Баш эзлеклелек: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

Кертелгән

9 апр 2018, 12:47 юрамасы

Баш эзлеклелек — Һерцшпрунг-Рассел диаграммасының өлкәсенә керүче йолдызлар, аларның энергия чыганагы - гелий һәм су тудыргыч синтезы нигезендәге термотөш реакциясе булып тора. Бу йолдызлар кәрлә йолдызларга карыйлар, мәсәлән, безнең Кояш та баш эзлеклелектә урнашкан сары кәрлә була. Һерцшпрунг-Рассел диаграммасы:

Һерцшпрунг–Рассел диаграммасы

Баш эзлеклелек
(«кәрләләр»)

Баш эзлеклелектәге йолдызларның энергия чыганагы - су тудыргыч яну һәм беренче чиратта - CNO-циклы, шуңа күрә аларның яктырту сәләте һәм температурасы (спектр сыйныфы) массасы белән билгеләнә:

L = M^3,9, биредә L - яктырту сәләте, M - масса

Йолдызларның энергия чыганагы

**Кояш** - Баш эзлеклелектә урнашкан сары кәрлә йолдыз

Йолдызларда баручы термотөш реакцияләре - CNO-циклы өч өлештән тора.

CN-циклы (углерод яну):

¹²C + p	→	¹³N + γ	+1,94 М эВ	~1,3×10⁷ ел
¹³N	→	¹³C + e⁺ + ν_e	+2,22 МэВ	~7 минут
¹³C + p	→	¹⁴N + γ	+7,55 МэВ	~2,7×10⁶ ел
¹⁴N + p	→	¹⁵O + γ	+7,30 МэВ	~3,2×10⁸ ел
¹⁵O	→	¹⁵N + e⁺ + ν_e	+2,75 МэВ	~82 сек
¹⁵N + p	→	¹²C + ⁴He	+4,96 МэВ	~1,1×10⁵ ел

Нәтиҗәдә 4 протоннан α-кисәкчекләре синтезланалар.

NO I-циклы (әче тудыргыч яну):

¹⁴N + ¹H	→	¹⁵O + γ	+7,29 М эВ	(3,2×10⁸ ел)
¹⁵O	→	¹⁵N + e⁺ + ν_e	+2,76 МэВ	(82 секунд)
¹⁵N + ¹H	→	¹⁶O + γ	+12.13 МэВ
¹⁶O + ¹H	→	¹⁷F + γ	+0,60 МэВ
¹⁷F	→	¹⁷O + e⁺ + ν_e	+2,76 МэВ
¹⁷O + ¹H	→	¹⁴N + ⁴He	+1,19 МэВ

NO I-циклы CN-циклында энергия чыгаруны арттыра.

NO II-циклы:

¹⁵N + ¹H	→	¹⁶O + γ	+12.13 МэВ
¹⁶O + ¹H	→	¹⁷F + γ	+0,60 МэВ
¹⁷F	→	¹⁷O + e⁺ + ν_e	+2,76 МэВ
¹⁷O + ¹H	→	¹⁸F + γ	+5,61 МэВ
¹⁸F	→	¹⁸O + e⁺ + ν_e	+ 1.656 МэВ
¹⁸O + ¹H	→	¹⁵N + ⁴He	+3, 98 МэВ

CN, NO I һәм NO II өч өлешле CNO-циклын төзиләр.

Шушы термотөш реакцияләрендә Баш эзлеклелектәге йолдызларның энергиясе чыгарыла.

Йолдызлар эволюциясе

Баш эзлеклелек 50 Кояш массалы зәңгәр йолдызлар белән башлана һәм 0,0767 Кояш массалы кызыл кәрлә йолдызлар белән тәмамлана.

