Кулланучы:Üzgäreş/Каралама2

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Üzgäreş/Каралама2 latin yazuında])

(рус.)

Бу мәкалә тулысынча яки өлешчә төп нөсхәсе Рус Википедиясендәге «Эсенова, Тоушан» мәкаләсе нигезендә ясалды.
Авторлар исемлеген төп мәкаләнең үзгәртүләр тарихы битеннән карый аласыз.

08.05.2020

Викибирелмәләрдә элемент юк

Галина Кэптукэ[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Галина Кэптукэ
Туу датасы: 18 гыйнвар 1951(1951-01-18)
Туу урыны: Кукушка, Зейск районы, Амур өлкәсе
Үлем датасы: 2019(2019)
Милләт: эвенк
Ватандашлык: ССРБ ССРБ
Русия Русия
Эшчәнлек төре: язучы,галимә
Иҗат итү теле: эвенк теле

Галина Ивановна Кэптукэ (Варламова, Варламова-Кэптукэ) (18 гыйнвар,1951, Кукушка, Зейск районы, Амур өлкәсе -2019) - эвенк язучысы, прозаик. Иң танылган әсәрләр: «Исеме Джелтул-елга», «Көмеш үрмәкүч», «Тундчаларча Рэкет» хикәяләре һәм повестьлары.

Тәрҗемәи хәле[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Галина Ивановна Кэптукэ 1951 елның 18 гыйнварында Амур өлкәсенең Зейск районы Кукушка бистәсендә боланга аучы гаиләсендә туган. Кэптукэ - эвенки токымнарының борынгыларының берсе, Джелтуле елгасы буйлап күченеп йөрүче, рус теленә «җәнлекне эзәрлекләү» дип тәрҗемә ителгән.

1969 елдан башлап 1974 елга кадәр А. И. Герцен исемендәге Ленинград педагогика институтында белем алган. Анда тел һәм үз нәселенең тарихы белән җитди кызыксына, экспедицияләрдә фольклор һәм этнографик материал туплаган.[1]

Язучы буларак 1980 еллар уртасыннан үзе турында белдерде. «Полярная звезда», «Розовая чайка», «Северные просторы» һәм башка төбәк һәм үзәк басмаларда нәшер ителгән.

1989 елда Галина Кэптукэның «Исеме булган Джелтула-елга» дигән беренче сәнгать повесте дөньяга килә.

Институтны тәмамлагач, рус теле һәм әдәбияты укытучысы, Русия Фәннәр академиясенең Себер бүлегенең Тел, әдәбият һәм сәнгать институтының төньяк филологиясе секторының лаборанты һәм кече хезмәткәре, Төньякның аз санлы халыклары проблемалары институтының өлкән фәнни хезмәткәре булып эшләгән.2002 елда "Фольлористика" белгечлеге буенча филология фәннәре докторының гыйльми дәрәҗәсен алуга диссертация яклаган. Якутскида яшәгән, эвенки филология секторын Төньякның аз санлы халыклары проблемалары һәм гуманитар тикшеренүләр институтында җитәкчелек иткән. Ул эвенколарның тел һәм фольклоры буенча күп кенә фундаменталь фәнни хезмәтләр авторы булып тора. Иң танылган хезмәтләре: «Эпический традиции в эвенкии фольклоре», «Эвенкийский нимнгакан: миф и героические сказания», «Эпические и обрядовые жанры эвенкийского фольклора», «Мировоззрение эвенков: отражение в фольклоре», «Типы героических сказаний эвенков» һәм башкалар.[2]

1993 елда "Кечкенә Америка" прозасы китабы өчен язучыга Төньякның, Себернең һәм Ерак Көнчыгышның аз санлы халыклары Ассамблеясенең "Иртәнге таң йолдызы" премиясе бирелгән.[3]

2019 елның 19 июнендә вафат булды.[4]

Иҗат[5][үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Кэптукэ Г. Имеющая своё имя, Джелтула-река: Повесть. [для детей среднего и старшего возраста] / Галина Кэптукэ; [худож. Ю. В. Спиридонов]. — Якутск: Якутское книжное изд-во, 1989. — 117, [1] с. : ил. — 10000 экз.
  • Варламова, Г. И. Рассказы Чэриктэ/ предисл. А. Немтушкина. — Красноярск : Кн. изд-во, 1990. — 88 с. На эвенк., рус. яз.
  • Кэптукэ Г. Рэкет по-тунгусски // Полярная звезда. 1990. № 3. С. 14—45.
  • Кэптукэ Г. Маленькая Америка: Повесть, рассказы. М.,: Современник, 1991. — 205, [2] с. — 30000 экз.
  • Кэптукэ Г. Серебряный паучок // Розовая чайка. 1991. № 1. С. 22—50.
  • Варламова Г. И. Умусликэн и его друзья: эвенкийская повесть-сказка // Полярная звезда. — 1988. — № 1. с. 117—126.
  • Варламова Г. И. Человек — земли соринка: Повесть // Полярная звезда. — 1988. — № 6. с. 10-23.
  • Варламова, Г. И. Двуногий да поперечноглазый черноголовый человек — эвенк и его земля Дулин Буга= Дюр"алгалкан, эвуныки е"алкан, коЅнорин дылилкан, эвэнки — бэе тадук балдыдяк Буєалканин ДулиндуннэЅин / Галина Кэптукэ; [ред. текста А. Н. Мыреева; ил. М. Г. Старостина]. — Якутск : [б.и.], 1991. — 49, [1] с. — (Розовая чайка). — На эвенк., рус. яз. — 2000 экз.
  • Варламова, Г. И. Имеющая своё имя Джелтула-река: Отрывки из повести // Проза народов Крайнего Севера и Дальнего Востока России. — М. : Северные просторы, 2002. — С. 230—265. (Северная библиотека школьника).
  • Варламова Г. И., Имеющая своё имя Джелтула-река: повесть Галина Кэптукэ; [худож. С. К. Васильева; авт. предисл. А. Н. Мыреева, к.филол.н.]. — Якутск: Бичик, 2009. — 252, [2] с. : ил., портр. — (Писатели Якутии — детям). — — В содерж. также: ч. 2: Идук тэчи эвэды литература = Произведения основоположников эвенкийской литературы : стихи, поэма, рассказы / [Н. Н. Пудов, Г. Чинков-Эдян, А. Салаткин и др.]. — 320 экз Часть текста на эвенк. яз.
  • Варламова Г. И. Мой папа — Санта Клаус: очерки, повести. — Якутск: Бичик, 2010—365, [2] с. — Содерж.: очерки: Вверх по Тукси и Норе ; Когда в причудливый узор сплетаются слова; повести: Умусликэн и его друзья ; Имеющая своё имя Джелтула-река ; Мой папа — Санта Клаус. — 1700 экз.

