Рапс: юрамалар арасында аерма

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Рапс latin yazuında])
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Nurbot (бәхәс | кертем)
к →‎top: clean up, replaced: һектар → гектар (2) using AWB
Nurbot (бәхәс | кертем)
к →‎Җитештерү: clean up, replaced: Франса → Франция (3) using AWB
Юл номеры - 45: Юл номеры - 45:
|5784300
|5784300
|-
|-
|Франция
|Франса
|4370075
|4370075
|-
|-
Юл номеры - 93: Юл номеры - 93:
|336731
|336731
|}
|}
Иң күп рапс экспортлаучы илләр ([[2014 ел]], млн [[АКШ доллары|$]], дөнья рапс экспортының %-ы): [[Канада]] – 4710 (41%), [[Аустралия|Австралия]] – 1410 (12%), [[Франса]] – 1120 (9.8%), [[Украина]] – 876 (7.8%), [[Пүлшә]] – 403 (3.5%), [[Румыния]] – 402 (3.5%), [[Нидирлан|Нидерланд]] – 285 (2.5%), [[Алмания]] – 256 (2.2%), [[Маҗарстан]] – 237 (2.1%).
Иң күп рапс экспортлаучы илләр ([[2014 ел]], млн [[АКШ доллары|$]], дөнья рапс экспортының %-ы): [[Канада]] – 4710 (41%), [[Аустралия|Австралия]] – 1410 (12%), [[Франция]] – 1120 (9.8%), [[Украина]] – 876 (7.8%), [[Пүлшә]] – 403 (3.5%), [[Румыния]] – 402 (3.5%), [[Нидирлан|Нидерланд]] – 285 (2.5%), [[Алмания]] – 256 (2.2%), [[Маҗарстан]] – 237 (2.1%).


Иң күп рапс импортлаучы илләр (2014 ел, млн $, дөнья рапс импортының %-ы): [[Кытай]] – 2400 (21%), Алмания – 1980 (17%), [[Япония]] – 1190 (10%), [[Бельгия|Билгия]] – 1160 (10%), Нидерланд – 752 (6.6%), [[Миксикә|Мексика]] – 670 (5.9%), [[Пакистан Ислам Җөмһүрияте|Пакстан]] – 534 (4.7%), [[Америка Кушма Штатлары|АКШ]] – 453 (4%), Франса – 423 (3.7%), [[Берләшкән Гарәп Әмирлекләре|БГӘ]] – 392 (3.4%).<ref>http://atlas.media.mit.edu/en/profile/hs92/1205/</ref>
Иң күп рапс импортлаучы илләр (2014 ел, млн $, дөнья рапс импортының %-ы): [[Кытай]] – 2400 (21%), Алмания – 1980 (17%), [[Япония]] – 1190 (10%), [[Бельгия|Билгия]] – 1160 (10%), Нидерланд – 752 (6.6%), [[Миксикә|Мексика]] – 670 (5.9%), [[Пакистан Ислам Җөмһүрияте|Пакстан]] – 534 (4.7%), [[Америка Кушма Штатлары|АКШ]] – 453 (4%), Франция – 423 (3.7%), [[Берләшкән Гарәп Әмирлекләре|БГӘ]] – 392 (3.4%).<ref>http://atlas.media.mit.edu/en/profile/hs92/1205/</ref>


==Чыганаклар==
==Чыганаклар==

11 окт 2020, 16:45 юрамасы

Рапс
Сурәт
Кыскача исем B. napus
Халыкара фәнни исем Brassica napus L., 1753[1]
Таксономик ранг төр[1]
Югарырак таксон кәбестә[d][1]
Таксонның халык атамасы Raps[2], rape[3], Koolzaad[4], brukev řepka[5], koolzaad[6], navette[6], 欧洲油菜[7][8], 欧洲油菜[9][10][11][…] һәм colza[12]
Җимеш төре кузак[d]
Нәрсәнең чыганагы рапсовое масло[d] һәм зерно рапса[d]
Водный след 2271 cubic metre per ton[13]
Нинди вики-проектка керә ВикиПроект Инвазив биология[d]
Зоны морозостойкости растений 2[d][14]
Ареал таксона Шаңхай[11] һәм Тибетский автономный район[d][15]
Ссылка на авторов таксона L.
GRIN URL npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=7661[16]
Геном төзелеше URL-ы plants.ensembl.org/Brassica_napus[17]
 Рапс Викиҗыентыкта

Рапс (лат. Brássica nápus) — кәбестә төреннән булган үсемлек. Кыргый төрдә очрамый. Бу майлы культура безнең эрага кадәр 4 мең ел элек үк билгеле булган. Рапс шепкән белән кәбестә кушылудан барлыкка килгән дип фаразлана. Рапсның тамыр системасы ике метр тирәнлеккә кадәр китә ала.

Рапс үскән туфракны йомшарта, аның структурасын яхшырта, икенчедән, черегәч, органик ашламага әверелә. Рапс — бик яхшы фитосанитар. Ул үскән басуларда тамыр черүе авыруының эзе дә калмый. Агрономнар телендә “плужная подошва” дигән төшенчә бар. Гади тел белән әйткәндә, җир ел саен сабан белән сөрелеп тыгызлана. Рапсның тамыры исә шул тыгызланган җирне йомшартуда мөһим роль уйный.

