Исламда уң һәм сул як

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Исламда уң һәм сул як latin yazuında])
Исламда уң һәм сул як

Исламда кеше тәне ягына аеруча игътибар бирелә. "Чиста" әйберләр эшләгәндә (ашау, эчү, киенү) өстенлек уң ягына бирелә, һәм "пычрак" эшләрне эшләгәндә (истинҗә, борыныгызны сеңгерү, киендерү) — сул якка.

Уң як[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Уң кул белән ризык ашарга кирәк.

Гарәп сүзе ямин туры мәгънәдә "уң кул" дигәнне аңлата, ләкин еш кына образлы рәвештә "ант", " вәгъдә " һәм " килешүләр " буларак кулланыла. Ямин сүзе гарәп җәмгыятендә контракт төзегәндә, уң кулны кысу гадәте булган өчен антка карата кулланыла[1].

Кеше тормышында уң кул еш кына көчне һәм эш башлау сәләтен символлаштыра. Ямин сүзе "бәхет" һәм "муллык" дигәнне аңлата ала. Ямин термины кулга карата ("уң кул") киң семантик диапазонны үз эченә ала: көч, ярдәм, ныклы булу, җитәрлек булу, эш итү сәләте һ.б. Уң як культ мәгънәсенә дә ия булырга мөмкин[1].

Сөннәт гамәлләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Риваятьләр буенча, Мөхәммәд пәйгамбәр уң кулын ашау, эчү, тәһарәт алу ( тәһарәт алу), киенү һ.б., сул кулын истинҗә һәм башка "уңайсыз эшләр" өчен кулланган. Мөселманнарга киенү, мәчеткә керү, тырнак һәм мыек кисү, чәчне тарау, култык астын кыру, догадан соң сәламләү, бәдрәфтән чыгу, кул кысу, Кара ташка кагылу, һәм башкаларны уң кул белән башларга киңәш ителә . Туалетка керү, мәчеттән чыгу, борынны сеңгерү, истинҗә, өс киемен һәм аяк киемен чишү кебек гамәлләрне сул кул белән яки сул аяктан башкарырга киңәш ителә[2].

Мөселманнарга шулай ук әйберләрне уң кулы белән бирергә һәм алырга, йоклаганда уң ягында ятарга киңәш ителә. Туалетта, ванна бүлмәсендә, рибалы килешүләр төзелгән урыннарда, спиртлы эчемлекләр, музыка тавышлары булганда, сул аяк белән кереп, уң белән чыгу киңәш ителә.[3].

Мөхәммәд пәйгамбәрнең иң якын юлдашларының берсе Гомәр ибн әл-Хаттаб сүзләре буенча, " Шайтан сул кулы белән ашый һәм аның белән эчә." Ислам уң кулда киртәләр булса (мәсәлән, авыру яки җәрәхәтләр) сул кулны кулланырга рөхсәт итә . Сул кул белән язганда, сул кулны кулланырга рөхсәт ителә[2].

Гамәл дәфтәре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ислам эсхатологиясе буенча, барлык кешеләргә Кыямәт көнендә Гамәл дәфтәре биреләчәк. Аллаһка ышанган, аңа хезмәт иткән һәм яхшы гамәлләр кылган тәкъва кешеләр Дәфтәрне уң яктан алырлар . Бу кешеләр әсхәб әл-ямин яки әсхәб әл-мәймәнә дип атала[4].

Кыямәт көнендә гөнаһлыларга һәм имансызларга Гамәл китабы сул яктан биреләчәк . Бу кешеләр әсхәб әш-шимал яки әсхәб әл-мәшәмә дип атала[5].

Риваятьләр буенча, һәр кешене ике фәрештә озатып йөри, аларның берсе кешенең уң ягында (Ракиб), икенчесе сулда (Атид) урнаша. Уң яктагы фәрештә кешенең яхшы эшләрен яза, сул яктагы фәрештә гөнаһларны яза[3].

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ 1,0 1,1 Encyclopaedia of Islam, 2002, 280 бит.
  2. ↑ 2,0 2,1 Ислам Сегодня, 2014
  3. ↑ 3,0 3,1 Annisa Today, 2014
  4. ↑ Али-заде А. А. Асхаб аль-Йамин // Исламский энциклопедический словарь. — М. : Ансар, 2007. — С. 95. — ISBN 978-5-98443-025-8.
  5. ↑ Али-заде А. А. Асхаб аш-Шимал // Исламский энциклопедический словарь. — М. : Ансар, 2007. — С. 106. — ISBN 978-5-98443-025-8.

Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Али-заде А. А. Исламский энциклопедический словарь. — М. : Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8.
  • Yamīn // Encyclopaedia of Islam. 2 ed : [англ.] : in 12 vol. / edited by P. Bearman; Th. Bianquis; C. E. Bosworth; E. van Donzel & W.P. Heinrichs. — Leiden : E.J. Brill, 2002. — Vol. 11. — P. 280. (платн.)
  • Isaac Hasson. Left Hand and Right Hand // Encyclopaedia of the Qurʾān / General Editor: Jane Dammen McAuliffe. — Georgetown University, Washington DC. Brill Online.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Исламда_уң_һәм_сул_як&oldid=3552974