Очкыч: юрамалар арасында аерма
Төзәтмә аңлатмасы юк |
Төзәтмә аңлатмасы юк |
||
| Юл номеры - 5: | Юл номеры - 5: | ||
'''Очкыч''' (шулай ук '''аэроплан''') — [[атмосфера]]да [[очу]] өчен кулланылган [[һава]]дан авыррак [[очучы машина]]. Очыш машинаның һаваны [[этүче көче]]н тудырган [[мотор]]ы һәм [[күтәрү көче]]н тудыручы [[канат]]ы нигизендә оештырыла. Очкыч канаты башка өлешләренә карата хәрәкәтсез була<ref>{{китап|автор=Никитин Г. А., Баканов Е. А.|исем=Основы авиации: Учебник для вузов гражданской авиации|урын=М.|нәшрият=Транспорт|ел=1984|бит=261}}</ref><ref name=autogenerated1>{{китап|исем=Энциклопедия "Авиация"|урын=М.|нәшрият=Научное издательство "Большая Российская Энциклопедия"|ел=1994|бит=736}}</ref>. |
'''Очкыч''' (шулай ук '''аэроплан''') — [[атмосфера]]да [[очу]] өчен кулланылган [[һава]]дан авыррак [[очучы машина]]. Очыш машинаның һаваны [[этүче көче]]н тудырган [[мотор]]ы һәм [[күтәрү көче]]н тудыручы [[канат]]ы нигизендә оештырыла. Очкыч канаты башка өлешләренә карата хәрәкәтсез була<ref>{{китап|автор=Никитин Г. А., Баканов Е. А.|исем=Основы авиации: Учебник для вузов гражданской авиации|урын=М.|нәшрият=Транспорт|ел=1984|бит=261}}</ref><ref name=autogenerated1>{{китап|исем=Энциклопедия "Авиация"|урын=М.|нәшрият=Научное издательство "Большая Российская Энциклопедия"|ел=1994|бит=736}}</ref>. |
||
Очкычның төп өлеше — аның канатлары. Алар очкычны һавада тотып торалар. Реактив двигательнең этәрү көче очкычны гаять зур тизлек белән алга таба алып бара. Канат хәрәкәт юнәлешенә таба почмак ясап урнаштырылса, ул каршы һава агымын аска таба ташлап бара. Шулай итеп, очкычны һавада тотып тора торган күтәрү көче барлыкка килә. |
|||
Очкычның койрыгына стабили¬затор куела. Стабилизатор уртасында — вертикаль киль. Болар барысы бергә (ягъни очкычның койрык өлешендәге горизонталь һәм вертикаль яссылыклар) койрык канаты дип атала. Стабилизатор һавада очкычның тигезлеген тотрыклы саклау өчен кирәк. |
|||
Стабилизаторга һәм кильгә биеклек рульләрен һәм юнәлеш рулен беркетәләр. Мәсәлән, очучы биек¬лек рульләрен түбән төшерә икән, аларга шунда ук һава агымы көч¬ле басым ясый башлый һәм очкычның койрыгы өскә таба күтәре¬лә. Очкыч түбәнгә төшә башлый. Әгәр очу юнәлешен үзгәртергә, мәсәлән, очкычны уңга таба борырга кирәк булса, очучы юнәлеш рулен уңга таба бора. Рульгә һава агымы басым ясый, һәм машина унга борыла. |
|||
Канатны да, койрык канатларын да очкычның корпусына — фюзеляжга беркетәләр. Аның эчендә очучылар кабинасы, очкычны идарә итү механизмнары, пассажирлар салоны, йөк төйи торган бүлекләр урнашкан. Әгәр очкыч бер генә моторлы булса, двигательне дә фюзеляж эченә куялар. Двигательләр күбрәк булса, аларны канатларга урнаштыралар. Ләкин кайбер очкычларның двигательләре фюзеляжның арткы өлешендә була, мәсәлән, Ил-62 пассажир очкычында шулай. |
|||
Шасси — сыгылмалы тыгыз шин куелган арбалар — очкычның бик әһәмиятле өлеше. Алардан башка очкыч очып та китә алмый, җиргә дә төшә алмый, һаваның каршылыгын киметү өчен, очкан вакытта шасси фюзеляж яисә канат эченә жыеп алына. Куәтле реактив двигательләр очкычларны 20—25 километрга кадәр биеклеккә күтәрәләр, гаять зур тизлек белән — сәгатенә 2000 км дан да артыгракка очыралар. |
|||
<gallery> |
<gallery> |
||
File:Kinderspiele 1828 Drachensteigen.jpg|1828 елда Алманияда очыгрычны очтыручы малайлар, [[Йохан Михаэль Вольц]] |
File:Kinderspiele 1828 Drachensteigen.jpg|1828 елда Алманияда очыгрычны очтыручы малайлар, [[Йохан Михаэль Вольц]] |
||
| Юл номеры - 18: | Юл номеры - 29: | ||
{{искәрмәләр}} |
{{искәрмәләр}} |
||
==Әдәбият== |
==Әдәбият== |
||
* Кем ул? Нәрсә ул? : балалар энцикл.: 3 т.: кече яшьтәге мәкт. балалары өчен / СССР ПФА; редкол.: А. А. Дорохов, Т. А. Куценко, С. В. Михалков һ. б.; русчадан С. С. Гайфуллина, С. К. Хәкимов, Г. М. Ханов һ. б. тәрҗ. – Казан : Татар. кит. нәшр., Т. 3 : Р – Я. – 1987. – 224 б. – 11800 д. |
|||
* Blatner, David. ''The Flying Book: Everything You've Ever Wondered About Flying On Airplanes''. ISBN 0-8027-7691-4 |
