Каз тәпие
| Каз тәпие | |
 | |
| Кыскача исем | P. anserina |
|---|---|
| Халыкара фәнни исем | Potentilla anserina L., 1753[1] |
| Таксономик ранг | төр[1] |
| Югарырак таксон | лапчатка[d][1] |
| Таксонның халык атамасы | Gänse-Fingerkraut[2], حشيشة الإوزة, Qaz qaytarması, Ҡаҙ үләне, Potentola, mochna husí, Gãsé zelé, Dail Arian, Gåse-Potentil, Gänsefingerkraut, Silverweed, Anserina, Hanijalg, آنسرینای آرژانتینی, Ketohanhikki, Potentille ansérine, Bossan argid, Husacy porstnik, Libapimpó, Tágamura, ヨウシュツルキンバイ, Каз таман, Žąsinė sidabražolė, Gåsemure, Zilverschoon[3], Gåsemure, Tʼąąʼdoolghasí, Хъазы къах, Àrjintine, Pięciornik gęsi, Coada racului, Лапчатка гусиная, Nátržník husí, Gåsört, Перстач гусячий, 蕨麻[4], 蕨麻, 蕨麻, 蕨麻[5][6][7], zilverschoon[8], potentille des oies[8], ketohanhikki[9], 鹅绒委陵菜[4], 蕨麻委陵菜[4], 莲花菜[4], 人参果[4], 延寿草[4], 浮尸草[6], 蕨麻草[6], 鹅绒委陵菜[6], 蕨麻（鹅绒萎陵菜）[6] һәм 人参果[6] |
| Ареал таксона | Кытай[7] |
| GRIN URL | npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=29465[10] |
 Каз тәпие Викиҗыентыкта | |
Каз тәпие (лат. Potentilla anserina, рус. лапчатка гусиная или гусиная лапка) – гөлчәчәклеләр семьялыгыннан төкле сабаклы, вак яфраклы, сары чәчәкле тәбәнәк күпьеллык үләнчел үсемлек; каз үләне, казтабан.
Ботаник тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Каз тәпие - озынлыкка 80 сантиметрга җитә торган кызыл өстәлләре буйлап сузылган үлән сабаклы үсемлек.
10-20 сантиметр озынлыктагы яфраклар, бертигез парлы булмаган, өстә яшел, шома, аста ак, нык бөгелгән, яфракларга 2-5 см озынлыктагы һәм 1-2 см киңлектәге яфраклар. Чәчәкләрне шулай ук сабак һәм өстәлләр каплый, шуның аркасында үсемлек көмешсыман күренә, бу аның инглиз телендә Silverweed (көмешсыман үлән) дигән атамасында чагыла.
Диаметры 1,5-2,5 сантиметр, бишесе, сирәгрәк, алты яки җиде сары яфраклы, 5-15 сантиметр озынлыкка җиткән аерым сабаклы үсентеләр.
Җимеш - күп чикләвек.
Тарату[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Бөтен Җир шары буйлап уртача зонада очрый.[11]
Каз тәпие күбесенчә комлы яки ташлы, балчыклы туфракларда, юл читләрендә, болыннарда һәм бушлыкларда, чокыр һәм канауларда очрый, анда ул тиз арада тамырланып килүче ашханәләр белән тиз арада үрчи ала. Үсемлек халык өчен типик.
Мәгънәсе һәм куллану[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Хайваннар белән туклануда агулану китереп чыгара, ул ашказанының аппетитын югалту һәм бозылуы белән бергә бара. Бигрәк тә нечкә атлар. Көтүлеккә начар бара яки бөтенләй бармый.
Җир асты һәм җир өсте органнарында имән матдәләр бар. Клуб буенча ару-талу крахмалга бай.
Бакыр бал кортларын чәчәкләрдән нектар һәм серкә җыялар.
Дару үсемлек буларак кулланыла. Бу максат белән гадәттә яфраклар җыялар, шулай ук кыя һәм чәчәкләрне сирәгрәк хәзерлиләр. Каз бәбкәсенең кәбестә казнасының капма-каршы, кан әйләнеше белән бәйле, антисептик, көчле какшамау һәм сидек эшчәнлеге белән шөгыльләнә. Халык медицинасында каз чабатасының ашказаны әйләнешендә кулланыла торган нәтиҗәле ашказаны чарасы буларак билгеле. Эчпошыргыч авырулар вакытында тамак куышлыгы һәм авыз куышлыгы өчен, ә тәмләткечләрне - җәрәхәтләр, кисүләр, төрле тире ялкынсынулар, сыпчыклар, канлы яралар өчен кулланалар.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Linnaeus C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
- ↑ FloraWeb
- ↑ Nederlands Soortenregister
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 37 / мөхәррир T. T. Yu — 1985.
- ↑ (unspecified title) — doi:10.17520/BIODS.2021385
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 庄会富, 王亚楠, 王趁 һ.б. A Scientific Dataset of useful plants of China, 中国有用植物数据集 — 2021. — doi:10.11922/SCIENCEDB.J00001.00212
- ↑ 7,0 7,1 刘培亮, 卢元, 岳明 et al. 陕西省维管植物名录(2021版) // 生物多样性 — 2022. — ISSN 1005-0094 — doi:10.17520/BIODS.2022061
- ↑ 8,0 8,1 Бельгийский список видов
- ↑ Finnish Biodiversity Information Facility — 2012.
- ↑ GRIN үсемлекләр таксономиясе
- ↑ Губанов И. А. 742. Potentilla anserina L. — Лапчатка гусиная, или Гусиная лапка // Иллюстрированный определитель растений Средней России
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Губанов И. А. 742. Potentilla anserina L. — Лапчатка гусиная, или Гусиная лапка // Иллюстрированный определитель растений Средней России : в 3 т. / И. А. Губанов, К. В. Киселёва, В. С. Новиков, В. Н. Тихомиров. — М.
- Товарищество науч. изд. КМК : Ин-т технол. исслед., 2003. — Т. 2 : Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 378. — 666 с. — 3000 экз. — ISBN 9-87317-128-9.