Илдус Хәйбуллин
| Илдус Хәйбуллин | |
|---|---|
 | |
| Туган телдә исем | Илдус Бари улы Хәйбуллин |
| Туган | 11 октябрь 1937 (87 яшь) СССР, РСФСР, ТАССР, Яшел Үзән районы, Төньяк Норлат |
| Үлгән | 23 февраль 2007 (69 яшь) |
| Милләт | татар |
| Ватандашлыгы |  СССР Россия |
| Әлма-матер | Казан авиация институты |
| Һөнәре | физик |
| Эш бирүче | РФА Казан физика-техника институты[d] һәм Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе |
| Гыйльми дәрәҗә: | физика-математика фәннәре докторы[d] (1985) һәм РФА әгъза-корреспонденты[d] (1991) |
Илдус Бари улы Хәйбуллин (1937 елның 11 октябре - 23 февраль 2007) - Россия физигы, Россия Фәннәр академиясе әгъза-корреспонденты, Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе академигы, күп кенә милли академияләрнең мактаулы әгъзасы.
Биографиясе
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Хәйбуллин Илдус Бари улы Татарстан АССРның Яшел Үзән районы Төньяк Норлат авылында туган. Милләте буенча-татар. 1960 елда Казан авиация институтының радио факультетын тәмамлый. 1960-1966 елларда 296 нчы п/яда (Казан) инженер, өлкән инженер, радиотехника бүлеге лабораториясе мөдире булып эшли. 1966-1992 елларда РФА Казан фәнни үзәгенең Казан физика-техник институтында (лаборатория мөдире, фәнни эш буенча директор урынбасары) эшли. 1973 елда Илдус Бари улы Мәскәүдә кандидатлык диссертациясен яклый. 1985 елда Илдус Бариевич ион-легацияләнгән ярымүткәргечләрне лазерлы яндыру буенча фәнни доклад рәвешендә докторлык диссертациясен яклый, ә 1991 елда Россия Фәннәр Академиясенең әгъза-корреспонденты итеп сайлана. 1992 елдан башлап Татарстан Республикасы Фәннәр академиясенең баш гыйльми секретаре, РФА Казан фәнни үзәгенең Казан физика — техник институтының радиацион физика лабораториясе мөдире булып эшли. Илдус Бариевич — Казан физик юнәлештәге фәнни мәктәбенә яңа булган - ион имплантациягә нигез салучы, профессор. Төп фәнни хезмәтләр каты җисемнәр физикасына, ярымүткәргечле микроэлектроника һәм исәпләү техникасына багышланган. 2007 елда вафат була.
Бүләкләре
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- СССР Дәүләт премиясе (1988)
- СССР Фәннәр Академиясе һәм ГДР Фәннәр академиясе микроэлектроника буенча премияләр
- Татарстан Республикасының атказанган фән эшлеклесе
- Татарстан Республикасының атказанган уйлап табучысы
Чыганаклар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Тышкы сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү] Тематик сайтлар |
|---|
Моны да карагыз
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү].png){kind=small}
| Президентлары | Рифкать Миңнеханов (2023-гамәлдә) • Мәгъсүм Сәлахов (2014―2023) • Әхмәт Мазһаров (2006–2014) • Мансур Хәсәнов (1992–2006) |