* Blatner, David. ''The Flying Book: Everything You've Ever Wondered About Flying On Airplanes''. ISBN 0-8027-7691-4 |
||
| Юл номеры - 29: | Юл номеры - 41: | ||
* [http://howthingsfly.si.edu Smithsonian National Air and Space Museum's How Things Fly website] |
* [http://howthingsfly.si.edu Smithsonian National Air and Space Museum's How Things Fly website] |
||
{{тәрҗемә|en|Fixed-wing aircraft}} |
|||
{{тәрҗемә|ru|}} |
|||
{{Aircraft types (by method of thrust and lift)}} |
{{Aircraft types (by method of thrust and lift)}} |
||
[[Төркем:Транспорт чаралары]] |
[[Төркем:Транспорт чаралары]] |
||
[[Төркем:Авиация]] |
[[Төркем:Авиация]] |
||
[[Төркем:Очкычлар]] |
[[Төркем:Очкычлар]] |
||
{{Link FA|eo}} |
|||
27 сен 2015, 16:07 юрамасы
 |
Бу мәкаләнең сыйфатын арттырыр өчен түбәндәгеләрне эшләргә кирәк?:
|
Очкыч (шулай ук аэроплан) — атмосферада очу өчен кулланылган һавадан авыррак очучы машина. Очыш машинаның һаваны этүче көчен тудырган моторы һәм күтәрү көчен тудыручы канаты нигизендә оештырыла. Очкыч канаты башка өлешләренә карата хәрәкәтсез була[1][2].
Очкычның төп өлеше — аның канатлары. Алар очкычны һавада тотып торалар. Реактив двигательнең этәрү көче очкычны гаять зур тизлек белән алга таба алып бара. Канат хәрәкәт юнәлешенә таба почмак ясап урнаштырылса, ул каршы һава агымын аска таба ташлап бара. Шулай итеп, очкычны һавада тотып тора торган күтәрү көче барлыкка килә.
Очкычның койрыгына стабили¬затор куела. Стабилизатор уртасында — вертикаль киль. Болар барысы бергә (ягъни очкычның койрык өлешендәге горизонталь һәм вертикаль яссылыклар) койрык канаты дип атала. Стабилизатор һавада очкычның тигезлеген тотрыклы саклау өчен кирәк.
Стабилизаторга һәм кильгә биеклек рульләрен һәм юнәлеш рулен беркетәләр. Мәсәлән, очучы биек¬лек рульләрен түбән төшерә икән, аларга шунда ук һава агымы көч¬ле басым ясый башлый һәм очкычның койрыгы өскә таба күтәре¬лә. Очкыч түбәнгә төшә башлый. Әгәр очу юнәлешен үзгәртергә, мәсәлән, очкычны уңга таба борырга кирәк булса, очучы юнәлеш рулен уңга таба бора. Рульгә һава агымы басым ясый, һәм машина унга борыла.
Канатны да, койрык канатларын да очкычның корпусына — фюзеляжга беркетәләр. Аның эчендә очучылар кабинасы, очкычны идарә итү механизмнары, пассажирлар салоны, йөк төйи торган бүлекләр урнашкан. Әгәр очкыч бер генә моторлы булса, двигательне дә фюзеляж эченә куялар. Двигательләр күбрәк булса, аларны канатларга урнаштыралар. Ләкин кайбер очкычларның двигательләре фюзеляжның арткы өлешендә була, мәсәлән, Ил-62 пассажир очкычында шулай.
Шасси — сыгылмалы тыгыз шин куелган арбалар — очкычның бик әһәмиятле өлеше. Алардан башка очкыч очып та китә алмый, җиргә дә төшә алмый, һаваның каршылыгын киметү өчен, очкан вакытта шасси фюзеляж яисә канат эченә жыеп алына. Куәтле реактив двигательләр очкычларны 20—25 километрга кадәр биеклеккә күтәрәләр, гаять зур тизлек белән — сәгатенә 2000 км дан да артыгракка очыралар.
-
1828 елда Алманияда очыгрычны очтыручы малайлар, Йохан Михаэль Вольц -
Гади җиңел очкычның пилот рубкасы -
-
scramjet моторлары аскы өлешендә булган X-43A очкычының концептуаль рәсеме -
![Le Bris and his glider, Albatros II, photographed by Nadar, 1868]]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/LeBris1868.jpg/120px-LeBris1868.jpg)
-
1905 елның 4 октябрь көнендә Хуфман прериясы өстендә Орвиль Врайт тарафыннан очырылган Wright Flyer III очкычы
![Le Bris and his glider, Albatros II, photographed by Nadar, 1868]]](/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:LeBris1868.jpg)
Искәрмәләр
Әдәбият
- Кем ул? Нәрсә ул? : балалар энцикл.: 3 т.: кече яшьтәге мәкт. балалары өчен / СССР ПФА; редкол.: А. А. Дорохов, Т. А. Куценко, С. В. Михалков һ. б.; русчадан С. С. Гайфуллина, С. К. Хәкимов, Г. М. Ханов һ. б. тәрҗ. – Казан : Татар. кит. нәшр., Т. 3 : Р – Я. – 1987. – 224 б. – 11800 д.
- Blatner, David. The Flying Book: Everything You've Ever Wondered About Flying On Airplanes. ISBN 0-8027-7691-4
