапани өлкәсе - 1937 елның 11 декабре ) - Грузия большевиклары һәм Совет партиясе лидеры.
1903 елдан партия әгъзасы , Үзәк Комитетка әгъзалыкка кандидат (1923-1926), ВКП (б) (1926 [2] -1934) әгъзасы, 1934-1937 елларда Партия Үзәк Комитеты әгъзасы , 1-6 чакырылыш ССРБ Үзәк Башкарма комитеты әгъзасы.
Биографиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Дворяннар гаиләсендә туган. Кутаиси классик гимназиясен тәмамлаган. Харьков университетының медицина факультетында укый, 1903 елдан Санкт-Петербургтагы Хәрби медицина академиясенә күчә һәм аны 1908 елда тәмамлый.
1903 елда ул студентлар хәрәкәтендә катнашкан өчен кулга алына. Санкт-Петербургта 1905-1907 еллар революциясе катнашучысы. 1906 елның җәендә ул Парижга һәм Женевага дәваланырга китә һәм, кайткач, Авлабар полиграфиясендә кулга алына. Академияне тәмамлагач, ул Транскаспий өлкәсендә табиб булып эшли.
Совет чорында эшчәнлеге[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1914-1917 елларда ул армиядә хәрби табиб була. 1917 елда, РСДРП(б) комитеты рәисе һәм Владикавказдагы Эшчеләр һәм Солдатлар Депутатлары Советы Рәисе.
1917 елның октябреннән 1920 елның маена кадәр РСДРП(б) Кавказ төбәк комитеты әгъзасы; Грузия Коммунистлар партиясенең Үзәк комитеты рәисе һәм РКП (б) Үзәк Комитетының Кавказ бюросы әгъзасы.
Грузиядә Совет хакимияте урнаштырылганнан соң, ул 1921-1925 елларда Грузиянең Революцион Комитеты Рәисе, Грузиянең Коммунистлар партиясе (большевиклар) Үзәк Комитеты Секретаре , Грузия Халык Комиссарлары Советы Рәисе урынбасары, 1922 елның декабреннән ЗСФСР Халык Комиссарлары Советы Рәисе. 1923 елның 6 июленнән 1925 елның 21 маена кадәр ССРБ Халык Комиссарлары Советы Рәисе урынбасары.
1926-1929 елларда ВКП (б) Кавказ аръягы Төбәк Комитетының 1нче секретаре, шул ук вакытта " Заря Востока " газетасының җаваплы мөхәррире. ЗСЭның төп редакция советы әгъзасы (1927-1930). 1930 елда "Правда" газетасының редакция әгъзасы.
1931 елның гыйнварыннан ноябренә кадәр ЗСФСР Халык Комиссарлары Советы Рәисе. 1931-32 елларда ВКП(б) Закрайкомының беренче секретаре. 1932-1937 елларда ВКП(б) Үзәк Комитеты каршындагы ИМЭЛ директоры урынбасары.
1937 елның маенда ул Үзәк ревизия комиссиясеннән һәм партиядән куыла [3] . Шул ук елның апрелендә ул Әстерханга сөргенгә җибәрелә, 26 июньдә кулга алына, соңрак атыла. Аның эше буенча тикшерүне үтә садист буларак танылган Н. А. Кримян үткәрә. Кулга алынганнан соң, Орахелашвилины нык кыйныйлар, җәфалыйлар, чыдамыйча, ул күп кешеләргә ялган яла яга [4] . Әйтүләренчә, үтерелер алдыннан Орахелашвили: "Яшәсен Совет власте!" - тип кычкырган
Гаиләсенең язмышы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шулай ук аның кызы һәм хатыны Мариам Платоновна - РСФСРның Мәскәүдәге Халык Комиссариатының бер бүлеге начальнигы, Грузия ССРның элеккеге Мәгариф Комиссары кулга алыналар. Соңгысын шулай ук нык җәфалыйлар [4] . Кызы Кетеван Микеладзе-Орахелашвили 15 ел лагерьларга хөкем ителә. Аның ире Евгений Микеладзе, Тбилиси опера театрының баш дирижеры, Грузия дәүләт симфоник оркестрына нигез салучы (ул хәзерге вакытта аның исемен йөртә), 1937 елда халык дошманы буларак атыла .
Орахелашвилиның оныгы Вахтанг Микеладзе - режиссер.
Аклануы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1955 елның 1 июлендә КПСС Үзәк Комитеты каршындагы КПК партия тәртибендә реабилитацияләнә.
И. Д. Орахелашвили исеме белән Совет чорында Сухуми урамнарының берсе аталган, соңрак үзгәртелгән.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Орахелашвили Иван Дмитриевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Переведён на место умершего Ф. Дзержинского (Большая биографическая энциклопедия).
- ↑ Постановление Пленума ЦК ВКП(б) «Об Орахелашвили и Элиаве». 17-19 мая 1937 г., archived from the original on 2014-12-13, retrieved 2020-08-24
- ↑ 4,0 4,1 Л. Лурье, Л. Маляров, Лаврентий Берия. Кровавый прагматик
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Орахелашвили Мамия (Иван) Дмитриевич ,
- Зур Совет энциклопедиясендә ,
- [dic.academic.ru/dic.nsf/sie/12645/ORAKHELASHVILI Совет тарихи энциклопедиясе]
- Биография сайтында. RU ,
- Хроно сайтында. RU