Көньяк Корея: юрамалар арасында аерма

{{{Татарча исем}}}
[[{{{Дәүләт исеме}}} байрагы\|Байрак]]	[[{{{Дәүләт исеме}}} гербы\|Илтамга]]
	[[{{{Дәүләт исеме}}} һимны\|{{{Дәүләт исеме}}} милли һимны]]
Рәсми тел	Корея теле
Башкала	Сеул
Идарә итү формасы	Президент республикасы
{{{Җитәкчеләр вазифалары}}}	Ли Мен Бак; Ким Хван Сик
Мәйдан; • Барлыгы	; 99 274 км²
Халык саны; • Бәя ; • Халык тыгызлыгы	; 51 466 201 (2017);
ТЭП (номинал); • Барлыгы ; • Кеше башына	; 1 810 955 871 381 $ һәм 1 665 245 538 595 $ $;
КПҮИ	0,925
Акча берәмлеге	Көньяк Корея вонасы
Интернет-домен	.kr
ISO коды	KR
ХОК коды	KOR
Телефон коды	+82
Сәгать кушаклары	KST[d], UTC+09:00 һәм Азия/Сеул[d]
Җини коэффициенты	0,311 ± 0,001 һәм 31,4
Балигъ булу яше	19 яшь

Тарихны интерактив карап чыгу

← Алдагы төзәтмә Киләсе төзәтмә →

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

КүрсәтмәлеВики-текст

Кертелгән

28 фев 2015, 18:32 юрамасы

Көньяк Корея, рәсми атамасы Корея Җөмһүрияте (кор. 대한민국 [tɛːhanminɡuk̚] тэха́н мингу́к) — Көнчыгыш Азиядә, Корея ярымутравында урнашкан дәүләт. Рәсми атамасы Корея Җөмһүрияте булса да, гадәттә Көньяк Корея исеме ешрак кулланыла.

Көньяк Корея Корея ярымутравының көньяк өлешендә урнаша. Көнбатышта ярымутрау Сары диңгез, көнчыгышта Япон диңгезе, көньякта Корея бугазы һәм Көнчыгыш-Кытай диңгезе тарафыннан юыла. Илнең гомуми мәйданы — 99 617,38 км².

Административ яктан Корея 1 махсус статуслы шәһәргә, 9 провинциягә һәм 6 провинция хокуклы шәһәргә бүленә. Үз чиратында алар кечерәк административ берәмлекләргә бүленә.

Халык саны — 48 846 823 кеше (2006). Халыкның абсолют күпчелеге — кореялеләр. Төп дин — традицион буддизм.

Тарих

Ярты гасыр буе япон колонизаторлары изүе астында яшәгән ярымутрау азат ителгәч, 1945 елда аның төньягы – совет, көньягы АКШтәэсирендә кала. Сәяси котыплар аермалыгы искиткеч зур булуы аркасында 1948 елда Корея ике дәүләткә аерыла. Төньягы — социалистик, көньягы капиталистик үсеш юлын сайлый. 1950 елда Төньяк белән Көньяк арасында купкан гражданнар сугышына дөньяның күп илләре җәлеп ителә. Канкойгыч сугыш 1953 елда тәмамлангач, көньяклар Көнбатыш үсеш юлын сайлый.

1960 еллар ахырында ике ил арасында киеренкелек көчәйгәч, Көньяк Корея 1972 елда Бөек Корея стенасы төзи. Әлеге мәһшүр стена ярымутрауны буйдан-буйга кисеп үтә. 240 чакрымга сузылган корылма бары тик бер урында 10 километр арага өзелә. Әлбәттә, ул урыннарда да тычкан да үтә алмаслык тимерчелтәр корылган. Танкка каршы тора алырлык итеп төзелгән бу корылманы миллионнан артык кораллы солдат саклый. Көньяк Кореяга 32 млрд. вонга (аларның акча берәмлеге) төшкән бу стенаны төзүгә 800 мең тонна цемент, 200 мең тонна тимерарматура, 3,5 млн. тонна ком һәм комташ киткән. Аның җир астындагы нигезе 3 метрга, биеклеге 3тән алып урыны белән 5 метрга, киңлеге нигезендә 10нан алып 19 метрга кадәр җитә.

Югары власть даирәләрендә каршылыклар һәм сәяси низаглар бетерелгәч, 1992 елда беренче президент сайлангач, Көньяк Корея Азия континентының иң ярлы иленнән куәтле, икътисади алга киткән дәүләтенә әверелә. Тарих бер үк мәдәниятнең ирекле булганда уңышлы үсүен, ә тоталитар дәүләт кысаларына куып кертелгән КХДР сыман илнең алга китә алмавын ачык күрсәтте. Бөтен дөньяда 70 млн. нан артык кореяле саналып, шуның 50млн.ы Көньяк Кореядә яши. Халыкның социаль якланганлыгы ышанычлы булгач, ил үсеше бары тик соклану хисләре генә тудыра. Кореялеләрдә гаиләгә, үз дәүләтенә карата сөю, коллективизм, патриотизм хисләре нык.

