Сәйяр: юрамалар арасында аерма

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Сәйяр latin yazuında])
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к →‎Казан чоры: викиләштерү
IanraBot (бәхәс | кертем)
к clean up using AWB
Юл номеры - 6: Юл номеры - 6:
1905 елда Ильяс Кудашев-Ашказарский [[Санкт-Петербург]]ка барып “Галимлек вә наданлык” (А.Островский буенча) һәм “Морад Сәлимов” (Ф.Халиди) спектакльләренә рөхсәт алып кайтса да, алар куелмый кала. <br/>
1905 елда Ильяс Кудашев-Ашказарский [[Санкт-Петербург]]ка барып “Галимлек вә наданлык” (А.Островский буенча) һәм “Морад Сәлимов” (Ф.Халиди) спектакльләренә рөхсәт алып кайтса да, алар куелмый кала. <br/>
[[1907 ел]]ның [[10 февраль|10 февралендә]] Кудашев-Ашказарский җитәкчелегендәге “Мосафир артистлар җәмгыяте” Ырынбурда халык йорты бинасында [[Николай Гоголь]]нең «Өйләнү» комедиясен күрсәтә. 3 апрельдә [[Фатих Халиди]]нең «Морат Сәлимов» драмасын һәм Антон Чеховның «Кыз сорау» әсәрләрен сәхнәгә чыгара. Болар Ырынбурда татар телендә беренче куелган спектакльләр була. Труппада хатын-кыз артистлар булмау сәбәпле, хатын-кыз рольләрен ирләргә уйнарга туры килә.
[[1907 ел]]ның [[10 февраль|10 февралендә]] Кудашев-Ашказарский җитәкчелегендәге “Мосафир артистлар җәмгыяте” Ырынбурда халык йорты бинасында [[Николай Гоголь]]нең «Өйләнү» комедиясен күрсәтә. 3 апрельдә [[Фатих Халиди]]нең «Морат Сәлимов» драмасын һәм Антон Чеховның «Кыз сорау» әсәрләрен сәхнәгә чыгара. Болар Ырынбурда татар телендә беренче куелган спектакльләр була. Труппада хатын-кыз артистлар булмау сәбәпле, хатын-кыз рольләрен ирләргә уйнарга туры килә.
Ашказарский оештырган труппа [[Казан]]да, Мәкәрҗәдә ([[Түбән Новгород]]та) төрле спектакльләр куя. Труппага Сәхибҗамал Гыйззәтуллина, Фатыйма Шаһимәрдәнова кушыла. Хатын-кызлар өстәлгәч иҗат мөмкинлекләре арта.<br/>
Ашказарский оештырган труппа [[Казан]]да, Мәкәрҗәдә ([[Түбән Новгород]]та) төрле спектакльләр куя. Труппага Сәхибҗамал Гыйззәтуллина, Фатыйма Шаһимәрдәнова кушыла. Хатын-кызлар өстәлгәч иҗат мөмкинлекләре арта.


==Габдулла Кариев җитәкчелегендә==
==Габдулла Кариев җитәкчелегендә==
[[Файл:Сәйяр-1915.jpg|200px|thumb|recht|<small>«[[Сәйяр]]»: I–рәт: [[Нәгыймә Таҗдарова|Н. Таҗдарова]] (''с''), [[Габдулла Кариев|Г. Кариев]],
[[Файл:Сәйяр-1915.jpg|200px|thumb|recht|<small>«Сәйяр»: I–рәт: [[Нәгыймә Таҗдарова|Н. Таҗдарова]] (''с''), [[Габдулла Кариев|Г. Кариев]],
[[Гөлсем Болгарская|Г. Болгарская]], [[Вәлиулла Мортазин-Иманский|В. Мортазин]], [[Мәрфуга Мортазина-Иманская|М.Мортазина]].<br/>
[[Гөлсем Болгарская|Г. Болгарская]], [[Вәлиулла Мортазин-Иманский|В. Мортазин]], [[Мәрфуга Мортазина-Иманская|М.Мортазина]].<br/>
II-рәт: [[Кәрим Тинчурин|К. Тинчурин]] (''с''), '''Г. Мангушев''', [[Әхмәт Кулалаев|Ә. Кулалаев]], [[Барый Болгарский|Б.Болгарский]], [[Нури Сакаев|Н. Сакаев]]</small>]].
II-рәт: [[Кәрим Тинчурин|К. Тинчурин]] (''с''), '''Г. Мангушев''', [[Әхмәт Кулалаев|Ә. Кулалаев]], [[Барый Болгарский|Б.Болгарский]], [[Нури Сакаев|Н. Сакаев]]</small>]].
Юл номеры - 17: Юл номеры - 17:
==Казан чоры==
==Казан чоры==
[[Файл:Сайяр 1.jpg|200px|thumb|right|<small>«Сәйяр» труппасы: ''утырганнар (с)'' Заһидә Тинчурина, [[Габдулла Кариев|Кариев]], [[Әшрәф Синәева|Синәева]], ''артта (с)'' [[Нәфыйга Арапова|Арапова]], [[Гөлсем Болгарская|Болгарская]]. [[1917]]</small>]]
[[Файл:Сайяр 1.jpg|200px|thumb|right|<small>«Сәйяр» труппасы: ''утырганнар (с)'' Заһидә Тинчурина, [[Габдулла Кариев|Кариев]], [[Әшрәф Синәева|Синәева]], ''артта (с)'' [[Нәфыйга Арапова|Арапова]], [[Гөлсем Болгарская|Болгарская]]. [[1917]]</small>]]
1906-1911 елларны бердәнбер профессиональ «Сәйяр» труппасы күчмә хәлдә яши. Әлеге труппаның даими эш урыны да юк, тулы кыйммәтле бербөтен спектакль тудыру өчен шартлар да җитәрлек түгел. [[1911 ел]]ны труппа [[Шәрык клубы]] штатына алына.
1906-1911 елларны бердәнбер профессиональ «Сәйяр» труппасы күчмә хәлдә яши. Әлеге труппаның даими эш урыны да юк, тулы кыйммәтле бербөтен спектакль тудыру өчен шартлар да җитәрлек түгел. [[1911 ел]]ны труппа [[Шәрык клубы]] штатына алына.