|---|---|
| Фәнни-тикшеренү оешмалары | Г.Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты • А.Х.Халиков исемендәге Археология институты • Татар энциклопедиясе һәм төбәкне өйрәнү институты • Шиһабетдин Мәрҗани исемендәге Тарих институты • Экология һәм җир асты байлыкларыннан файдалану проблемалары институты • Гамәли эзләнүләр институты • Гамәли семиотика институты • Исламны өйрәнү үзәге • Гаилә һәм демография үзәге |
| Фәнни-методик җитәкчелек астында эшләүче оешмалар | Бөтенроссия куллану күләмен үлчәү[d] фәнни-тикшеренү институты • «Татарстан авыл хуҗалыгы фәнни-тикшеренү институты» (РФА КФҮ) • «Татар агрохимия һәм туфрак белеме фәнни-тикшеренү институты» (РФА КФҮ) • «Татарстан фәнни-техник мәгълүмат үзәге» • «НИИтурбокомпрессор» • «Педагогика, психология һәм социаль проблемалар институты» (РМА[d]) • «Бөтенроссия нефть геологиясе фәнни-тикшеренү институты[d]»ның Казан бүлекчәсе • Перспектив икътисади тикшеренүләр үзәге • Гамәли оптика дәүләт институты • «КНИАТ» Инновацион-технологик үзәге» сәнәгый технологияләр технопаркы • Идел буе углеводород чималы фәнни-тикшеренү институты • Татар агробизнес хезмәткәрләрен әзерләү институты • Үзәк руда булмаган файдалы казылмалар геологиясе фәнни-тикшеренү институты • Нефть ятмаларны эшкәртү ысулларын камилләштерү үзәге • Федераль токсикологик, радиацион һәм биологик иминлек үзәге • «Союзхимпроект» (КНИТУ) • Традицион мәдәниятне үстерү үзәге • «Идел-Чулман дәүләт табигый бисфера тыюлыгы» (РФ Табигый ресурслар һәм экология министрлыгы) • «ТатНИПИнефть» (Татнефть) • Химик продукциясе дәүләт фәнни-тикшеренү институты • ТР Уйлап табучылар һәм рационализаторлар җәмгыяте • «ТИСБИ» идарә институты |
| Басмалары | «Научный Татарстан» журналы • Татар энциклопедиясе (Tatarica) • Татар энциклопедиясе сүзлеге • «Фән»
нәшрияте • «Фәнни Татарстан» журналы |
| Тану ысуллары | Алтын медале • Көмеш медале • Шиһабетдин Мәрҗани премиясе (гуманитар фәннәр) • Хәмид Мөштәри премиясе (математика, механика һәм техник фәннәр) • Гыйлем Камай премиясе (химия) • Владимир Энгелһардт премиясе (биология) • Әбүбәкер Терегулов премиясе (медицина һәм сәламәтлек саклау) • Карл Боль премиясе (ветеринария) • Василий Мосолов премиясе (авыл хуҗалыгы) • Андрей Адо премиясе (аллергология, иммунология һәм гомуми патология) • Виктор Попов премиясе (табигатьне рациональ куллану һәм тирә-як мохитне саклау) • Галимҗан Ибраһимов премиясе (татар телен һәм әдәбиятын өйрәнү) |