Административ бүленеш

Исем	Хангыль	Һанҗа	Халык^c
Махсус шәһәр
Сеул	서울특별시	서울特別市^b	10,143,645
Турыдан-туры буйсынучы шәһәрләр
Пусан	부산광역시	釜山廣域市	3,527,635
Дегу	대구광역시	大邱廣域市	2,501,588
Инчон	인천광역시	仁川廣域市	2,879,782
Кваңҗу	광주광역시	光州廣域市	1,472,910
Теҗон	대전광역시	大田廣域市	1,532,811
Улсан	울산광역시	蔚山廣域市	1,156,480
Махсус үзидарәле шәһәр
Сеҗоң	세종특별자치시	世宗特別自治市	122,153
Провинцияләр
Кьоңги	경기도	京畿道	12,234,630
Гаңвон	강원도	江原道	1,542,263
Төньяк Чуңчоң	충청북도	忠淸北道	1,572,732
Көньяк Чуңчоң	충청남도	忠淸南道	2,047,631
Төньяк Җолла	전라북도	全羅北道	1,872,965
Көньяк Җолла	전라남도	全羅南道	1,907,172
Төньяк Кьоңсаң	경상북도	慶尙北道	2,699,440
Көньяк Кьоңсаң	경상남도	慶尙南道	3,333,820
Махсус үзидарәле провинция
Җеҗу	제주특별자치도	濟州特別自治道	593,806

Сылтамалар

Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link GA Калып:Link GA

[_6fa5a33265073fa6-1] 1,0 ^1,1 база данных Всемирного банка — Бөтендөнья банкы.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164

[_5c72cceeeb5f1545-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Бөтендөнья банкы.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164

[_33d889019c9a02db-3] 3,0 ^3,1 Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q161718https://wikidata.org/wiki/Track:Q1185686

[_0f3d7ee070bc4b72-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia

[_c69e919d6c039420-5] 5,0 ^5,1 https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI

[_196f0747d65b3ff9-6] 6,0 ^6,1 민법
https://wikidata.org/wiki/Track:Q5124449

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Юл номеры - 53: / Юл номеры - 53: @@
 '''Көньяк Корея''', рәсми атамасы '''Корея Җөмһүрияте''' ({{lang-ko|대한민국}} {{IPA|[tɛːhanminɡuk̚]}} ''тэха́н мингу́к'') — [[Көнчыгыш Азия]]дә, [[Корея ярымутравы]]нда урнашкан [[дәүләт]]. Рәсми атамасы ''Корея Җөмһүрияте'' булса да, гадәттә ''Көньяк Корея'' исеме ешрак кулланыла.
 Көньяк Корея [[Корея ярымутравы]]ның көньяк өлешендә урнаша. Көнбатышта ярымутрау [[Сары диңгез]], көнчыгышта [[Япон диңгезе]], көньякта [[Корея бугазы]] һәм [[Көнчыгыш-Кытай диңгезе]] тарафыннан юыла. Илнең гомуми мәйданы — 99 617,38 км².
 Административ яктан Корея 1 махсус статуслы шәһәргә, 9 провинциягә һәм 6 провинция хокуклы шәһәргә бүленә. Үз чиратында алар кечерәк административ берәмлекләргә бүленә.
@@ Юл номеры - 60: / Юл номеры - 60: @@
 ==Тарих==
 Ярты гасыр буе япон колонизаторлары изүе астында яшәгән ярымутрау азат ителгәч, [[1945 ел]]да аның төньягы – совет, көньягы АКШтәэсирендә кала. Сәяси котыплар аермалыгы искиткеч зур булуы аркасында 1948 елда Корея ике дәүләткә аерыла. Төньягы — социалистик, көньягы капиталистик үсеш юлын сайлый. [[1950 ел]]да Төньяк белән Көньяк арасында купкан гражданнар сугышына дөньяның күп илләре җәлеп ителә. Канкойгыч сугыш 1953 елда тәмамлангач, көньяклар Көнбатыш үсеш юлын сайлый.
 еллар ахырында ике ил арасында киеренкелек көчәйгәч, Көньяк Корея 1972 елда Бөек Корея стенасы төзи. Әлеге мәһшүр стена ярымутрауны буйдан-буйга  кисеп үтә. 240 чакрымга сузылган корылма бары тик бер урында 10 километр арага өзелә. Әлбәттә, ул урыннарда да тычкан да үтә алмаслык тимерчелтәр корылган. Танкка каршы тора алырлык итеп төзелгән бу корылманы миллионнан артык кораллы солдат саклый. Көньяк Кореяга 32 млрд. вонга (аларның акча берәмлеге) төшкән бу стенаны төзүгә 800 мең тонна цемент, 200 мең тонна тимерарматура, 3,5 млн. тонна ком һәм комташ киткән.  Аның җир астындагы нигезе 3 метрга, биеклеге 3тән алып урыны белән 5 метрга, киңлеге нигезендә 10нан алып 19 метрга кадәр җитә.
 Югары власть даирәләрендә каршылыклар һәм сәяси низаглар бетерелгәч, 1992 елда беренче президент сайлангач, Көньяк Корея Азия континентының иң ярлы иленнән куәтле, икътисади алга киткән дәүләтенә әверелә. Тарих бер үк мәдәниятнең ирекле булганда уңышлы үсүен, ә тоталитар дәүләт кысаларына куып кертелгән КХДР сыман илнең алга китә алмавын ачык күрсәтте.