1912, 1915 елларда татар театрының тагын ике труппасы [[Уфа дәүләт «Нур» татар театры|«Нур»]] һәм «Ширкәт» төзелә. Режиссура сәнгатенә башта беренче татар артискасы [[Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжская]], соңрак [[Шакир Шамильский]] һәм [[Мохтар Мутин]]нар килә. Шулай да «Сәйяр» труппасы җитәкчесе [[Габдулла Кариев]] бу өлкәдә беренчелекне саклый.
1912, 1915 елларда татар театрының тагын ике труппасы [[Уфа дәүләт «Нур» татар театры|«Нур»]] һәм «Ширкәт» төзелә. Режиссура сәнгатенә башта беренче татар артискасы [[Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжская]], соңрак [[Шакир Шамильский]] һәм [[Мохтар Мутин]]нар килә. Шулай да «Сәйяр» труппасы җитәкчесе [[Габдулла Кариев]] бу өлкәдә беренчелекне саклый.


1919 елда Мөселман хәрби коллегиясе элеккеге «Сәйяр» труппасы җирлегендә Беренче татар совет драма труппасы төзи. 1920 елда, Татарстан Республикасы төзелгәч, бу коллективка [[«Аң» труппасы]] артистлары кушыла һәм Беренче татар үрнәк труппа оештырыла. 1922 елда ул Кызыл Октябрь исемендәге Татар дәүләт театры, 1926 елда [[Татар дәүләт академия театры]] итеп үзгәртелә.
1919 елда Мөселман хәрби коллегиясе элеккеге «Сәйяр» труппасы җирлегендә Беренче татар совет драма труппасы төзи. 1920 елда, Татарстан Республикасы төзелгәч, бу коллективка [[«Аң» труппасы]] артистлары кушыла һәм Беренче татар үрнәк труппа оештырыла. 1922 елда ул Кызыл Октябрь исемендәге Татар дәүләт театры, 1926 елда [[Татар дәүләт академия театры]] итеп үзгәртелә.


«Сәйяр» труппасында [[Вәлиулла Мортазин-Иманский]], [[Гөлсем Болгарская]], [[Нури Сакаев]], [[Әхмәт Кулалаев]], [[Габдрахман Мангушев]], [[Кәрим Тинчурин]], [[Габдулла Камал]], [[Сара Байкина]], [[Зәйни Солтанов]], [[Фатыйма Ильская]], [[Нәфыйга Арапова]], [[Фәхрениса Сәмитова]], [[Әшрәф Синәева]] кебек татар сәхнәсенең күренекле осталары җитешә.
«Сәйяр» труппасында [[Вәлиулла Мортазин-Иманский]], [[Гөлсем Болгарская]], [[Нури Сакаев]], [[Әхмәт Кулалаев]], [[Габдрахман Мангушев]], [[Кәрим Тинчурин]], [[Габдулла Камал]], [[Сара Байкина]], [[Зәйни Солтанов]], [[Фатыйма Ильская]], [[Нәфыйга Арапова]], [[Фәхрениса Сәмитова]], [[Әшрәф Синәева]] кебек татар сәхнәсенең күренекле осталары җитешә.
Юл номеры - 29: Юл номеры - 29:
* [http://belem.ru/tatar-tele/vuz-tat/31__.html Театр сәнгате (М.Арслановтан)].
* [http://belem.ru/tatar-tele/vuz-tat/31__.html Театр сәнгате (М.Арслановтан)].
{{Сәйяр (1907-1918) труппасы}}
{{Сәйяр (1907-1918) труппасы}}

[[Төркем:Татар театры]]
[[Төркем:Татар театры]]
[[Төркем:1907 елда нигезләнгән театрлар]]
[[Төркем:1907 елда нигезләнгән театрлар]]

6 ноя 2016, 20:16 юрамасы

«Сәйяр» – беренче татар профессиональ театраль труппа. 1907 елда Ырынбурда Ильяс Кудашев-Ашказарский тарафыннан оештырыла.