Су тудыргыч яну дәвере күпчелек йолдызлар эволюциясенең вакыты 90% тәшкил итә, шул йолдызлар баш эзлеклелектә тора. Йолдыз төшендә су тудыргыч янып бетергәннән соң, йолдыз кызыл гигантка әйләнә һәм баш эзлеклелектән читкә чыга. Кызыл зур йолдыз чагыштырмача кыска вакыттан ак кәрләгә , нейтрон йолдызга яки кара тишеккә әйләнә.

Йолдызлар тупланмасы өчен баш эзлеклелекнең өлеше йолдызларның яшен билгели, чөнки йолдызлар эволюциясе тизлеге аларның массасына пропорциональ.

Әдәбият

@@ Юл номеры - 1: / Юл номеры - 1: @@
-'''Баш эзлеклелек''' — [[Һерцшпрунг-Рассел диаграммасы]]ның өлкәсенә керүче йолдызлар, аларның энергия чыганагы - [[гелий]] һәм [[водород]] синтезы нигезендәге [[термотөш реакциясе]] булып тора.  Бу йолдызлар кәрлә йолдызларга карыйлар, мәсәлән, безнең [[Кояш]] та баш эзлеклелектә урнашкан [[сары кәрлә]] була.   '''Һерцшпрунг-Рассел диаграммасы:'''
+'''Баш эзлеклелек''' — [[Һерцшпрунг-Рассел диаграммасы]]ның өлкәсенә керүче йолдызлар, аларның энергия чыганагы - [[гелий]] һәм [[су тудыргыч]] синтезы нигезендәге [[термотөш реакциясе]] булып тора.  Бу йолдызлар кәрлә йолдызларга карыйлар, мәсәлән, безнең [[Кояш]] та баш эзлеклелектә урнашкан [[сары кәрлә]] була.   '''Һерцшпрунг-Рассел диаграммасы:'''
 {{Йолдыз сыйныфы}}
-Баш эзлеклелектәге йолдызларның энергия чыганагы - водород яну һәм беренче чиратта - CNO-циклы, шуңа күрә аларның яктырту сәләте һәм температурасы (спектр сыйныфы) массасы белән билгеләнә:
+Баш эзлеклелектәге йолдызларның энергия чыганагы - [[су тудыргыч]] яну һәм беренче чиратта - CNO-циклы, шуңа күрә аларның яктырту сәләте һәм температурасы (спектр сыйныфы) массасы белән билгеләнә:
 :''L = M''<sup>3,9</sup>, биредә L - яктырту сәләте, M - масса
@@ Юл номеры - 87: / Юл номеры - 87: @@
 Баш эзлеклелек 50 [[Кояш]] массалы зәңгәр йолдызлар белән башлана һәм 0,0767 Кояш массалы [[кызыл кәрлә йолдыз]]лар белән тәмамлана.
-[[Водород]] яну дәвере күпчелек йолдызлар эволюциясенең вакыты 90% тәшкил итә, шул йолдызлар баш эзлеклелектә тора. Йолдыз төшендә водород янып бетергәннән соң, йолдыз [[кызыл гигант]]ка әйләнә һәм баш эзлеклелектән читкә чыга. [[Кызыл зур йолдыз]] чагыштырмача кыска вакыттан [[ак кәрлә]]гә , [[нейтрон йолдыз]]га яки [[кара тишек]]кә әйләнә.
+[[Су тудыргыч]] яну дәвере күпчелек йолдызлар эволюциясенең вакыты 90% тәшкил итә, шул йолдызлар баш эзлеклелектә тора. Йолдыз төшендә су тудыргыч янып бетергәннән соң, йолдыз [[кызыл гигант]]ка әйләнә һәм баш эзлеклелектән читкә чыга. [[Кызыл зур йолдыз]] чагыштырмача кыска вакыттан [[ак кәрлә]]гә , [[нейтрон йолдыз]]га яки [[кара тишек]]кә әйләнә.
 Йолдызлар тупланмасы өчен баш эзлеклелекнең өлеше йолдызларның яшен билгели, чөнки йолдызлар эволюциясе тизлеге аларның массасына пропорциональ.