Кирәй Мәргән: юрамалар арасында аерма

Кирәй Мәргән
Кирәй Мәргән
Туган телдә исем	баш. Кирәй Мәргән
Туган	28 июнь 1912; Кыйгазытамак, Бөре өязе, Уфа губернасы, Россия империясе
Үлгән	24 гыйнвар 1984 (71 яшь); Уфа, РСФСР, СССР
Күмү урыны	Уфа мөселман зираты
Ватандашлыгы	Россия империясе; СССР
Әлма-матер	Башкорт дәүләт университеты һәм СБКФ ҮК каршындагы иҗтимагый фәннәр академиясе[d]
Һөнәре	драматург
Эш бирүче	РФА УФҮ Тарих, тел һәм әдәбият иниституты һәм Башкорт дәүләт университеты
Сәяси фирка	Советлар Берлеге коммунистик фиркасе
Гыйльми дәрәҗә:	филология фәннәре докторы[d]

Тарихны интерактив карап чыгу

← Алдагы төзәтмә Киләсе төзәтмә →

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

КүрсәтмәлеВики-текст

Кертелгән

11 июл 2020, 06:50 юрамасы

Кирәй Мәргән (Әхнәф Нури улы Кирәев, 28 июнь 1912(1912-06-28), Кыйгазытамак, Бөре өязе, Уфа губернасы, Россия империясе — 24 гыйнвар 1984(1984-01-24) (71 яшь), Уфа, РСФСР, СССР) — башкорт язучысы, фольклорчы, әдәбият белгече, филология фәннәре докторы (1963), прафисыр (1966).

«Куныр буга» эпосы вариантын язып алган.

Биография

Кирәев Әхнәф Нури улы 1912 елның 11 июлендә Өфө губернасы Бөре өязе Кыйгазытамак авылында туган (хәзерге Башкортостан Республикасы Мишкә районы). Язучының әтисе — билдәле башкорт сәсәне Нурмөхәммәт Юмрани.

Урта мәктәпне тәмамлагач, Башкорт АССР-ы Тәтешле районы Аксәит мәктәбендә укыта, артабан район газетасы белән хезмәттәшлек итә. 1932 елда комсомол путёвкасы буенча Өфәгә моторлар эшләү заводында (хәзер УМПО) ташчы булып эш башлый, азак бригадир була.

1934 елда Кирәй Мәргән «Ленинец» (хәзер «Яшьлек») республика яшьләр газетасы редакциясенә эшкә чакырыла. Артабан «Октябрь» (хәзер «Агыйдель» журналы) журналы редакциясендә әдәби хезмәткәр, ВЛКСМ-ның Башкортстан өлкә комитеты инструкторы булып эшли^[1].

1949 елда К. А. Тимирязев исемендәге Башкорт дәүләт педагогия институтын (хәзер — БДУ) тәмамлый.

Бөек Ватан сугышы чорында «Комсомольская правда» газетасы корреспонденты, ә 1942—1943 елларда 112-че Башкорт кавалерия дивизиясе матбугатында хәбәрче.

1946—1964 елларда СССР Фәннәр Академиясенең Башкортстан филиалы Өфө фәнни үзәгенең Тарих, тел һәм әдәбият институтында башта гыйльми хезмәткәр, соңгарак — фольклор секторы мөдире.

1951—1954 елларда КПСС Үзәк Комитеты карамагындагы Җәмагать фәннәре Академиясендә белем ала һәм «Совет әдәбиятендә милли форма белән эчтәлек бердәмлеге проблемасы» темасына кандидатлык диссертациясе яклый.

1965—1982 елларда Башкорт дәүләт университетының башкорт әдәбияте һәм фольклоры кафедрасы мөдире.

Кирәй Мәргән Өфөдә 1984 елның 24 гыйньваренда вафат булган. Өфө Мосылман зыяратында җирләнгән.

Иҗаты

Әсәрләре 1930 елдан матбугатта күренә башлый, ә 1932 елдан «Удар төзелеш», «Ленинец», «Кызыл Башкортстан» газеталарында басылды.

1938 елда «Бүләгем» дигән тәүге хикаяләр җыентыгын, шуннан «Кабалан кеше» (1940), «Эзләнеү» (1939) исемле хикаяләрен, «Караидел» (1949) повестын бастырып чыгара. Романнары: «Нарыштау итәгендә» (1951), «Бөркет канаты» (1981-1985)

Кирәй Мәргән шулай ук «Башкортлар» очерклар һәм хикаяләр җыентыгын (1943), «Сугыш фольклоры» китабын (1944), «Бер гаиләдә» (1942), «Шәһәр иртәсе» (1950) пьесаларын, XIX гасыйрда яшәгән күрнекле башкорт шагыйрь-мәгърифәтчесе Мифтахетдин Акмулланың фаҗыйгәле язмышын тасвирлаган «Өзелгән моң» (1966) 8. б. иҗат иткән. «Башкорт халык иҗаты», «Совет әдәбиятендә Башкортстан» 5 томлыгы, «РСФСР халыклары Фольклоры» һ. б. җыентыкларның редколлегия әгъзасе.

