Ливанда ислам
| Ливанда ислам | |
| Дәүләт |
 Лөбнан |
|---|---|
 Ливанда ислам Викиҗыентыкта | |
Ливанда ислам (гарәп. الإسلام في لبنان) — Ливан территориясендә ислам дине. Рәсми мәгълүматлар буенча, Ливан халкының (6 млн 825 мең кеше) 57,70 % ы (3 млн 519 мең кеше) (бөтендөнья мөселманнарының 0,20 % ы) — Ислам дине тарафдары (2020)[1].
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Ливан халкының тарихы катлаулы. Ливан диңгез финикиялеләренең мәдәният үзәге булып 1000 елдан артык торган.
Безнең эрага кадәр I гасырда төбәк Рим империясенең хакимиятенә эләгә һәм ахыр чиктә империянең иң зур христиан үзәгенә әверелә.
VII гасырдан гарәп мөселманнары яулап ала. Алар белән төбәккә ислам үтеп керә.
XII гасырдан Иерусалим корольлегенең бер өлеше булып тора.
1261—1516 елларда Мисыр, 1517—1918 елларда Госманлы империясе кул астында яши[2].
Беренче бөтендөнья сугышыннан 1943 елга кадәр — Франция протектораты.
1943 елда бәйсезлек ала. 1975—1990 елларда Сүрия һәм Израиль катнашуы сәбәпле, илнең эчке хәле катлаулана, мөселман һәм христиан җәмгыятьләре арасында Гражданнар сугышы бара.
Хәзерге заман[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Ливанда рәсми халык санын алу, илнең дини төркемнәре арасында катлаулы баланс аркасында, 1932 елдан бирле үткәрелми. Ливан халкы, барысы да диярлек, этник гарәпләргә тәңгәлләштерелә. Әмма Ливан халкының этник чыгышы катлаулы, ул күп кенә этник төркемнәрдән килә һәм үзара тыгыз бәйләнгән төркемнәр катнашмасыннан гыйбарәт. The World Factbook билгеләп үткәнчә, халыкның бер өлеше үзен гарәп дип түгел, ә финикияле буларак күрсәтә ала. Ливанның 5 % халкы – әрмәннәр[3].
Ливанда рәсми тел — гарәп теле, француз, инглиз телләре иркен кулланыла, шулай ук өстәмә рәвештә әрмән теле файдаланыла[4].
Мөселманнар Ливан халкының 54—60 % ын, христианнар 40,5 % ын алып тора. Шулай ук башка диннәрнең (шул исәптән буддачылык тарафдарлары, мормоннар һ. б. диннәрнең) зур булмаган җәмгыятьләре яши[5].
Ислам динен ил халкының ~60 % ы, шул исәптән друзлар тота. Сөнниләр ил халкының 27,4 % ын тәшкил итә, аларның күпчелеге шәфигый мәзһәбе сөнниләре, хәнәфи һәм хәнбәли мәзһәбе сөнниләре җәмгыятьләре дә бар. Шигыйлар (уникечеләр, әләвияләр һәм исмәгыйлиләр) ил халкының 26,8 % ын тәшкил итә. Илдә берничә зур суфичылык ордены, шул исәптән нәкышбәндия һәм кадирия тарикатьләре эшли.
Ливан парламентында урыннарны бүлгәндә, друзлар җәмгыяте Ливанның биш мөселман җәмгыятенең (сөннилар, шигыйлар, друзлар, әләвияләр һәм исмәгыйлиләр) берсе буларак карала[6].
Ливанның төрле сәяси һәм дини лидерлары арасында төзелгән килешү шартлары буенча, Ливан президенты — марони (ил халкының ~25% ы маронилар), премьер-министр — сөнни, ә парламент спикеры — шигый мөселман булырга тиеш.
Ливан дөньяви ил булып саналса да, никах, аерылышу һәм мирас кебек гаилә мәсьәләләре элеккегечә дини хакимиятләр тарафыннан хәл ителә. Гражданлык никахына чакырулар дини хакимиятләр тарафыннан бертавыштан кире кагыла, әмма башка илдә төзелгән гражданлык никахлары Ливан гражданнар (дөньяви) хакимияте тарафыннан таныла.
2009 елда Ливан эчке эшләр министры Зиад Баруд динне күрсәтүне Ливанның шәхес таныклыгыннан төшереп калдыруга ирешкән. Дини хакимиятләр никах, аерылышу һәм мирас кебек гаилә мәсьәләләрен тулысынча контрольдә тота.
Мәчет[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Төп мәкалә: Мөхәммәт Әл-Әмин мәчете
Мөхәммәт Әл-Әмин мәчете — Ливан башкаласы Бәйрут шәһәрендә урнашкан сөнни җәмигъ мәчете. 2008 елдан Бәйрутның төп мәчете булып тора.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Muslim Population By Country 2020(ингл.)
- ↑ Lebanon Population History(ингл.)
- ↑ Where is Lebanon?(ингл.)
- ↑ Lebanon Demographics(ингл.)
- ↑ Lebanon Religion, Economy and Politics(ингл.)
- ↑ Lebanon Country Study Guide Volume 1 Strategic Information and Developments. Books.google.ca(ингл.)
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- About Lebanon(ингл.)
- Where is Lebanon?(ингл.)
- Middle East:: Lebanon. 2019 елның 12 сентябрь көнендә архивланган. The World Factbook (CIA)(ингл.)
- Central Administration of Statistics (CAS)(гар.)(ингл.)
- International Migration in 2009-Pdf(гар.)
Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Дәүләтләр | Азәрбайҗан • Әрмәнстан • Әфганстан • Бәһрәйн • Бангладеш • БГӘ • Бутан • Бруней • Вьетнам • Гөрҗистан • Гыйрак • Индонезия • Иран • Израиль • Иордания • Йәмән • Казакъстан • Камбоджа • Катар • Кипр • Көньяк Корея • Күвәйт • Кыргызстан • Кытай (Тибет) • Көнчыгыш Тимор • Лаос • Ливан • Мисыр • Малайзия • Мальдивлар • Монголия • Мьянма • Непал • Оман • Пакистан • Россия Федерациясе • Сингапур • Согуд Гарәбстаны • Сүрия • Таҗикстан • Таиланд • Төньяк Корея • Төрекмәнстан • Төркия • Үзбәкстан • Филипин • Һиндстан • Шри-Ланка • Япония |
|---|---|
| Буйсынган территорияләр | Гонконг • Кокос утраулары • Макао • Раштуа утравы • Британия биләмәләре |
| Танылмаган һәм өлешчә танылган илләр | Абхазия • Көньяк Осетия • Тайвань • Таулы Карабаг • ТКТҖ • Фәлистыйн |