Казна

КАЗНА I и. 1) Дәүләтнең барлык төр байлыклары җыелмасы; дәүләт милке. Сәгать уннар чамасында казна ашы да пеште. Бәет. Өч елга көтәргә казнадан ат та алдым, көзге сайлаулар вакытында, үземне авыл советына член да итеп уздырдылар… М.Гали. Бер бүлмәле казна йортының стенасыннан, күз явыңны алырдай җете бизәкле келәмнән, чәчәкләр сиңа балкыйлар.

2) Шул байлыкларның хуҗасы буларак дәүләт үзе һәм шул байлыклар белән идарә итә торган дәүләт учреждениесе. Үткән көз мин лашманда казна хезмәтендә йөргән вакытта, имана түләргә юне булмаганга, минем хатынның актык кәҗәсен саттыргансыз.

3) Байлык, хәзинә; тупланган акча. Байлык Ходай биргәннән, казна тапканнан, очраклы рәвештә байлыкка юлыгудан кебек җаваплар белән изах ителә килә.

4) неол. Дәүләт бюджеты

5) күч. Тупланма, тупланыш. Син генә иң нечкә хисләр, нечкә моңнар чишмәсе, син тавышлар казнасы һәм син уеннар патшасы.

Казна суы иск. Аракы, исерткеч эчемлек.

Аңлатма

КАЗНА, қазнақ, қазнау «казна; основание; доска, которая прикрывает зияющее отверстие» (мич казнасы «бревенчатое основание печи», сәке казнасы «доска, прикрывающая поднары»); диал. «ларь» ~ башк. қазна «основание печи», қызана «сруб под печкой» ~ чув. хысна «казна; налог» < бор. төрки qaznaq, qïznaq «казна» ; а ~ ы тәңгәллеге бу сүзнең бик борынгылыгын дәлилли һәм фар. qaznaq «чолан» сүзен төрки телләрдән дип бик хаклы рәвештә күрсәтә; бу сүз бор. төрки мөлкәт кую (яшерү) өчен казылган һәм бура белән ныгытылган чокырны белдергән. Казна сүзен гар. хәзинә сүзеннән дип бару (киң таралган версия) дөреслеккә орына гына: гарәп сүзенең контаминацион тәэсире генә булган. К. ш. ук кырг., уйг. казынак, казанак, казнак «казна; келәт; ләхет», тув. казанак «көпкә (зимләнке), өй кәмәше; эт оясы – куңгыра», төр. kasnak «кыса; көрәшченең бик киң бил каешы; чигү тамбуры», төркм. газна «кимәдә аркылы такта», аз. газнаг «баз, казылган чокыр» һ.б.

Удм. казна «казна» тат. һәм рус телләреннән, мар. кч. гäзна, гозна тат. сөйләшләреннән булса кирәк. Рус казнá куман теленнән кергән дип исәпләнә (