Конго иңкүлеге
| Конго иңкүлеге | |
 | |
| Су җыю бассейны | бассейн Атлантического океана[d] |
|---|---|
| Дөнья кисәге | Африка |
| Дәүләт |
 Ангола Бурунди Камерун Үзәк Африка Җөмһүрияте Конго Демократик Җөмһүрияте Габон Малави Конго Җөмһүрияте Руанда Судан Көньяк Судан Уганда Замбия |
| Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы | Kongo yılğası |
| Мәйдан | 1 000 000 км² |
 | |
 Конго иңкүлеге Викиҗыентыкта | |
Конго казанлыгы, уйсулыгы яки чокыры[1] — Үзәк Африкада (диаметры якынча 1000 км) җәенке түбәнлек, 300-500 метр биеклектә. Кыялар һәм яссы таулыклар белән уратып алынган; Африка платформасының синеклизасына туры килә. Конго (Заир) елгасы белән дренажлана[2].
Үсемлекләр дөньясы тоташ капланган дымлы куе һәрвакыт яшел һәм яфрак коючы һәрвакыт яшел тропик урманнардан гыйбарәт.
Географиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Мәйданы якынча 1 миллион км2 тәшкил итә; аның озынлыгы төньяктан көньякка һәм көнбатыштан көнчыгышка карый — якынча 1000 км. Төп елга — Конго (Луалаба), аның күп санлы кушылдыклары — Ломами, Чуапа, Убанги, Касаи (Ква) бар. Шулай ук иңкү территориясендә күп күлләр һәм сазлыклар бар.
Геологиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Структурасы җәһәтеннән Конго уйсулыгы югары докембрияда урнашкан Африка платформасының синеклизасына тап килә. Платформаның кристаллик фундаментының җир асты (500-1000 метрдан артык тирәнлектә ята) чыгынтысы синеклизаны ике уйсулыкка — төньяк һәм көньякка бүлә, аларның үзәк өлешендә нигез 3000 метрдан артык тирәнлеккә төшә.
Рельефы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Конго казанлыгы яруслы төзелеш белән аерыла. Иң түбән (300-400 м) һәм яшь (голоценлы) кат киң, күп очракта казанлыкның үзәк өлешендә бердәм яссы, әледән-әле су астында калган аллювиаль тигезлекләргә агып төшкән күп елгаларның баткак субасар үләннәрен барлыкка китерә. Югарырак антропоген террасалар һәм плиоценантропоген тигезлекләр күзәтелә, алар төньяк һәм көнбатышта 500 метрдан артык биеклектәге, көньяк һәм көнчыгышта 1000 м артык булган читтәге җәенке таулыкларга күтәрелә[3].
Климаты[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Уртача айлык температура 23-25 градустан алып 26-21°С кадәр, еллык явым-төшем күләме 1500-2000 мм һәм артыгырак.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Конго котловина // Африка. Энциклопедический справочник / А. А. Громыко. — М.: Советская энциклопедия, 1987. — Т. 2. — С. 17.
- ↑ Конго впадина // Большой Энциклопедический словарь. — 2000.
- ↑ Большая Советская Энциклопедия. әлеге чыганактан 2012-07-06 архивланды. 2010-12-05 тикшерелгән.