Каз баш-аягыннан бәлеш

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Каз баш-аягыннан бәлеш latin yazuında])
Каз баш-аягыннан бәлеш

Бәлеш

авторлык
Үз исеме

Каз баш-аягыннан бәлеш

Автор

халык ашы

Компонентлары
Төп
  • камыр
  • каз баш-аягы
  • бәрәңге
  • шулпа
  • суган
  • сары май
  • атлан май
  • тоз
Өстәмә
  • борыч
Азык кыйммәте
Калориялеге:

югары

Каз баш-аягы турап пешерелгән бәлеш — татар халкында элек-электән иң тәмле, үзенчәлекле ризыкларның берсе. Гадәттә баш-аяк бәлешен авылда көз көне каз суйганнан соң пешерелә башлыйлар.

Бәлешкә камыр әзерләү[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Баш-аяк бәлеше пешерү өчен гадәттә башта төче камыр басыла. Әче камырны да файдаланырга була. Берсен зур, икен­чесен кечерәк итеп камырны икегә бүләләр. Зуррак кисәкне куна өстендә ярты сантиметр чамасы калынлыгында түгәрәкләп жәяргә кирәк. Җәймәне җәеп бетергәч майлаган табага тара­тып салалар. Аңа түбәндә күрсәтелгәнчә хәзерләнгән баш-аяк-лар салына, май сибелә һәм камырның кечерәк кисәгеннән капкач җәеп, өстенә каплана.

Бәлешнең эчлеген хәзерләү[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Каз башы яхшылап йолкына. Телен калдырып, томшыгы кисеп алына, башы аскы яктан ярыла да кайнар суга тыгып пешекләнә. Авыз эчендәге лайлалы катлау һәм теленең тиресе кубарып алына һәм тагын бер кат салкын суда юыла.

Каз аякларын сүрән генә утка куеп алалар. Ут өстендә кыз­дыргач, аларның тиресе куыкланып кабарып китә һәм бик җиңел куба. Тиресен кубарып алганнан соң, аякларны юарга кирәк. Казның баш-аяклары шактый эре итеп (аяклары буынлап) турала.

Туралган баш-аякка чистартылган һәм дүрткә ярып турал­ган бәрәңге, суган кушыла, борыч, тоз сибеп бәлеш ясала. Шул­па җибәрү өчен бәлешнең капкачына тишем ясап камырдан бөке тыгыла.

Бәлешне пешерү[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Бәлеш мичтә 1,5—2 сәгать утыргач, аны мичтән алалар, кап­качындагы бөкесен ачып эченә шулпа салалар да бөкесен кап­лап яңадан мичкә тыгып куялар. Зур бәлешләр пешерә торган мич кызу булганлыктан, бәлешнең өсте катмасын өчен, аңа суда чылатылган чиста кәгазь яки суда баскан арыш камырын­нан каплама ясап ябалар.

Бәлеш пешеп өлгергәч, аны табынга кайнар килеш, табасы белән куялар.

Рецепт[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Бер зур бәлешкә: 1,5—2 килограмм камыр, 2 килограмм каз баш-аягы, 1,5—2 килограмм бәрәңге, 400 грамм шулпа, 200 грамм суган, эченә салу өчен 200 грамм сары май, бәлеш өстенә сөртү һәм таба майлау өчен 50 грамм май, кирәк кадәр тоз, бо­рыч алына.

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Татар теленең аңлатмалы сүзлеге (өченче томда) Казан, 1977.
  • Юныс Әхмәтҗанов, "Татар халык ашлары" китабы, 1969 ел.
  • Татар халык ашлары. Руcчадан Р.Х. Камалова,, В.Р. Шәрипова тәрҗемәсе. - Казан:Татарстан китап нәшрияты, 1987.