Кизләү: юрамалар арасында аерма

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Кизләү latin yazuında])
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
IanraBot (бәхәс | кертем)
к clean up using AWB
Ильвир (бәхәс | кертем)
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1: Юл номеры - 1:
{{ТП-Кырым
{{ТП-Кырым
| халәте = шәһәр
| халәте = шәһәр
| татар исеме = Кизләү
| татар исеме = Кизләү
| чын исем =
| чын исем =
|ил = {{Кырымда ТП}}
| ил = {{Кырымда ТП}}
|илхарита = Русия Кырым Республикасы
| илхарита = Русия Кырым Республикасы
|илтөс = Русия
| илтөс = Русия
| герб = Evpatoria_Emblem.png
| герб = Evpatoria_Emblem.png
| байрак = Flag of Yevpatoriya.png
| байрак = Flag of Yevpatoriya.png
| герб киңлеге =
| герб киңлеге =
| байрак киңлеге =
| байрак киңлеге =
| lat_deg = 45|lat_min = 12|lat_sec = 0
| lat_deg = 45|lat_min = 12|lat_sec = 0
| lon_deg = 33|lon_min = 21|lon_sec = 30
| lon_deg = 33|lon_min = 21|lon_sec = 30
| CoordAddon =
| CoordAddon =
| CoordScale =
| CoordScale =
| ЯндексХарита = http://maps.yandex.ru/?text=%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D0%B0%2C%20%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%20%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%BC%2C%20%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F%20%D0%AF%D0%BB%D1%82%D0%B0%20%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%2C%20%D0%AF%D0%BB%D1%82%D0%B0&sll=34.160496%2C44.501523&sspn=0.075081%2C0.048977&l=map%2Ctrf
| ЯндексХарита = http://maps.yandex.ru/?text=%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D0%B0%2C%20%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%20%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%BC%2C%20%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F%20%D0%AF%D0%BB%D1%82%D0%B0%20%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%2C%20%D0%AF%D0%BB%D1%82%D0%B0&sll=34.160496%2C44.501523&sspn=0.075081%2C0.048977&l=map%2Ctrf
| ил харитасы зурлыгы = 300
| ил харитасы зурлыгы = 300
| төбәк харитасы зурлыгы = 300
| төбәк харитасы зурлыгы = 300
| район харитасы зурлыгы = 200
| район харитасы зурлыгы = 200
| төбәк төре =
| төбәк төре =
| административ берәмлек төре = Административ берәмлек
| административ берәмлек төре = Административ берәмлек
| административ берәмлек = [[Кырым Җөмһүрияте]]<ref>Русия Федерациясе административ-территориаль бүленеше буенча</ref>/<br/>[[Кырым Автономияле Җөмһүрияте]]<ref>Украина административ-территориаль бүленеше буенча</ref>
| административ берәмлек = [[Кырым Җөмһүрияте]]<ref>Русия Федерациясе административ-территориаль бүленеше буенча</ref>/<br/>[[Кырым Автономияле Җөмһүрияте]]<ref>Украина административ-территориаль бүленеше буенча</ref>
| төбәк җәдвәлдә =
| төбәк җәдвәлдә =
| КАҖ районы = Кизләү шәһәр шурасы
| КАҖ районы = Кизләү шәһәр шурасы
| КҖ районы = Кизләү шәһәр бүлгесе
| КҖ районы = Кизләү шәһәр бүлгесе
| район җәдвәлдә =
| район җәдвәлдә =
| җәмгыять төре =
| җәмгыять төре =
| җәмгыять =
| җәмгыять =
| җәмгыять җәдвәлдә =
| җәмгыять җәдвәлдә =
| ил харитасы =
| ил харитасы =
| эчке бүленеш =
| эчке бүленеш =
| башлык төре =
| башлык төре =
| башлык =
| башлык =
| нигезләү датасы =
| нигезләү датасы =
| беренче телгә алу =
| беренче телгә алу =
| элекеге исемнәр =
| элекеге исемнәр =
| халәте =
| халәте =
| мәйдан =
| мәйдан =
| биеклек төре =
| биеклек төре =
| ТП мәркәзе биеклеге =
| ТП мәркәзе биеклеге =
| климат = субтропик
| климат = субтропик
| рәсми тел =
| рәсми тел =
| халык саны =105 915
| халык саны = 105 915
| исәп елы = 2001
| исәп елы = 2001
| халык тыгызлыгы =
| халык тыгызлыгы =
| агломерация =
| агломерация =
| милли состав =
| милли состав =
| дини состав =
| дини состав =
| этнохороним =
| этнохороним =
| UTC = +4
| UTC = +4
| DST =
| DST =
| телефон коды = +380 6569
| телефон коды = +380 6569
| почта индексы =
| почта индексы =
| почта индекслары =97400—97490
| почта индекслары = 97400—97490
| автомобил коды =
| автомобил коды =
| Commons-та төркем =Eupatoria
| Commons-та төркем = Eupatoria
| сайт = http://www.evpatoriya-rada.gov.ua
| сайт = http://www.evpatoriya-rada.gov.ua
| сайт теле = ru
| сайт теле = ru
}}
}}
'''Кизләү''' ({{lang-ru|Евпатория}}, {{lang-uk|Євпато́рія}}, {{lang-crh|Kezlev, Кезлев}}) [[Кырым]] ярымутравының урнашкан шәһәр-курорт. Рус телендә бөек [[Pont patşalığı|Понт]] патшасы [[Митридат Евпатор]] истәлегенә '''Евпатория''' дип аталган.
'''Кизләү''' ({{lang-ru|Евпатория}}, {{lang-uk|Євпато́рія}}, {{lang-crh|Kezlev, Кезлев}}) [[Кырым]] ярымутравының урнашкан шәһәр-курорт. Рус телендә бөек [[Pont patşalığı|Понт]] патшасы [[Митридат Евпатор]] истәлегенә '''Евпатория''' дип аталган.


