Удмуртлар: юрамалар арасында аерма

	Удмуртлар
Үз аталышы	Удмуртъёс
гомуми сан	570 000
яшәү җире	Удмурт, Татарстан, Башкортстан, Мари Эл республикалары, Киров өлкәсе, Пермь төбәге
Теле	удмурт, рус телләре
Дине	Православие
Кардәш халыклары:	коми, коми-пермякляр
	Удмуртлар Викиҗыентыкта

Тарихны интерактив карап чыгу

← Алдагы төзәтмә Киләсе төзәтмә →

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

КүрсәтмәлеВики-текст

Кертелгән

25 окт 2020, 18:41 юрамасы

Арлар, Удму́ртлар (удм. удмурт, удморт, күп. удмуртъёс) — Удмурт Республикасында һәм күрше регионнарда яшәүче фин-угыр халкы. Рус һәм удмурт телләрендә сөйләшәләр, диннәре – православие һәм җирле ышанулар.

Тарих

Удмурт халкы төрки кабиләләрнең V гасырдан XIII гасырга кадәр экспансиясе һәм аларның җирле фин-угыр халыклары вәкилләре белән кушылуы нәтиҗәсендә барлыкка килгән.

Көньяк удмуртларның борынгы бабалары Идел Болгары хакимияте астында булалар, соңрак - Алтын Урда һәм Казан ханлыгы хакимлеге астында. Төньяк удмуртлар Русия составына Нократ җирләрен 1489 елда Мәскәү кенәзлегенә кушу белән керәләр. Удмурт җирләренең Русия составына тулысынча керүләре Казанның руслар тарафыннан алынуы белән була.

Удмуртларда дәүләтчелек барлыкка килү 1920 елда Вотская автономная область барлыкка китерелү белән бәйле (1932 елдан - Удмурт АО, 1934 елдан - Удмурт АССР, 1991 елдан - Удмурт Республикасы).

Бәйрәмнәр

Толсур — кышкы кояш торгынлыгы көне (вожодыр) бәйрәме, бу көнне туйлар үткәрелгән.
Гырыны потон яки акашка — Пасха, язгы урак өсте башы.
Гербер яки Гыро́н быдто́н — язгы эшләр бетеп, печәнгә төшәр алдыннан уздырыла.
Выль ӝук — яңа уңыштан ботка һәм икмәк пешерү.
Сӥзьыл юон — уңыш җыюның тәмамлануы.
Выль шуд, сӥль сиён — хайван суюның башлануы.

Шулай ук елгаларның боздан (йёкелян) һәм җирнең кардан ачыла башлавы (гуждор шыд) бәйрәм ителгән.

@@ Юл номеры - 8: / Юл номеры - 8: @@
 |үлеп беткән     =
 |арх             =
-|тел             = [[удмурт теле|удмурт]], [[урыс теле|урыс]] телләре
+|тел             = [[удмурт теле|удмурт]], [[рус теле|рус]] телләре
 |раса            =
 |дин             = Православие
@@ Юл номеры - 16: / Юл номеры - 16: @@
 |чыгуы           =
 }}
-'''Арлар''', '''Удму́ртлар''' ({{lang-udm|удмурт, удморт, күп. удмуртъёс}}) — [[Удмурт Республикасы]]нда һәм күрше регионнарда яшәүче [[фин-угыр халыклары|фин-угыр халкы]]. [[Урыс теле|Урыс]] һәм [[удмурт теле|удмурт]] телләрендә сөйләшәләр, диннәре – [[православие]] һәм җирле ышанулар.
+'''Арлар''', '''Удму́ртлар''' ({{lang-udm|удмурт, удморт, күп. удмуртъёс}}) — [[Удмурт Республикасы]]нда һәм күрше регионнарда яшәүче [[фин-угыр халыклары|фин-угыр халкы]]. [[Рус теле|Рус]] һәм [[удмурт теле|удмурт]] телләрендә сөйләшәләр, диннәре – [[православие]] һәм җирле ышанулар.
 == Тарих ==
 Удмурт халкы төрки кабиләләрнең [[V гасыр]]дан [[XIII гасыр]]га кадәр экспансиясе һәм аларның җирле [[фин-угыр халыклары]] вәкилләре белән кушылуы нәтиҗәсендә барлыкка килгән.
-Көньяк удмуртларның борынгы бабалары [[Идел Болгары]] хакимияте астында булалар, соңрак - [[Алтын Урда]] һәм [[Казан ханлыгы]] хакимлеге астында. Төньяк удмуртлар Русия составына Нократ җирләрен [[1489 ел]]да Мәскәү кенәзлегенә кушу белән керәләр. Удмурт җирләренең Русия составына тулысынча керүләре [[Казан]]ның урыслар тарафыннан алынуы белән була.
+Көньяк удмуртларның борынгы бабалары [[Идел Болгары]] хакимияте астында булалар, соңрак - [[Алтын Урда]] һәм [[Казан ханлыгы]] хакимлеге астында. Төньяк удмуртлар Русия составына Нократ җирләрен [[1489 ел]]да Мәскәү кенәзлегенә кушу белән керәләр. Удмурт җирләренең Русия составына тулысынча керүләре [[Казан]]ның руслар тарафыннан алынуы белән була.
 Удмуртларда дәүләтчелек барлыкка килү [[1920 ел]]да [[Вотская автономная область]] барлыкка китерелү белән бәйле ([[1932 ел]]дан - [[Удмурт АО]], [[1934 ел]]дан - [[Удмурт АССР]], [[1991 ел]]дан - [[Удмурт Республикасы]]).