АКШ ватандашлар сугышы: юрамалар арасында аерма

Сылтамалар өстәү
Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/АКШ ватандашлар сугышы latin yazuında])
Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
к икътисади сәбәпләр аркасында федератив илдән чыгуы омтылышы
IanraBot (бәхәс | кертем)
1 234 896 үзгәртергә
к clean up, replaced: [[Файл: → [[Рәсем: (8) using AWB
Юл номеры - 2: Юл номеры - 2:
|низаг = АКШ ватандашлар сугышы
|низаг = АКШ ватандашлар сугышы
|өлеш =
|өлеш =
|рәсем = [[Файл:Battle of Gettysburg, by Currier and Ives.png|300px]]
|рәсем = [[Рәсем:Battle of Gettysburg, by Currier and Ives.png|300px]]
|баш исем = Геттисбергтагы көрәш
|баш исем = Геттисбергтагы көрәш
|дата = [[1861 ел]]ның [[12 апрель|12 апреле]] — [[1865 ел]]ның [[23 июнь|23 июне]]
|дата = [[1861 ел]]ның [[12 апрель|12 апреле]] — [[1865 ел]]ның [[23 июнь|23 июне]]
Юл номеры - 10: Юл номеры - 10:
|үзгәрешләр =
|үзгәрешләр =
|көндәш1 = <center>{{Байрак/АКШ|1861|зурлык=85px}}<br />[[Америка Кушма Штатлары]]<br />(Берлек/Федерация)</center>
|көндәш1 = <center>{{Байрак/АКШ|1861|зурлык=85px}}<br />[[Америка Кушма Штатлары]]<br />(Берлек/Федерация)</center>
|көндәш2 = <center>[[Файл:Confederate National Flag since Mar 4 1865.svg|85px]]<br />[[Америка Конфедератив Штатлары]]<br />(Конфедерация)</center>
|көндәш2 = <center>[[Рәсем:Confederate National Flag since Mar 4 1865.svg|85px]]<br />[[Америка Конфедератив Штатлары]]<br />(Конфедерация)</center>
|командир1 = {{Байрак/АКШ}} [[Авраам Линкольн]]<br />[[Файл:Usdowseal.jpg|25px]] [[Улисс Грант]]<br />
|командир1 = {{Байрак/АКШ}} [[Авраам Линкольн]]<br />[[Рәсем:Usdowseal.jpg|25px]] [[Улисс Грант]]<br />
[[Файл:Usdowseal.jpg|25px]][[Уильям Шерман]]
[[Рәсем:Usdowseal.jpg|25px]][[Уильям Шерман]]
|командир2 = [[Файл:Flag Confederate President FICTIONAL.png|25px]] [[Джефферсон Дэвис]]<br />[[Файл:Flag Confederate President FICTIONAL.png|25px]] [[Роберт Ли]]
|командир2 = [[Рәсем:Flag Confederate President FICTIONAL.png|25px]] [[Джефферсон Дэвис]]<br />[[Рәсем:Flag Confederate President FICTIONAL.png|25px]] [[Роберт Ли]]
|көчләр1 = 2 100 мең кеше
|көчләр1 = 2 100 мең кеше
|көчләр2 = 1 064 мең кеше
|көчләр2 = 1 064 мең кеше
Юл номеры - 26: Юл номеры - 26:


== Сугыш сәбәпләре ==
== Сугыш сәбәпләре ==
[[Файл:Abraham Lincoln.jpg|left|120px|thumb|[[Авраам Линкольн]]]]
[[Рәсем:Abraham Lincoln.jpg|left|120px|thumb|[[Авраам Линкольн]]]]
[[XIX гасыр]]ның беренче яртысында АКШта ике система формалашты. Көньякта колбиләүчелек таралса, төньякта капитализм колач җәя. Бер федерациядә булуга карамастан, штатлар ике икътисадый регионга бүленгән була.
[[XIX гасыр]]ның беренче яртысында АКШта ике система формалашты. Көньякта колбиләүчелек таралса, төньякта капитализм колач җәя. Бер федерациядә булуга карамастан, штатлар ике икътисадый регионга бүленгән була.


Салымнар, колбиләүчелек, яңа штатларның аңлашылмаган халәте һәм башка факторлар каршылыкларны Берлекнең таркалуына һәм сугышка китерә.
Салымнар, колбиләүчелек, яңа штатларның аңлашылмаган халәте һәм башка факторлар каршылыкларны Берлекнең таркалуына һәм сугышка китерә.