==Тарих==
== Тарих ==
[[Файл:Eupatoria 04-14 img12 Juma Jami Mosque.jpg|300px|мини|уңда|Җомга-Җәмигъ мәчете (Хан-Җәмигъ мәчете)]]
[[Файл:Eupatoria 04-14 img12 Juma Jami Mosque.jpg|300px|мини|уңда|Җомга-Җәмигъ мәчете (Хан-Җәмигъ мәчете)]]
Кизләү урынында кешеләр 3 мең б.э.к. торган инде.
Кизләү урынында кешеләр 3 мең б.э.к. торган инде.


Биредә таврлар, киммерийләр, соңрак греклар яшәгәннәр. Каланың борынгы исеме - Керкинитида. III—II гасырда кала скифлар тарафыннан җимерелгән.
Биредә таврлар, киммерийләр, соңрак греклар яшәгәннәр. Каланың борынгы исеме Керкинитида. III—II гасырда кала скифлар тарафыннан җимерелгән.


Һуннар, болгарлар, хәзәрләр, печенеглар, кыпчаклар Кизләү урынында торганнар.
Һуннар, болгарлар, хәзәрләр, печенеглар, кыпчаклар Кизләү урынында торганнар.


[[Алтын Урда]] чорында Кизләү - сәүдә үзәге.
[[Алтын Урда]] чорында Кизләү сәүдә үзәге.


[[1475]] елда [[Госман империясе]]нә керә, Кизләү (төрекчә ''Гөзлөв'') кирмәне төзелә.
[[1475 ел]]да [[Госман империясе]]нә керә, Кизләү (төрекчә ''Гөзлөв'') кирмәне төзелә.


[[1552]] елда [[Дәүләт-Гәрәй]] хан идәрә иткән чорда Җомга-Җәмигъ мәчете төзелә.
[[1552 ел]]да [[Дәүләт-Гәрәй]] хан идарә иткән чорда Җомга-Җәмигъ мәчете төзелә.


[[1774]] елда Русия [[Кырым ханлыгы]]н басып ала.
[[1774 ел]]да Русия [[Кырым ханлыгы]]н басып ала.


Кизләү каласы рус телендә борынгы гаскәр башлыгы, патша [[Митридат VI Евпатор]] истәлегенә '''Евпатория''' дип аталган.
Кизләү каласы рус телендә борынгы гаскәр башлыгы, патша [[Митридат VI Евпатор]] истәлегенә '''Евпатория''' дип аталган.
Юл номеры - 80: Юл номеры - 80:
[[Кырым сугышы]] вакытында Кизләү инглиз-француз-төрек гаскәрләре тарафыннан басып алына.
[[Кырым сугышы]] вакытында Кизләү инглиз-француз-төрек гаскәрләре тарафыннан басып алына.


