Gömbäz

Oval gömbäzle Qol-Şärif mäçete

Gömbäz — küreneşe buyınça yarım sferağa yäki bütän käkre sızıq äylänüe öslegenä (ellips, parabola h.b.) oxşaş qaplama miğmäriät qorılışı.

Gömbäz sıman qorılmalar yärdämendä östämä aradağı teräklär yuğında zur kiñlek qaplana.

Tarix

Gömbäzlär borınğı dönyada qullanıla başlağan.

Gömbäz sıman qorılamlar Borınğı Mesopotamiä, Farsı İle, Ellinistik, Borınğı Rim, Borınğı Qıtay miğmariätendä tabılğan.

Gömbäzlär urta ğasır İslam miğmariätendä kiñ qullanılğan, şulay uq Vizantiädä, Yañarış miğmariätendä taralğan.

Urta ğasır İslam miğmariäteneñ gömbäz texnologiäläre İdel-Ural töbägendä - İdel buyı Bolğarı, Altın Urda, Qazan xanlığı, Qırım xanlığı däwlätlärendä taralğan. Vizantiä miğmariät stile Rusiädä üzläşterelgän, bügenge Qazanda bu ike stil üzara bäyläneşe kürenä.

128 yılda tözelgän Rim Panteon gömbäze - iñ äwwäl saqlanğan gömbäz bulıp sanala.

	Nurag, Los, Sardiniä, Zamança xalät		Lisikrat häykäle, Afina		Rimdağı Panteon, kessonir gömbäz		Kiev Sofiä çirkäwe, maket		İzge Mark çirkäwe, Venetsiä

Törlär

• Puta gömbäze - gorizontal' qatlamnardan tora, härber qatlam konsol' yärdämendä totıp rorıla
• Suğan sıman gömbäz - Räsäydä, Törkiädä, Hindstanda, Urta Könçığışta kiñ taralğan.
• Ozınça tügäräk yäki kükäy sıman gömbäz barokko miğmariätenä xas, Könbatış Awrupada taralğan
• Poligonal' gömbäz, iñ mäşhür ürnäge - Florentsiä del-Fyore çirkäwe
• Cilkän sıman gömbäz yäki Vizantiä gömbäze
• Tälinkä sıman gömbäz, Vizantiädä, Törkiädä, Hindstan, Paqstan, İran, Äfğänstan mäçetlärenä xas.
• Qulçatır sıman gömbäz, iñ mäşhür ürnäge - İzge Petr Bazilikası.

• 
  Puta gömbäze. Atrey xäzinäse
• 
  Suğan sıman gömbäzle Bogoyavlenie çirkäwe, Qazan
• 
  Cilkän sıman gömbäz

Mäşhür gömbäzlär

	Aya Sofiä, Stambul		Santa-Mariä-del-Fyore, Florentsiä		İsakiy çirkäwe, Peterburg		Oita stadionı		Relayant Astrodom stadionı

Sıltamalar

• Сомов А. И., Таненбаум А. С. Купол // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.