| Гуманитар фәннәр бүлеге | Җитәкче: Радик Салихов • Хакыйкый әгъзалар: Искәндәр Гыйләҗев • Мирфатыйх Зәкиев • Дания Заһидуллина • Рүзәл Йосыпов • Рәфыйк Мөхәммәтшин • Наил Вәлиев • Айрат Ситдыйков • Индус Таһиров • Рафаил Хәким • Мөхбир-әгъзалар: Мөхәммәтгали Арсланов • Тәлгать Галиуллин • Ким Миңнуллин • Айнур Тимерханов • Фаяз Хуҗин • Шәрәфле әгъзалар: Хәнисә Алишина • Әлфис Гаязов • Михаил Пиотровский[d] • Фрид Рәшитев • Равил Фәйзуллин • Чит илләрдән әгъзалар: Әкмәлетдин Ихсаноглу[d] • Юлай Шамилоглы |
| Социаль-икътисади һәм хокук фәннәре бүлеге | Җитәкче: Роза Әхмәдиева • Хакыйкый әгъзалар: Илшат Гафуров • Михаил Щелкунов • Анатолий Краснов • Фәрит Мөхәммәтшин • Марат Сафиуллин • Җәүдәт Сөләйманов • Мидхәт Фарукшин • Александр Яковенко[d] • Мөхбир-әгъзалар: Роза Әхмәдиева • Флүр Баһаутдинов • Валерьян Габделхаков • Елизавета Демидова-Петрова • Рәдиф Җамалетдинов • Сергей Киселев • Газиз Мингалиев • Вадим Хоменко • Сәлимҗан Шәрипов[d] • Шәрәфле әгъзалар: Руслан Гринберг[d] • Талия Хәбриева • Касыйм Йосыпов |
| Медицина һәм биология фәннәре бүлеге | Җитәкче: Альберт Ризванов • Хакыйкый әгъзалар: Рәсим Абдрахманов • Динә Гайнетдинова • Альберт Галәвич • Рамил Гәрәев • Ольга Ильинская • Игорь Игнатьев • Андрей Киясов • Марс Михайлов • Алексей Созинов • Альберт Суфианов • Игорь Тарчевский • Рөстәм Хәйруллин • Мөхбир-әгъзалар: Сергей Бойчук • Гөлнар Ваһапова • Илгиз Гатауллин • Хәйдәр Гафаров • Венера Латыйпова • Станислав Мальцев • Эльмира Минһаҗева • Илдус Низамов • Марина Патяшина • Альберт Ризванов • Сергей Рыжкин • Динара Садыйкова • Рифгать Шәһидуллин • Шәрәфле әгъзалар: Ринат Акчурин • Ренад Жданов • Фёдор Севрюков[d] • Чит илләрдән әгъзалар: Абдулла Аббас[d] • Клаус Теодор Прайсснер[d] • Элизабет Танзи[d] • Ганс Хогерзайл[d] |
| Авыл хуҗалыгы фәннәре бүлеге | Җитәкче: Айрат Вәлиев • Хакыйкый әгъзалар: Анатолий Краснов • Марсель Таһиров • Җәүдәт Фәйзрахманов • Мөхбир-әгъзалар: Айрат Вәлиев • Роберт Ильязов • Фәнүзә Кадыйрова • Харис Мусин[d] • Рөстәм Равилов • Радик Сафин • Рөстәм Сәхәпов • Шәрәфле әгъзалар: Нәҗип Мәҗитов[d] • Феофан Самуилов • Чит илләрдән әгъзалар: Камиль Окйай Сындыр[d] |
| Математика, механика һәм машина белеме[d] фәннәре бүлеге | Җитәкче: Рәшит Низамов • Хакыйкый әгъзалар: Марат Арсланов[d] • Геннадий Дегтярёв • Юрий Гортышов • Илдус Закиров • Рифкать Миңнеханов • • Виталий Паймушин[d] • Ирек Фәхретдинов • Мөхбир-әгъзалар: Фәрит Әбләев • Фаил Әхмәдиев • Семён Насыйров[d] • Игорь Попов • Альфред Сөләйманов • Ибраһим Хисамиев • Шәрәфле әгъзалар: Станислав Васильев • Юрий Ершов[d] • Роберт Нигъмәтуллин • Рафаил Йосыпов • Чит илләрдән әгъзалар: |