[[1941]] 31 октябреннән [[1944]] 13 апреленә кадәр фашистлар тарафыннан басып алына.
[[1941 ел|1941]] 31 октябреннән [[1944 ел|1944]] 13 апреленә кадәр фашистлар тарафыннан басып алына.


[[1944]] елның 18 маенда кырымтатар халкы сөргенгә җибәрелә, 26 июнендә әрмәннәр, болгарлар, греклар да сөргенгә җибәрелә.
[[1944 ел]]ның 18 маенда кырымтатар халкы сөргенгә җибәрелә, 26 июнендә әрмәннәр, болгарлар, греклар да сөргенгә җибәрелә.

Сугыш вакытында 12 мең кеше атып үтерелгән, 45-55 % халык санын югалта.


Сугыш вакытында 12 мең кеше атып үтерелгән, 45-55% халык санын югалта.
== География ==
== География ==
Евпатория [[Кара диңгез]] ярында, Кырымның далалы көнчыгыш өлешендә урнашкан.
Евпатория [[Кара диңгез]] ярында, Кырымның далалы көнчыгыш өлешендә урнашкан.

=== Климат ===
=== Климат ===
<div style="width:91%">
<div style="width:91%">
{{Шәһәр климаты
{{Шәһәр климаты
|Шәһәр=Евпатория
| Шәһәр = Евпатория
|Чыганак=[http://www.meteoprog.ua/ru/climate/Yevpatoria/]
| Чыганак = [http://www.meteoprog.ua/ru/climate/Yevpatoria/]
| Гый_ур=0.5
| Гый_ур = 0.5
| Фев_ур=1.0
| Фев_ур = 1.0
| Мар_ур=4.1
| Мар_ур = 4.1
| Апр_ур=10.2
| Апр_ур = 10.2
| Май_ур=15.6
| Май_ур = 15.6
| Июн_ур=20.3
| Июн_ур = 20.3
| Июл_ур=22.8
| Июл_ур = 22.8
| Авг_ур=22.3
| Авг_ур = 22.3
| Сен_ур=17.9
| Сен_ур = 17.9
| Окт_ур=11.9
| Окт_ур = 11.9
| Ноя_ур=7.4
| Ноя_ур = 7.4
| Дек_ур=3.5
| Дек_ур = 3.5
| Ел_ур=11.5}}
| Ел_ур = 11.5}}
</div>
</div>

== Халык ==
== Халык ==
{| class='standard' style='text-align: center;' width=63%
{| class='standard' style='text-align: center;' width=63%
Юл номеры - 121: Юл номеры - 124:
|}
|}
Милли состав (2001): [[руслар]] — 64,9%, [[украиннар]] — 23,3%, [[кырымтатарлар]] — 6,9%, [[белоруслар]] — 1,5%.
Милли состав (2001): [[руслар]] — 64,9%, [[украиннар]] — 23,3%, [[кырымтатарлар]] — 6,9%, [[белоруслар]] — 1,5%.

== Кардәш шәһәрләр ==
== Кардәш шәһәрләр ==
* {{Байрак|Греция}} [[Янина]] ([[Греция]]) — 1989<ref name="frat">[http://www.ark.gov.ua/index.php?v=228&tek=292&par=228&art=13408 Совет министров Крыма] — Информация о побратимских связях городов и районов [[АРК]].</ref>
* {{Байрак|Греция}} [[Янина]] ([[Греция]]) — 1989<ref name="frat">[http://www.ark.gov.ua/index.php?v=228&tek=292&par=228&art=13408 Совет министров Крыма] — Информация о побратимских связях городов и районов [[АРК]].</ref>
Юл номеры - 131: Юл номеры - 135:
* {{Байрак|Греция}} [[Ламби]] ([[Греция]])
* {{Байрак|Греция}} [[Ламби]] ([[Греция]])
* {{Байрак|Русия}} [[Белгород]] ([[Русия]])
* {{Байрак|Русия}} [[Белгород]] ([[Русия]])

== Искәрмәләр ==
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
{{искәрмәләр}}

== Сылтамалар ==
== Сылтамалар ==
* [http://www.evpatoriya-rada.gov.ua Рәсми сайт]
* [http://www.evpatoriya-rada.gov.ua Рәсми сайт]

