Кеерималайның Тһирутамбалешварам Ковилы
| Гыйбадәтханә | |
Кеерималай Нагулешварам Гыйбадәтханәсе
मनकामना मन्दिर | |
 | |
| Ил | Шри-Ланка |
| Төбәк / район | Шри-Ланка, Төньяк Провинция, Джаффна районы, Кеерималай, Канкесаптура |
| Кайсы дини агымга карый | Шиваизм |
| Төзелеш еллары | ???—безнең эрага кадәр 6-ынчы гасыр |
Кеерималай Нагулешварам гыйбадәтханәсе (Тамил телендә:கீரிமலை நகுலேஸ்வரம் கோயில்), тарихи рәвештә ул шулай ук Кеерималайның Тһирутамбалешварам Ковилы буларак мәгълүм, ул Шри-Ланканың Төньяк Провинциядә Джаффнаның төньягында Канкесантһурай шәһәр янында урнашкан Һинд дине гыйбадәтханәсе (ковилы). Төбәктә иң борынгы изге урыннарның булып, ул классик борынгылыгы өчен бөтен дөнья Һинд дине тарафдарларыннан ихтирам ителгән Ходай Шиваның утрауның Панча Ишварамнарның иң төньяктагысы. Һинд дине аның янәшәдәге буа Кеерималай Чишмәләренең дәвалау хасиятләре бар, аны ирригация өйрәнүләре аның җир асты чыганагыннан югары минераллыгын күрсәткән. Кеерималай диңгез дәрәҗәсе өстеннән 50 футта урнашкан һәм Шри-Ланкада Палалида урнашкан. Һинд дине тарафдарлары күп халык итеп Аади Амаавасай көнендә киләләр, ул Тамил Аади аена туры килә, биредә алар бабалары өчен ритуаллар үтиләр һәм табигый чишмәләрдә коеналар. Күбесенчә ир затлар тарафыннан башкарылып, “Кеерималай” бу фестиваль өчен аеруча мәшһүр. Гыйбадәтханәнең күпчелек рәвештә Джаффна патшалыгының Португалия тарафыннан яулап алынуы вакытында Иезуит дәгъвачыллары тарафыннан җимерелгән булган, 1894 елда ул Арумука Навалар тарафыннан төзекләндерелгән булган, 1983 елда улШри-Ланка Армиясе тарафыннан оккупацияләнгән булган һәм 1993 елда ул Шри-Ланка Һава Көчләре тарафыннан бомбага тотылган булган. Якынча егерме елдан соң гыйбадәтханәнең янә ачылуы 2012 елда булган.
Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Этимологиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Тамил телендә Кеери һәм Санскрит телендә нагула "мангуст" дигәнне аңлата. Кеери-малай Тамил телендә "Мангуст-Калкулыгы" дигәнне аңлата. Гыйбадәтханә янәшә урнашкан минераль су чыганаклары янында урнашкан. Риваять олы фикер иясе Нагула Муни Кеерималайда мәгарәдә яше һәм дәрвишлеге белән бөгелеп даирәдә еш очрый торган мангустка охшый башлаган. Олы фикер иясе чишмәләрдә коенган һәм мангуст йөзеннән дәваланган булган. Рәхмәт итеп, Нагула Муни кечкенә изге урын төзегән һәм шунда изге урында Лингамга табынган. Бу Кеерималайның Тһирутамбалешврам Ковил буларак мәгълүм булган һәм шулай ук олы фикер иясе исеменнән Кеерималайның Нагулешварам Ковилы буларак.[1]
Үсеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Канкесантһурайның Нагулешварам гыйбадәтханәсе Ванганың (безнең эрага кадәр 543-505 ел) Виджайя Патшазадәсе хөкеме вакытында янә төзекләндерелгән булган. Төбәкнең иң борынгы гыйбадәтханәләренең булып утрауның Ходай Шиваның Панча Ишварамнарның берсе булып , ул классик борынгылыгы өчен дөньяның барлык Һинд дине тарафдарлары тарафыннан хөрмәт ителә. Янәшәдәге буа, Кеерималай Чишмәләренең дәвалау хасиятләре фәнни өйрәнүләрдә чыганагы җир астыннан булып югары минераллылыгы өчен искә алына.
Пандьян-Чола принцессасы Марутһапура Вееравалли безнең эраның 785 елда Кеерималай чишмәләрендә йөз бозылуыннан Кеерималай чишмәләрендә коенып дәвалангач Нагулешварамнан ике миль арасында Мавиддапурам Кандасвами Гыйбадәтхнәсен төзегән, һәм соңыннан гыйбадәтханә чишмәләрендә Патша Уккирасингһанга кияүгә чыккан.[1]Муккуварның патшасы Веди Арсанның дүрт ир туганнарының берсе Кеерималайда хөкем сөргән.
Фестивальләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
"Мааси Магам" һәм "Аади Амааваасай" фестиваль көннәре, икесенең соңгысы Тамил календареның “Аади” көненә туры килә (июль уртасы – август уртасы) Һинд дине сәфәр кылучыларын шәһәрчеккә бабалар өчен ритуалларны башкару һәм табигый чишмәләрдә илаһи коену өчен баралар. Бу ритуаллар гадәттә ир кешеләр тарафыннан башкарыла. Кеерималай шул фестиваль өчен мәшһүр булып тора.[2] Амаавасайның яңа ае әһәмиятле көн булып тора һәм Тамил астрологлары мәгълүматы буенча ай Катака расида менә, ә аны Кояш биләп тора; бу вакыйга Һинд динендә Шива һәм Шактига охшаган. Шулай итеп көн буларак Аади Амаваасайның махсус әһәмияте бар, шул вакытта балалар киткән әти-әниләрен искә төшерәләр, бигрәк тә соң әтиләрен. Алар өчен коенуларны башкару, каһин (Дһарпанам) ярдәмендә киткән җаннар өчен догалар кылу һәм Шива гыйбадәтханәсенә бару йола булып тора. Шри-Ланкада Кеерималай Нагулешварам гыйбадәтханәсе Аади амаваасай өчен иң алдынгы изге урын булып тора.
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Башка Панча Ишварам Тринкомаленың Конешварам буенча Санскрит трактаты Дакшина Кайлаша Пуранамда Нагулешварам гыйбадәтханәсе чаралары искә алына. 6-ынчы гасырда Шайвизм агымына караган Сута Самһитаның Сканда Пуранамда дини сәфәр кылуының борынгы урыннар арасында Нагулешварам искә алына. Гарәп сәяхәтчеләре гыйбадәтханә чишмәләренең могъҗизаларын Көнбатышка тараткан һәм Дҗеймс Эмерсон Теннент, Лэйнның Гарәп Төннәрен искә алып Кеерималайны алтынчы сәяхәте вакытында энҗеләр, гиацинт һәм амбра җыйганда Синдбад сәяхәтченең корабы һәлакәткә очрау урына дип күрсәтә. Arjuna of the Маһабһаратамның Арджунасы (Нага патшасы) Улупиның кызы Нагаканьяга гашыйк булган, ул Ираван дигән угылга тормыш биргән.[1]
Португалиялеләр тарафыннан җимерелү[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1621 елда Португаллар тарафыннан җимерелеп, Нагулешварам Брамин каһиннәре качар алдыннан төп потны яшергәннәр, шуннан соң ул сакланып калган.
Төзекләндерелү[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Безнең эраның 1894 елда 400 диярлек ел паузадан соң, асаба Шри-Ланка Тамил Һинду реформаторы Арумука Навалар өндәве буенча бергә җыелганнар һәм хәзерге гыйбадәтханәне төзегәннәр. Шулай да 1918 елда гыйбадәтханә җимерелгән булган һәм янә төзекләндерелгән булган.
Шри Ланка Армиясе тарафыннан оккупация һәм бомбага тотылуы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1983 елда, гыйбадәтханә Шри-Ланка армиясе тарафыннан оккупацияләнгән булган һәм тугърылар һәм каһиннәр бинага махсус рөхсәтсез керә алмаганнар. 1990 елда 16 октябрьдә сәгать 16:00-да, Шри-Ланка Һава Көчләре Нагулешварамга өч бомба ташлаганнар. Беренчесе гыйбадәтханә алдында төшкән һәм ике гыйбадәтханә арбасын һәм башка биналарны җимергән, икенче бомба гыйбадәтханәнең көньяк сарай янына төшкән һәм каһиннең йортын җимергән. Ике көн соңрак, 18 октябрьдә 14:30-да, Шри-Ланка Һава Көчләре кайткан һәм гыйбадәтханәдә меңнәрчә тугърылар булганда Кедара Гоури фестивалендә бомбага тоткан, 180 Тамил гражданы үтерелгән булган, шул исәптән 5 баланы. Гыйбадәтханә биналары, аның борынгы гопурамы, яфрак кулъязмалары булган китапханә һәм потлар шактый зыян күргәннәр. Бомбалау гыйбадәтханәнең дүрт почмагында Халыкара Кызыл Хач Комитеты күрсәтмәсе буенча идентификация булуга карамастан үтәлгән булган. Тугърыларга 1997 елга кадәр даирәгә керү мөмкин булмаган, шул вакытта баш каһин Шри-Ланка хөкүмәтенең өстәмә GA –сы белән килергә рөхсәт ителгән булган. Гыйбадәтханә хәрабәләрдә булган һәм изге потлар зыян күргән, я булмаган. Гыйбадәтханә төзекләндерелмәгән булган.[3][4]
2012 елда Маһакумбһабһишекам[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
2012 елның 6 февралендә дүшәмбедә гыйбадәтханәнең төп янә төзекләндерелүе төп каһине – Сивасри Нагулесвара Куруккал җитәкчелеге астында тәмамланган булган һәм Нагулешварамның Маһакумбһабһишекам булган. Ул монументаль чара булган һәм меңнәрчә тугърылар дога кылу һәм алкышлар алу өчен килгән булганнар.
Галерея[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Нагулешварам Гыйбадәтханәсе Галереясы | |||||||||
| |||||||||
Шулай ук карарга мөмкин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Тышкы сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Naguleswaram restoration committee
- Sri Lankan Army occupation of the temple premises
- Devotees throng Keerimalai to fast
- Five ancient Shiva temples of Sri Lanka 2007 елның 12 март көнендә архивланган.
- Destruction of Hindu Temples in Sri Lanka
- State Sponsored Destruction and Desecration of Hindu Temples 2004 елның 1 ноябрь көнендә архивланган.
- Naguleswaram Temple 2016 елның 4 март көнендә архивланган. Photos