[[1860 ел]] президент сайлауларында [[Авраам Линкольн]] җитәкләгән Республикан фиркасенең җиңүе Берлектән көньяк штатларының чыгуына китерә. Аерылып чыккан 6 штат Америка Конфедератив Штатлары исемле яңа дәүләткә берләшәләр. Соңрак аларга тагын 5 штат кушыла.
[[1860 ел]] президент сайлауларында [[Авраам Линкольн]] җитәкләгән Республикан фиркасенең җиңүе Берлектән көньяк штатларының чыгуына китерә. Аерылып чыккан 6 штат Америка Конфедератив Штатлары исемле яңа дәүләткә берләшәләр. Соңрак аларга тагын 5 штат кушыла.


== Сугыш барышы ==
== Сугыш барышы ==
Хәрби бәрелешләр [[1861 ел]]ның [[12 апрель|12 апрелендә]] Самтер форты өчен башлана. Моңа җавап буларак Линкольн көньяк штатларны баш күтәрүчеләр дип атый һәм аларга каршы сугыш игълан итә. [[21 июль]]дә, беренче җитди бәрелештә, төньяклылар артка чигенергә мәҗбүр була. Тагын берничә бәрелештә алар җиңеләләр.
Хәрби бәрелешләр [[1861 ел]]ның [[12 апрель|12 апрелендә]] Самтер форты өчен башлана. Моңа җавап буларак Линкольн көньяк штатларны баш күтәрүчеләр дип атый һәм аларга каршы сугыш игълан итә. [[21 июль]]дә, беренче җитди бәрелештә, төньяклылар артка чигенергә мәҗбүр була. Тагын берничә бәрелештә алар җиңеләләр.


[[Файл:United States 1860-1861-01.png|left|185px|thumb|1860-1861 елларда АКШ]]
[[Рәсем:United States 1860-1861-01.png|left|185px|thumb|1860-1861 елларда АКШ]]
Шул ук вакытта, [[Улисс Грант]] җитәкләгән гаскәрләр көнбатыш фронтта күпмедер уңышка ирешә: көньяклыларны Кентукки, Теннесси һәм Миссури штатларыннан чыгара. Мөһим сәүдә һәм стратегик нокта булган Яңа Орлеанны алу исә аеруча әһәмияткә ия. Ләкин [[1861 ел]] ахырына таба төньяклылар янә чигенүгә күчә.
Шул ук вакытта, [[Улисс Грант]] җитәкләгән гаскәрләр көнбатыш фронтта күпмедер уңышка ирешә: көньяклыларны Кентукки, Теннесси һәм Миссури штатларыннан чыгара. Мөһим сәүдә һәм стратегик нокта булган Яңа Орлеанны алу исә аеруча әһәмияткә ия. Ләкин [[1861 ел]] ахырына таба төньяклылар янә чигенүгә күчә.


[[1862 ел]]ның [[30 декабрь|30 декабрендә]] Линкольн колларны «азат итү турында прокламация»не имзалый. Моннан башлап сугыш коллыкны юкка чыгару төсмерен ала.
[[1862 ел]]ның [[30 декабрь|30 декабрендә]] Линкольн колларны «азат итү турында прокламация»не имзалый. Моннан башлап сугыш коллыкны юкка чыгару төсмерен ала.


Сугыш барышында [[1863 ел]] хәлиткеч роль уйный. Төньяклылар тотрыклы җиңү юлына баса. [[1865 ел]]ның [[23 июнь|23 июненедә]] соңгы генерал [[Стенд Уэйти]] гаскәрләре бирелә.
Сугыш барышында [[1863 ел]] хәлиткеч роль уйный. Төньяклылар тотрыклы җиңү юлына баса. [[1865 ел]]ның [[23 июнь|23 июненедә]] соңгы генерал [[Стенд Уэйти]] гаскәрләре бирелә.