11 авг 2017, 07:14 юрамасы

Кизләү
Байрак Герб
[[Файл:|160x160px|байрак]] [[Файл:|90x160px|Герб]]
Ил
Төбәк
Район
Координаталар
Климат төре
субтропик
Халык саны
105 915 кеше 
Телефон коды
+380 6569
Почта индекслары
97400—97490
Автомобиль коды
Кырым Җөмһүрияте: RUS 82
Кырым АҖ: AK, КК / 01
ГМБТК коды
УАТТОК коды
Рәсми сайт
(Русия Кырым Республикасы)
Кизләү

Кизләү (рус. Евпатория, укр. Євпато́рія, кырымтат. Kezlev, Кезлев) — Кырым ярымутравының урнашкан шәһәр-курорт. Рус телендә бөек Понт патшасы Митридат Евпатор истәлегенә Евпатория дип аталган.

Тарих

Җомга-Җәмигъ мәчете (Хан-Җәмигъ мәчете)

Кизләү урынында кешеләр 3 мең б.э.к. торган инде.

Биредә таврлар, киммерийләр, соңрак греклар яшәгәннәр. Каланың борынгы исеме — Керкинитида. III—II гасырда кала скифлар тарафыннан җимерелгән.

Һуннар, болгарлар, хәзәрләр, печенеглар, кыпчаклар Кизләү урынында торганнар.

Алтын Урда чорында Кизләү — сәүдә үзәге.

1475 елда Госман империясенә керә, Кизләү (төрекчә Гөзлөв) кирмәне төзелә.

1552 елда Дәүләт-Гәрәй хан идарә иткән чорда Җомга-Җәмигъ мәчете төзелә.

1774 елда Русия Кырым ханлыгын басып ала.

Кизләү каласы рус телендә борынгы гаскәр башлыгы, патша Митридат VI Евпатор истәлегенә Евпатория дип аталган.

Кырым сугышы вакытында Кизләү инглиз-француз-төрек гаскәрләре тарафыннан басып алына.

1941 31 октябреннән 1944 13 апреленә кадәр фашистлар тарафыннан басып алына.

1944 елның 18 маенда кырымтатар халкы сөргенгә җибәрелә, 26 июнендә әрмәннәр, болгарлар, греклар да сөргенгә җибәрелә.

Сугыш вакытында 12 мең кеше атып үтерелгән, 45-55 % халык санын югалта.

География

Евпатория Кара диңгез ярында, Кырымның далалы көнчыгыш өлешендә урнашкан.

Климат

Евпатория климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Уртача температура, °C 0,5 1,0 4,1 10,2 15,6 20,3 22,8 22,3 17,9 11,9 7,4 3,5 11,5
Чыганак: [1]

Халык

1897[6] 1926[7] 1939[7] 1959[8] 1970[9] 1979[10] 1989[11] 2001[12]
17 913 23 341 47 030 56 992 79 444 93 281 107 792 105 915

Милли состав (2001): руслар — 64,9%, украиннар — 23,3%, кырымтатарлар — 6,9%, белоруслар — 1,5%.

Кардәш шәһәрләр

Искәрмәләр

  1. Бу торак пункт Русия һәм Украина арасында территориаль бәхәс астында торган Кырым ярымутравында урнашкан. Ярымутрауны фактик рәвештә контрольдә тотучы Русия Федерациясенең административ-территораль бүленеше буенча, Кырым территориясендә Кырым Җөмһүрияте һәм Акъяр федерация әһәмиятендәге шәһәре урнаша; Украина административ-территораль бүленеше буенча, Кырым территориясендә Кырым Автономияле Җөмһүрияте һәм Акъяр махсус статуслы шәһәре урнаша.
  2. Русия Федерациясенең административ-территораль бүленеше буенча
  3. Украинаның административ-территораль бүленеше буенча
  4. Кырым Җөмһүриятенең административ-территораль бүленеше кысаларында
  5. Кырым Автономияле Җөмһүриятенең административ-территораль бүленеше кысаларында
  6. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=1437
  7. 7,0 7,1 http://pop-stat.mashke.org/ukraine-cities.htm
  8. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr59_reg2.php
  9. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr70_reg2.php
  10. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg2.php
  11. http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php
  12. http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/total_population/structure_population/sel_1/?box=1.1W&k_t=01&rn=&id=&botton=cens_db
  13. Совет министров Крыма — Информация о побратимских связях городов и районов АРК.

Сылтамалар