фәнни хезмәтләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Варламова, Г. И. Фразеологизмы в эвенкийском языке. — Новосибирск: Наука, 1986. — 80 с.
  • Кэптукэ, Г. И. Эпические традиции в эвенкийском фольклоре: очерки / Галина Кэптукэ; отв. ред. А. Н. Мыреева; рецензент Ж. К. Лебедева. — Якутск : Северовед, 1995. — 134 с. — 200 экз.
  • Кэптукэ, Г. И. Эвенкийский нимнгакан: Миф и героические сказания / Галина Кэптукэ; РАН. СО., Ин-т проблем малочисл. народов Севера; [рецензенты: В.В Илларионов, А.Н Мыреева; отв. ред. Андреева Т. Е.]. — Якутск : Северовед, 2000. — 140 с. — 300 экз.
  • Варламова, Г. И. Эпические обрядовые жанры эвенкийского фольклора. Спец. 10.09.01. — Фольклористика : автореф. дис. на соиск. учен. степ. д-ра филол. наук / Г. И. Варламова.- Улан-Удэ, 2001. — 35 с. — 70 экз. На эвенк., рус. яз.
  • Кэптукэ, Г. И. Эпические и обрядовые жанры эвенкийского фольклора = Epic and ceremonial genres of evenki folklore/ Г. И. Варламова (Кэптукэ); отв. ред. А. Н. Мыреева; [рецензенты: С. Д. Мухоплева, Н. Н. Николаева] ; РАН, СО, Ин-т проблем малочисл. народов Севера. — Новосибирск : Наука, 2002. — 376 с. — Библиогр.: с.352-374. — 500 экз.
  • Тунгусский архаический эпос/ эвенк., эвен. гер. сказания. / сост. : Кэптукэ Г. И., Роббек В. А. ? Ин-т проблем малочисл. народов СО РАН. — Якутск : Изд-во ИПМНС СО РАН, 2001. — 210 с. — 200 экз.
  • Варламова, Г. И. — Кэптукэ. Мировоззрение эвенков: Отражение в фольклоре/ отв. ред. А. Н. Мыреева; [рецензенты : Т. Е. Андреева, А. А. Билюкина, А. И. Саввинов. — Новосибирск : Наука, 2004. — 185 с. — (Памятники этнической культуры коренных малочисленных народов Севера, Сибири и Дальнего Востока; т. 1). — 500 экз. — На эвенк., рус. яз.
  • Сказания восточных эвенков : [сборник]/ Ин-т проблем малочисл. народов Севера; отв. ред. А. Н. Мыреева; [сост. : Г. И. Варламова-Кэптукэ, А. Н. Варламов; рецензент : Г. Н. Курилов, Т. Е. Андреева, А. Е. Захарова]. — Якутск : ЯФ ГУ Изд-во СО РАН, 2004. — 234 с. — 300 экз. Текст на эвенк., рус.
  • Типы героических сказаний эвенков : [сборник]/ сост. Г. И. Варламова, А. Н. Мыреева ; РАН СО, Ин-т гуманитар. исслед. и проблем малочисл. народов Севера; сост. Г. И. Варламова, А. Н. Мыреева; отв. ред. Г. Н. Курилов. — Новосибирск : Наука, 2008. — 227, [1] с. — (Памятники этнической культуры коренных малочисленных народов Севера, Сибири и Дальнего Востока; т. 20). — 500 экз.
  • Варламова Г. И. Женская исполнительская традиция эвенков: (по эпическим и другим матреиалам фольклора) / Г. И. Варламова. — Новосибирск : Наука, 2008. — 230 с. — (Памятники этнической культуры коренных малочисленных народов Севера, Сибири и Дальнего Востока; т. 19).

Очерклар, эсселәр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Варламова Г. И. Все мы — под единым небом Буга рождены: эссе // Полярная звезда. — 1985. — № 3. с. 117—126.

Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]