| Физика, энергетика[d] һәм Җир турында фәннәр бүлеге | Җитәкче: Наил Кашапов[d] • Хакыйкый әгъзалар: Айрат Абдуллин • Илфан Бикмаев • Альберт Гыйльметдинов • Равил Ибәтуллин • Әхәт Ильясов • Ренат Мөслимов • Валерий Песошин • Кев Салихов • Роальд Сәгъдиев • Мәкъзүм Сәләхов • Наил Сәхибуллин • Рәис Хисамов • Ленар Таһиров • Мөхбир-әгъзалар: Линар Әминов • Анастас Бохараев • Владимир Иванов • Адель Надеев • Морат Таһиров • Борис Тимеркәев • Шәрәфле әгъзалар: Илдар Габитов • Марат Гыйльфанов • Михаил Залиханов[d] • Игорь Колодезников • Ирина Ларочкина • Илдус Мәстүкев • Рәшит Сөнәев • Шәфәгать Тәхәветдинов • Чит илләрдән әгъзалар: Любитц Вольфганг[d] • Клаус Мёбиус[de] • Юрген Хенниг[d] • Уве Айххофф[de] |
| Химия һәм химик технологияләр[d] бүлеге | Җитәкче: Рифгать Шәһидуллин • Хакыйкый әгъзалар: Сергей Дьяконов • Әхмәт Мазһаров • Рафинат Яруллин • Мөхбир-әгъзалар: Вильям Барабанов • Эльвира Батыева • Фаат Гарифуллин • Герман Дьяконов • Марат Җиһаншин • Александр Копылов • Лилия Никитина • Геннадий Романов • Исмәгыйль Хөснетдинов • Сергей Юшко • Шәрәфле әгъзалар: Александр Берлин • Ренад Сәгъдиев • Илшат Теләшев • Чит илләрдән әгъзалар: Владимир Агабеков[d] |
| Хәтер | Яхъя Абдуллин • Сәйяр Айдаров • Вячеслав Алемасов • Николай Алёшин • Жорес Алфёров • Борис Арбузов • Азат Әхмәдуллин • Наил Әхмәтов • Габделхан Әхтәмҗан • Илдар Бәдриев • Шәүкәт Биктимеров • Әгъдәс Борһанов • Эдвард Дж. Бюргер[en] • Солтан Вәлиев • Камил Вәлиев • Гадел Вахитов • Леонид Волгин[d] • Билсур Габделхәев • Илшат Гайсин • Владимир Галкин • Фуат Ганиев • Мәхмүт Гәрәев • Рауис Гәрәев • Миркасыйм Госманов • Үзбәк Госманов • Марат Гыймадиев • Гали Даутов • Надир Дәүләт • Анатолий Дрегалин • Владимир Ефимов[d] • Габдулла Җиһаншин • Мәкъсүт Зарипов • Лидия Зарипова • Диләвер Зөбәеров • Азат Зыятдинов • Борис Иванов • Виктор Иванов • Владимир Иванов • Газыйм Идрисов • Зинфәр Исмәгыйлев • Әбрар Кәримуллин • Петр Кирпичников • Василий Киршин • Сергей Кляшторный[d] • Юрий Кожевников • Александр Коновалов • Юрий Коноплёв • Аркадий Кузнецов • Инна Лещинская • Василий Лихачев • Валерий Лузгин • Валерий Лунин[d] • Фёдор Мадякин • Валерий Максимов • Фоат Мансуров • Герман Марченко • Мирза Мәхмүтов • Туфан Миңнуллин • Сергей Михайлов • Әзһәр Мөхәммәдиев • Данияр Мөштәри • Рәфыйк Нәфыйков • Энгель Неттевич[d] • Рәшид Нугаев • Илдус Нуретдинов • Аркадий Пудовик • Габделхәмит Равилов • Александр Рябов • Илдар Салихов • Ренат Сәйфуллин[d] • Марсель Сәлимҗанов • Ибраһим Сафин • Фатыйх Сибәгатуллин • Тәлгат Сираҗетдинов • Эдуард Ситдыйков • Всеволод Талантов • Илтөзәр Терегулов • Валентин Тронов • Диләрә Тумашева • Алексей Тунаков • Владимир Федотов • Иштван Фодор[d] • Сәламбәк Хаҗиев • Альфред Халиков • Илдус Хәйбуллин • Филзә Хәмидуллин • Мансур Хәсәнов • Теодор Хелльбрюгге[d] • Шамил Чабдаров • Ягъсуф Шәфыйков • Томас Штрайль • Нил Юзиев • Алмаз Юлдашев • Фәйзерахман Юнысов • Разил Вәлиев |