== Сугыш нәтиҗәләре ==
== Сугыш нәтиҗәләре ==

4 июл 2014, 11:55 юрамасы

АКШ ватандашлар сугышы

Геттисбергтагы көрәш
Дата

1861 елның 12 апреле — 1865 елның 23 июне

Урын

Көньяк штатлар

Сәбәп

Колбиләүче көньяк штатларының икътисади сәбәпләр аркасында федератив илдән чыгуы омтылышы

Нәтиҗә

Төньяк штатларның җиңүе, колларны азат итү

Көндәшләр
АКШ байрагы
Америка Кушма Штатлары
(Берлек/Федерация)

Америка Конфедератив Штатлары
(Конфедерация)
Сәргаскәрләр
АКШ байрагы Авраам Линкольн
Улисс Грант

Уильям Шерман

Файл:Flag Confederate President FICTIONAL.png Джефферсон Дэвис
Файл:Flag Confederate President FICTIONAL.png Роберт Ли
Яклар көчләре
2 100 мең кеше 1 064 мең кеше
Югалтулар
360 мең кеше вафат
275 200 җәрәхәтләнгән 		260 мең кеше вафат
137 мең җәрәхәтләнгән
Гомум югалтулар
620 мең кеше вафат
412 меңнән артык кеше җәрәхәтләнгән

АКШ ватандашлар сугышы (ингл. American Civil War) яки Төньяк белән Көньяк сугышы — 1861—1865 елларда Американың штатлары арасында сугыш. Көрәш күпчелектә төньякта урнашкан штатлар белән көньякта урнашкан штатлар арасында бару сәбәпле низагны еш кына «Төньяк белән Көньяк сугышы» дип атыйлар.

Сугыш дәвамында якынча 2 мең бәрелеш булган, 600 меңнән артык кеше һәлак булган.

Сугыш сәбәпләре

Авраам Линкольн

XIX гасырның беренче яртысында АКШта ике система формалашты. Көньякта колбиләүчелек таралса, төньякта капитализм колач җәя. Бер федерациядә булуга карамастан, штатлар ике икътисадый регионга бүленгән була.

Салымнар, колбиләүчелек, яңа штатларның аңлашылмаган халәте һәм башка факторлар каршылыкларны Берлекнең таркалуына һәм сугышка китерә.

1860 ел президент сайлауларында Авраам Линкольн җитәкләгән Республикан фиркасенең җиңүе Берлектән көньяк штатларының чыгуына китерә. Аерылып чыккан 6 штат Америка Конфедератив Штатлары исемле яңа дәүләткә берләшәләр. Соңрак аларга тагын 5 штат кушыла.

Сугыш барышы

Хәрби бәрелешләр 1861 елның 12 апрелендә Самтер форты өчен башлана. Моңа җавап буларак Линкольн көньяк штатларны баш күтәрүчеләр дип атый һәм аларга каршы сугыш игълан итә. 21 июльдә, беренче җитди бәрелештә, төньяклылар артка чигенергә мәҗбүр була. Тагын берничә бәрелештә алар җиңеләләр.

1860-1861 елларда АКШ

Шул ук вакытта, Улисс Грант җитәкләгән гаскәрләр көнбатыш фронтта күпмедер уңышка ирешә: көньяклыларны Кентукки, Теннесси һәм Миссури штатларыннан чыгара. Мөһим сәүдә һәм стратегик нокта булган Яңа Орлеанны алу исә аеруча әһәмияткә ия. Ләкин 1861 ел ахырына таба төньяклылар янә чигенүгә күчә.

1862 елның 30 декабрендә Линкольн колларны «азат итү турында прокламация»не имзалый. Моннан башлап сугыш коллыкны юкка чыгару төсмерен ала.

Сугыш барышында 1863 ел хәлиткеч роль уйный. Төньяклылар тотрыклы җиңү юлына баса. 1865 елның 23 июненедә соңгы генерал Стенд Уэйти гаскәрләре бирелә.

Сугыш нәтиҗәләре

Нәтиҗә буларак Ватандашлар сугышы АКШ тарихында иң кан коючан сугыш буларак тарихка кергән. Сугыш бараышында 600 меңнән артык кеше һәлак булган. Икътисад ягыннан АКШ хөкүмәте 3 млрд доллар югалткан.

Коллыкны тыю АКШ Конституциясендә 13 нче төзәтмәдә беркетелә. Ул 1865 елның 18 декабрендә үз көченә кергән.

Сылтамалар

Викиҗыентыктагы медиафайллар?

Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link GA Калып:Link GA Калып:Link GA

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=АКШ_ватандашлар_сугышы&oldid=1848221