Искәрмәләр

↑ Статья в журнале «Ватандаш»

Сылтамалар

Башкортостан Республикасының Әхмәтзәки Вәлиди исемендәге Милли китапханәсенең электрон бүлегендә
башкорт телендәге әсәрләре

башка чыганаклар

Галин С. А. {{{башлык}}} // Ватандаш : журнал. — № 8. — ISSN 1683-3554.
Сафуанов С. Г. Мэргэн Кирей // Башкирская энциклопедия. — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-306-8.

[1] Статья в журнале «Ватандаш»

[1]

@@ Юл номеры - 4: / Юл номеры - 4: @@
 == Биография ==
-Кирәев Әхнәф Нури улы 1912 елның 11 июлендә Өфө губернасы Бөре өязе [[Кыйгазытамак]] авылында туган (хәзерге [[Башкортостан Республикасы]] Мишкә районы). Язучының әтисе — билдһле башкорт сәсәне Нурмехәммәт Юмрани.
+Кирәев Әхнәф Нури улы 1912 елның 11 июлендә Өфө губернасы Бөре өязе [[Кыйгазытамак]] авылында туган (хәзерге [[Башкортостан Республикасы]] Мишкә районы). Язучының әтисе — билдәле башкорт сәсәне Нурмөхәммәт Юмрани.
-Урта мәктәпне тәмамлагач, Башкорт АССР-ы [[Тәтешле районы]] Аксәит мәктәбендә укыта, артабан район газетасы белән хезмәттәшлек итә. 1932 елда  комсомол  путёвкасы буенча Өфәгә моторлар эшләү заводында (хәзер [[УМПО]]) ташчы булып эш башлый, азак бригадир була.
+Урта мәктәпне тәмамлагач, Башкорт АССР-ы [[Тәтешле районы]] Аксәит мәктәбендә укыта, артабан район газетасы белән хезмәттәшлек итә. 1932 елда  комсомол  путёвкасы буенча Өфәгә моторлар эшләү заводында (хәзер УМПО) ташчы булып эш башлый, азак бригадир була.
-елда Кирәй Мәргән «Ленинец» (хәзер «[[Яшьлек]]») республика яшьләр газетасы редакциясенә эшкә чакырыла. Артабан «Октябрь» (хәзер «[[Агыйдель]]» журналы) журналы редакциясендә әдәби хезмәткәр, [[ВЛКСМ]]-ның Башкортстан өлкә комитеты инструкторы булып эшли<ref> [http://www.vatandash.ru/index.php?article=1478 Статья в журнале ''«Ватандаш»'']</ref>.
+елда Кирәй Мәргән «Ленинец» (хәзер «[[Яшьлек]]») республика яшьләр газетасы редакциясенә эшкә чакырыла. Артабан «Октябрь» (хәзер «Агыйдель» журналы) журналы редакциясендә әдәби хезмәткәр, [[ВЛКСМ]]-ның Башкортстан өлкә комитеты инструкторы булып эшли<ref> [http://www.vatandash.ru/index.php?article=1478 Статья в журнале ''«Ватандаш»'']</ref>.
-елда [[БашГУ|К. А. Тимирязев исемендәге Башкорт дәүләт педагогия институты]]н тәмамлый.
+елда К. А. Тимирязев исемендәге Башкорт дәүләт педагогия институтын (хәзер — БДУ) тәмамлый.
-[[Бөек Ватан сугышы]] чорындаом «[[Комсомольская правда]]» газетасы корреспонденты, ә 1942—1943 елларда [[112-че Башкорт кавалерия дивизиясе]] матбугатында хәбәрче.
+[[Бөек Ватан сугышы]] чорында «Комсомольская правда» газетасы корреспонденты, ә 1942—1943 елларда 112-че Башкорт кавалерия дивизиясе матбугатында хәбәрче.
-—1964 елларда [[СССР Фәннәр Академиясенең Башкортстан филиалы]] Өфө фәнни үзәгенең [[Тарих, тел һәм әдәбият институты]]нда башта гыйльми хезмәткәр, соңгарак — фольклор секторы мөдире.
+—1964 елларда СССР Фәннәр Академиясенең Башкортстан филиалы Өфө фәнни үзәгенең Тарих, тел һәм әдәбият институтында башта гыйльми хезмәткәр, соңгарак — фольклор секторы мөдире.
-—1954 елларда [[КПСС Үзәк Комитеты карамагындагы Җәмагать фәннәре Академиясе]]ндә белем ала һәм «Совет әдәбиятендә милли форма белән эчтәлек бердәмлеге проблемасы» темасына кандидатлык диссертациясе яклый.
+—1954 елларда КПСС Үзәк Комитеты карамагындагы Җәмагать фәннәре Академиясендә белем ала һәм «Совет әдәбиятендә милли форма белән эчтәлек бердәмлеге проблемасы» темасына кандидатлык диссертациясе яклый.
 —1982 елларда [[Башкорт дәүләт университеты]]ның башкорт әдәбияте һәм фольклоры кафедрасы мөдире.
-Кирәй Мәргән Өфөдә 1984 елның 24 гыйньваренда вафат булган. Өфө [[Мосылман зыяратында]] җирләнгән.
+Кирәй Мәргән Өфөдә 1984 елның 24 гыйньваренда вафат булган. Өфө Мосылман зыяратында җирләнгән.
 == Иҗаты ==