Рапс биләгән мәйданнар икенче елны бодай чәчү өчен менә дигән җирлек булып тора. Җирне хәтта эшкәртеп торырга да кирәкми. Тәҗрибәдән чыгып шуны әйтә алам, рапс үсеп, структурасы яхшырган җирләрдә бодай һәр елны ишелеп уңа. Бу культураны чәчү әйләнешенә кертүнең төп өстенлеге шундадыр, дип уйлыйм.

Русиядә рапсны бер гасыр элек куллана башлыйлар. Канада "кунагы" бездәге климат шартларын үз итә. Рапсның тагын бер үзенчәлеге – ул үзеннән соң туфрак катламында шактый күләмдә файдалы микроорганизмнар, шул исәптән фосфор калдыра. Тәҗрибәле агрономнар әйтүенчә, рапс кырына икенче елда бодай чәчсәң, гектарыннан ким дигәндә 5 ситнер өстәмә уңыш алырга мөмкин. Басуларны өстән эшкәртү теләсә кайда түгел, нәкъ менә шундый кырларда гына тиешле нәтиҗә бирә, ди белгечләр. Рапстан соң чүп үләннәр дә әллә ни иркенәеп китә алмый икән. Русия кебек илдә рапс җитештерү мәйданы 2011 елда нибары 800 мең гектар тирәсе булган. Уңышы да 1 миллион ярым тонна чамасы гына. Шул ук Канада исә рапсны узган ел 11 миллион тоннадан артык җитештергән.

Җитештерү

Илләр буенча рапс җитештерү, 2013[18] (тонналарда)
Канада 17954800
Кытай 14458015
Һиндстан 7820000
Алмания 5784300
Франция 4370075
Австралия 4141731
Пүлшә 2677665
Украина 2351730
Берләшкән Кыйраллык 2128000
Чехия 1443210
Рәсәй 1393263
АКШ 1003550
Дания 687655
Беларус 675546
Румыния 666097
Литва 550600
Маҗарстан 532510
Словакия 373960
Иран 350000
Болгария 336731

Иң күп рапс экспортлаучы илләр (2014 ел, млн $, дөнья рапс экспортының %-ы): Канада – 4710 (41%), Австралия – 1410 (12%), Франция – 1120 (9.8%), Украина – 876 (7.8%), Пүлшә – 403 (3.5%), Румыния – 402 (3.5%), Нидерланд – 285 (2.5%), Алмания – 256 (2.2%), Маҗарстан – 237 (2.1%).

Иң күп рапс импортлаучы илләр (2014 ел, млн $, дөнья рапс импортының %-ы): Кытай – 2400 (21%), Алмания – 1980 (17%), Япония – 1190 (10%), Билгия – 1160 (10%), Нидерланд – 752 (6.6%), Мексика – 670 (5.9%), Пакстан – 534 (4.7%), АКШ – 453 (4%), Франция – 423 (3.7%), БГӘ – 392 (3.4%).[19]

Чыганаклар

Искәрмәләр

  1. 1,0 1,1 1,2 Linnæi C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
  2. FloraWeb
  3. АКШ авыл хуҗалыгы министрлыгының үсемлекләр базасы
  4. Nederlands Soortenregister
  5. Portál informačního systému ochrany přírodyAgentura ochrany přírody a krajiny České republiky.
  6. 6,0 6,1 Бельгийский список видов
  7. Institute of Botany, Chinese Academy of Sciences List of plant species in China (2022 Edition) — 2022. — doi:10.12282/PLANTDATA.0061
  8. Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 33 / мөхәррир T. Y. Cheo — 1987.
  9. 林秦文, 肖翠, 马金双 中国外来植物数据集, A dataset on catalogue of alien plants in China // 生物多样性 — 1993. — ISSN 1005-0094doi:10.17520/BIODS.2022127
  10. 庄会富, 王亚楠, 王趁 һ.б. A Scientific Dataset of useful plants of China, 中国有用植物数据集 — 2021. — doi:10.11922/SCIENCEDB.J00001.00212
  11. 11,0 11,1 (unspecified title)doi:10.17520/BIODS.2023093
  12. http://www.sabencia.net/nomenclator.php
  13. Hoekstra A. Y., Mekonnen M. M. Table 3 // The green, blue and grey water footprint of crops and derived crop products // Hydrology and Earth System SciencesCopernicus Publications, 2011. — ISSN 1027-5606; 1607-7938doi:10.5194/HESS-15-1577-2011
  14. https://plants.ces.ncsu.edu/plants/brassica-napus/
  15. (not translated to zh-hans), (not translated to zh-hans) 西藏维管植物多样性编目和分布数据集, A dataset on inventory and geographical distribution of vascular plants in Xizang, China // 生物多样性 — 2023. — ISSN 1005-0094doi:10.17520/BIODS.2023188
  16. GRIN үсемлекләр таксономиясе
  17. Ensembl Genomes
  18. http://www.fao.org/faostat/en/#rankings/countries_by_commodity
  19. http://atlas.media.mit.edu/en/profile/hs92/1205/