«Сәйяр» артистлары. Утырганнар (у): Мортазин-Иманский, Болгарский, Гыйззәтуллина-Волжская, Әхмәтова, Ф. Сәмитова. Басканнар (у): Сакаев, Кариев. 1907-1908

Ырынбурда Кудашев-Ашказарский чоры

1905 елда Ильяс Кудашев-Ашказарский Санкт-Петербургка барып “Галимлек вә наданлык” (А.Островский буенча) һәм “Морад Сәлимов” (Ф.Халиди) спектакльләренә рөхсәт алып кайтса да, алар куелмый кала.
1907 елның 10 февралендә Кудашев-Ашказарский җитәкчелегендәге “Мосафир артистлар җәмгыяте” Ырынбурда халык йорты бинасында Николай Гогольнең «Өйләнү» комедиясен күрсәтә. 3 апрельдә Фатих Халидинең «Морат Сәлимов» драмасын һәм Антон Чеховның «Кыз сорау» әсәрләрен сәхнәгә чыгара. Болар Ырынбурда татар телендә беренче куелган спектакльләр була. Труппада хатын-кыз артистлар булмау сәбәпле, хатын-кыз рольләрен ирләргә уйнарга туры килә. Ашказарский оештырган труппа Казанда, Мәкәрҗәдә (Түбән Новгородта) төрле спектакльләр куя. Труппага Сәхибҗамал Гыйззәтуллина, Фатыйма Шаһимәрдәнова кушыла. Хатын-кызлар өстәлгәч иҗат мөмкинлекләре арта.

Габдулла Кариев җитәкчелегендә

«Сәйяр»: I–рәт: Н. Таҗдарова (с), Г. Кариев, Г. Болгарская, В. Мортазин, М.Мортазина.
II-рәт: К. Тинчурин (с), Г. Мангушев, Ә. Кулалаев, Б.Болгарский, Н. Сакаев

.

1907 елның августында Мәкәрҗәдә куелган спектакльләрне караучылар арасында Уральскидан килгән приказчик Миңлебай Хәйруллин та була. Бераздан коллектив аны труппаның җитәкчесе итеп сайлый.
1908 елда, Габдулла Тукай фатихасы белән театраль коллектив «Сәйяр» (ягъни «күченеп йөрүче») исемен ала.

Казан чоры

«Сәйяр» труппасы: утырганнар (с) Заһидә Тинчурина, Кариев, Синәева, артта (с) Арапова, Болгарская. 1917

1906-1911 елларны бердәнбер профессиональ «Сәйяр» труппасы күчмә хәлдә яши. Әлеге труппаның даими эш урыны да юк, тулы кыйммәтле бербөтен спектакль тудыру өчен шартлар да җитәрлек түгел. 1911 елны труппа Шәрык клубы штатына алына.

1912, 1915 елларда татар театрының тагын ике труппасы «Нур» һәм «Ширкәт» төзелә. Режиссура сәнгатенә башта беренче татар артискасы Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжская, соңрак Шакир Шамильский һәм Мохтар Мутиннар килә. Шулай да «Сәйяр» труппасы җитәкчесе Габдулла Кариев бу өлкәдә беренчелекне саклый.

1919 елда Мөселман хәрби коллегиясе элеккеге «Сәйяр» труппасы җирлегендә Беренче татар совет драма труппасы төзи. 1920 елда, Татарстан Республикасы төзелгәч, бу коллективка «Аң» труппасы артистлары кушыла һәм Беренче татар үрнәк труппа оештырыла. 1922 елда ул Кызыл Октябрь исемендәге Татар дәүләт театры, 1926 елда Татар дәүләт академия театры итеп үзгәртелә.

«Сәйяр» труппасында Вәлиулла Мортазин-Иманский, Гөлсем Болгарская, Нури Сакаев, Әхмәт Кулалаев, Габдрахман Мангушев, Кәрим Тинчурин, Габдулла Камал, Сара Байкина, Зәйни Солтанов, Фатыйма Ильская, Нәфыйга Арапова, Фәхрениса Сәмитова, Әшрәф Синәева кебек татар сәхнәсенең күренекле осталары җитешә.

Чыганаклар