Водород: юрамалар арасында аерма
Төзәтмә аңлатмасы юк |
к using AWB |
||
| Юл номеры - 13: | Юл номеры - 13: | ||
'''Сутуар''', '''сутудыр''' яки '''водород''' ''({{lang-lat| Hydrogenium}},[[Инглиз теле|ингл.]] Hydrogen)'' – [[Менделеевның периодик таблицасы]]ның беренче элементы. [[Табигать]]тә киң таралган. Сутуарның 5 изотоптан өчесе үз исемнәрен йөртәләр: ¹H – протий (Н), ²H – дейтерий (D) һәм ³H – тритий (T). |
'''Сутуар''', '''сутудыр''' яки '''водород''' ''({{lang-lat| Hydrogenium}},[[Инглиз теле|ингл.]] Hydrogen)'' – [[Менделеевның периодик таблицасы]]ның беренче элементы. [[Табигать]]тә киң таралган. Сутуарның 5 изотоптан өчесе үз исемнәрен йөртәләр: ¹H – протий (Н), ²H – дейтерий (D) һәм ³H – тритий (T). |
||
Сутуарның гади матдәсе - җиңел төссез газ. [[Һава]] йә [[ |
Сутуарның гади матдәсе - җиңел төссез газ. [[Һава]] йә [[әче тудыргыч]] белән катнашканда янучан һәм шартлаткыч. [[Агулык|Агусыз]]. [[Этанол]] һәм [[тимер]], [[никель]], [[палладий]], [[платина]] кебек [[металл]]арда эрүчән. |
||
== Исем барлыкка килү == |
== Исем барлыкка килү == |
||
9 апр 2018, 12:25 юрамасы
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Атом номеры | 1 | |||
| Матдәнең тышкы күренеше | төссез, тәме булмаган һәм иссез газ | |||
| Атомның үзлекләре | ||||
| Атом массасы (моляр масса) |
1,00794 а. м. б. (г/моль) | |||
| Атом радиусы | 79 пм | |||
| Ионлаштыру энергиясе (беренче электрон) |
1311,3 кДж/моль (эВ) | |||
| Электрон конфигурациясе | 1s1 | |||
| Химик үзлекләре | ||||
| Ковалент радиусы | 32 пм | |||
| Ион радиусы | 54 (−1 e) пм | |||
| Электр тискәрелеге (Полинг буенча) |
2,20 | |||
| Электрод потенциалы | ||||
| Оксидлашу дәрәҗәсе | 1, −1 | |||
| Матдәнең термодинамик үзлекләре | ||||
| Тыгызлык | 0,0000899 (при 273K (0 °C)) г/см³ | |||
| Моляр җылы сыешлыгы | 14,235 Дж/(K·моль) | |||
| Җылы үткәрүчелек | 0,1815 Вт/(м·K) | |||
| Эрү температурасы | 14,01 K | |||
| Эрү җылылыгы | 0,117 кДж/моль | |||
| Кайнау температурасы | 20,28 K | |||
| Парга әйләнү җылылыгы | 0,904 кДж/моль | |||
| Моляр күләм | 14,1 см³/моль | |||
| Матдәнең кристаллик рәшәткәсе | ||||
| Рәшәткә төзелеше | гексагональ | |||
| Рәшәткә параметрлары | a=3,780 c=6,167 Å | |||
| Дебай температурасы | 110 K | |||
| H | 1 |
| 1,00794 | |
| 1s1 | |
| Водород | |
Сутуар, сутудыр яки водород (лат. Hydrogenium,ингл. Hydrogen) – Менделеевның периодик таблицасының беренче элементы. Табигатьтә киң таралган. Сутуарның 5 изотоптан өчесе үз исемнәрен йөртәләр: ¹H – протий (Н), ²H – дейтерий (D) һәм ³H – тритий (T).
Сутуарның гади матдәсе - җиңел төссез газ. Һава йә әче тудыргыч белән катнашканда янучан һәм шартлаткыч. Агусыз. Этанол һәм тимер, никель, палладий, платина кебек металларда эрүчән.
Исем барлыкка килү
«Водород» cүзе урысчадан тәрҗемә иткәндә «су тудыргыч» дигәнне аңлата, ССРБ таркалганнан соң татар телендә кыскарак атамасы сутуар кулланыла башлады. «Водород» дигән атама М. Ф. Соловьев тарафыннан 1824 елда тәкъдим ителгән. Татарча сүгә-сүз атамасы - «сутудырма» йә «сутудыргыч»., ләкин кыскарак исеме сутуар кулайрак булып тора.