Кәлән манарасы
.svg){kind=small}
| Кәлән манарасы | |
| Нигезләнү датасы | 1127 |
|---|---|
 | |
| Дәүләт |
 Үзбәкстан |
| Административ-территориаль берәмлек | Бохара |
| Мирас статусы | oбъект материального культурного наследия Узбекистана республиканского значения[d] |
| Ирешү | “I. Buxoriy” MFY, X. Nurabod koʻchasi |
 | |
 Кәлән манарасы Викиҗыентыкта | |
Кәлән манарасы, Бохара манарасы буларак та билгеле, (рус. Минаре́т Каля́н, үзб. Minorai Kalon; фарс. مناره کلان — «Мөһабәт манара») — Бохара манарасы шәһәренең тарихи үзәгендәге җомга мәчете (Үзбәкстан), карахани Арыслан-хан (1102—1130) 1127 елда төзеткән, бу хан шәһәр төзелеше эшчәнлеге белән танылган [1].
Кәлән манарасы Бохараның символы да булып тора; шәһәрнең иң биек һәм иң борынгы архитектура корылмаларының берсе; мөселман шәренең шушындый корылмалары арасында иң күренеклеләренең берсе.
Иртә Урта гасыр манарасы, ул Мири Гарәп һәм Әлим-хан мәдрәсәләре белән бердәм архитектура ансамбле тәшкил итә. Бохараның тарихи үзәгендәге башка комарткылар белән бергә Үзбәкстанның ЮНЕСКО бөтендөнья мирасы объектларының исемлегенә кертелгән [2].
Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Кәлән манарасы карахани Арыслан-хан вакытында төзелгән җәмигъ мәчете, аны урта быуат төзүчесе Усто Бако җитәкчелегендә салганнар. Башта аңа агач манара куялар, әммә ул никтер төзелеш бетү белән егыла. 1127 елда аны кабаттан төзиләр, бу юлы тулысынча яндырылган кирпечтән күтәрәләр. Манарасы сакланган диярлек.
Берничә функцияне үтәгән: аннан азан кычкырганнар, каравыл да шунда торган, шәһәр читендә күренүче күзәтү вышка, "маяк"та булган.
1920 елда кызыл армия һөҗүме вакытында манара уттан зыян күрә. Ул тиз арада төзелә.
1924 елда стенасының бер өлеше һәм кәрәз манарасы яңадан төзелә. 1960 елда Очил Бобомуродов җир асты өлешен һәм нигезен ныгыта. 1997 елда Бохараның 2500 еллыгына манара төоргызыла, иң яхшы осталар капиталь реконструкция үткәрә. Киләсе елларда да зур булмаган реставрация эшләре үткәрелә[3].
Галерея[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
-
Пои-Кәлән ансамбленең өлеше: Кәлән манарасы һәм мәчете -
Пои-Кәлән ансамбле күренеше: манара һәм Кәлән мәчете, Мири-Гарәп мәдрәсәсе -
Борынгы Бохараның бер күренеше -
Манараның тышкы күренеше -
Кәлән манарасы 1913 елда. Фотография авторы- Вильгельм Артель -
Кәлән манарасы 1909 елда. Фотография авторы - Прокудин-Горский Сергей Михайлович
_(5658826884).jpg)
.jpg)
.jpg)
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Всемирная история архитектуры в 12 томах / под ред. Н. В. Баранова. — М: Изд-во литературы по строительству, 1969. — Т. 8. — С. 307 — 309. — 491 с.
- ↑ Мухаммед Наршахи. История Бухары. перевод И. С. Лышина. Ташкент. 1897. цит. по Л. И. Ремпель. Искусство среднего Востока
- ↑ Воронина В. Л. История народов Узбекистана.. — 1-е изд. — Ташкент: Изд. АН УзССР, 1991. — Т. 2. — С. 63. — 514 с.