Илмән таулары
| Илмән таулары | |
 | |
| Тау сырты | Урал таулары |
|---|---|
| Дәүләт |
 Россия |
| Административ-территориаль берәмлек | Чиләбе өлкәсе һәм Свердловск өлкәсе |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 754 метр |
| Материал төре | таргылташ |
| Эра | ташкүмер дәвере[d] |
| Мирас статусы | Бөтендөнья мирасы алисемлегенә керә торган объект[d] |
| Озынлык | 28 km |
| Киңлек | 15 km |
| Бөтендөнья мирасы исемлегенә кертелү критерие | (vi)[d], (vii)[d] һәм (viii)[d] |
 | |
 Илмән таулары Викиҗыентыкта | |
Илмән таулары — рус. Ильме́нские го́ры — Россия Федерациясе Көньяк Уралдагы Чиләбе өлкәсенең Мияс шәһәре янындагы тау сыртлары.
Географиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Илмән сыртлары көнчыгыштан урманлы-таулы күлләр белән чиктәш, ә көнбатыштан Мияс елгасы үзәненең аръягында Урал тауларының төп сыртлары китә, шулай итеп Илмән сыртлары үз географик киңлегендә Урал тауларының көнчыгыш сиге булып тора.
Иң югары ноктасы — Илмән (755 м). Көньякта Илмән таулары Ирәндек сыртлары белән дәвам итә (Ирәндек — Башкортстанның Учалы районы территориясе).
Тасвирламасы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Тау токымнары төрлелеге катлаулы һәм дәвамлы геологик тарихы белән бәйле, бу тарих 2,3 миллиард ел исәпләнә.
Иң зур гыйльми киммате пегматит юлаклары белән бәйле — биредә миаскит, гранит, топаз, гранат,сиенит аквамарин, фенакит, циркон, сапфир, турмалин, амазонит һәм башкалар очрый.
1920 елда Илмән таулары Россиядә булдырылган минераллар тыюлыкларның тәүгеләренең берсе — Илмин тыюлыгы биләмәсенә кереп китә[1].
1824 елда Илмәнгә килгән немец минералогы И. Н. Менге аның башлангыч тасвирламасын яза һәм 1825 елда ул: "Дөньяның бөтен минераллары бер искиткеч сыртта җыелган кебек һәм алда бу җәһәттән күп ачышлар көтә әле," — дип күрәзәләгән[2][3]
Этимологиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Илмән сырты Илмән күленә һәм Илмән тыюлыгына үзенең атамасын биргән. Илмән күле электән русча рус. Ильмень, Эльмень дип аталып килгән (1736, 1742 елдагы карталар);Петр Симон Паллас аны Именкуль дип атаган (башкортча синонимы — «хәвефсез күл») [4].
Шул ук вакытта Чиләбе өлкәсенең географы, топонимисты Шувалов Николай Иванович үзенең "От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь" дигән сүзлегендә атаманы башкортларның тотемы — имән агачыннан килеп чыккандыр дип фаразлый[5].[6]
Галерея[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
 |
 |
|
 |
 |
.jpg) |
 |
.jpg) |
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Ильменские горы
- ↑ Летопись.(үле сылтама) Оренбургского края
- ↑ География Челябинской области / Автор М. А. Андреева, А. С. Маркова — Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство, 2002. — С. 124. — 20000 экз.
- ↑ Озеро Ильменское
- ↑ Шувалов Н. И. // От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь. — 2-е изд., переработанное и дополненное. — Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство, 1989. — 160 с. — ISBN ISBN 5-7688-0157-7
- ↑ От Парижа до Берлина по карте Челябинской области.
Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Большая советская энциклопедия//Ильменские горы
- География Челябинской области / Автор М. А. Андреева, А. С. Маркова — Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство, 2002. — С. 122. — 20000 экз
- Шувалов Н. И. // От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь. — 2-е изд., переработанные и дополненное. — Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство, 1989. — 160 с.
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Ильменские горы [1] 2019 елның 29 март көнендә архивланган.
- Ильменский горы [2]