Йашха
| Йашха | |
 | |
| Мәдәният | Майя |
|---|---|
| Дәүләт |
 Гватемала |
| Административ-территориаль берәмлек | Петен[d] |
 | |
 | |
 Йашха Викиҗыентыкта | |
Йашха (шулай ук популяр әдәбиятта Яшха), юкатек теленнән килгән: Yaxhá (варианты: Yaxha, Yax-һе, Yax-há), хәрефләре. Yax («диңгез дулкыны төсендәге») + һа («су») — хәзерге Гватемалада майя цивилизациясенең кала үзәге. Безнең эраның 600 елынан бирле безнең эраның 900 елына кадәр, 16 гасыр дәвамында яшәү урыны булган.
Йашха ике лагуна, Сканаб (Sacnab) һәм Йашха (Yaxhá) арасында урнашкан. Лагуналарның соңгысында каршы якта Гватемаланың Петен департаментында классик дәвердән соң зур кала Топоште урнашкан.
Йашха-Накум-Наранхо милли паркы майя мәдәниятенең сакланучы зонасына карый, 37160 гектарны били һәм майя биосферасы тыюлыгы (Reserva de la Biósfera Maya) составына керә. Аның табигый чикләре: көнбатышта — Тикаль милли паркы, төньякта — Тикаль- Эль-Мирадор - Рио-де-Асуль хәрабәләре биологик коридоры, ә көнчыгышта һәм көньякта — күп максатлы кулланылышлы зона (Zona de Usos Múltiples).
Билгеле өлгеләр булып король сарае буларак билгеле биналар комплексы, анда кала хакиме гаиләсе белән яшәгән, Төньяк акрополь, Астрономия комплексы, туп уеннары өчен ике стадион, Көнчыгыш акрополь, Күләгәләр мәйданы һәм Игезәк-пирамидалар комплексы тора. Бөтен бу биналар юл һәм түшәлгән тротуарлар системасы белән бәйле.
Йашхада 500-дән артык корылмалар табылган, шул исәптән 40 стела, 13 алтарь, 9 пирамида, туп уены өчен ике стадион һәм сакбе (изге юллар) челтәре бар, алар Үзәк, Көнчыгыш һәм Төньяк акропольләрне тоташтыра. C мәйданында игезәк пирамидаларның уникаль комплексы тора. 80 метр киңлектәге Күл урамы борынгы калага төп кереү урыны булган, ул каланы Йашха күле белән тоташтыра.
Перифериядә һөнәрчеләр, крестьяннар һәм хезмәткәрләр яшәгән.
Паркта табигый (күлләр, чишмәләр) һәм ясалма су чыганаклары бар, аларның бер өлеше майя вакытында төзелгән. Урындагы флора һәм фауна — бик бай һәм күп төрле.
Зур һәм кечкенә астрономия комплексында кояш торышы күзәтеп торырга, шул исәптән көн белән төннең тигезлеген һәм кояш тотылуын күзәтеп торырга мөмкин булган.
Йашхада төрле керамик әйберләр, алар арасында церемониаль кулланышындагы да, шулай ук көнкүреш кулланышындагысы да табылган. Аларда тарихи һәм мифологик күренешләр белән төрле сүрәтләр табылган.
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Historia General de Guatemala, 1999, Autores Varios, Amigos del País ISBN 84-88522-07-4.
- Publicación turística del Parque Nacional Yaxha-Nakum-Naranjo